چهل سال فراز و نشیب صنعت گردشگری در ایران

چهل سال پر فراز و نشیب از انقلاب اسلامی ایران می گذرد با این وجود ایران در تلاش بوده تا صنعت گردشگری رونق پیدا کند هر چند که هنوز نتوانسته به نقطه مطلوب برسد اما اتفاقات مهم آن کم نبوده است.

مهر: ۴۰ سال از انقلاب اسلامی ایران گذشته است انقلابی که تغییرات اساسی را در کشور به وجود آورد یکی از این تغییرات در حوزه صنعت گردشگری بود صنعتی درآمدزا که مسئولان و متولیان کشور تلاش می کنند آن را جایگزین صنعت نفت کنند چرا که در بسیاری از کشورها صنعت گردشگری بیش از هر صنعت دیگری برای آن کشورها درآمدزاست هر چند که ایران به واسطه اتفاقات مختلفی از جمله تحریم ها، جنگ ایران و عراق، تلاش دشمن برای ناامن جلوه دادن کشورمان نزد مردم کشورهای دیگر و غیره نتوانسته به نقطه مطلوب برسد اما در همین چهل سال توانسته سفر را در سبد خانواده های ایرانی بگنجاند و امکانات و زیرساختهایی را فراهم کند که هر کسی امکان سفر را در داخل کشور ولو شهرهای نزدیک داشته باشد.

می توان گفت که در این چهل سال بیش از ۶۰۰ ماده قانون، آیین نامه، دستورالعمل و ... در حوزه گردشگری نیز تصویب شده و آنطور که سعید اوحدی معاون سرمایه گذاری سابق سازمان میراث فرهنگی در سخنرانی های خود بیان می کرد ایران یکی از پیشرفته ترین قوانین را در حوزه سرمایه گذاری خارجی دارد. از سوی دیگر او در سخنرانی های خود همواره بر این نکته تاکید داشت که اگر گردشگری و سفر قبل از انقلاب تنها به عده خاصی از افراد جامعه تعلق داشت اما اکنون هر خانواده ای حداقل یک بار در سال به سفر می رود. برای رفاه حال مردم نیز در سفرهایشان بیش از ۲۵۰ مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی با ارائه کلیه خدمات متنوع تاسیس شده است و ۲۷۰ پارک جنگلی در سطح کشور ایجاد و بوستان های متعدد شهری نیز تجهیز شده اند.

اگر تا چهل سال پیش مردم توان سفر به مشهد مقدس را هم نداشتند اما اکنون بسیاری از ایرانی ها چندین بار به مشهد رفته اند و سازمان میراث فرهنگی نیز اعلام می کند که تنها در سال ۹۶ بیش از ۹ میلیون نفر سفر کرده اند که عمده آنها به قصد زیارت به حج و عتبات عالیات رفته اند. از سوی دیگر بیش از یک میلیون نفر نیز از کشورهای همسایه به قصد زیارت به ایران آمده اند و گردشگران ورودی ایران را به ۵ میلیون نفر رسانده اند. آن هم در صورتی که رسانه های بیگانه و معاند قصد تخریب چهره ایران و ناامن جلوه دادن ایران را دارند اما همچنان شاهدیم که ایران میزبان گردشگران زیادی از سراسر دنیاست که حتی حاضرند در مراسم عاشورا و تاسوعای شهرهای گردشگری ایران نیز شرکت کرده و آن را از نزدیک ببینند آنها پس از خروج از ایران اذعان می کنند که تمام آنچه که از رسانه ها درباره ایران شنیده بودند، کذب محض بوده و ایران در امنیت به سر می برد و پیشرفت های زیادی داشته که با تصورات آنها در تناقض بوده است.

توجه به جاذبه هایی که دیده نمی شدند

تا قبل از انقلاب جاذبه های کوچک و متنوع گردشگری مانند خانه های تاریخی، بقاع متبرکه، مقبره های پیامبران، دانشمندان و مجاهدان و علما، مدارس، مساجد، کلیساها، آتشکده ها، بازارها، برخی روستاها و برخی تپه های تاریخی، ارگ ها، برج ها، حمام ها، مناره های طبیعی (دودکش ها) و سازه ها، پل ها، دریاچه ها، جزایر و بنادر، کویرها، کال ها و کلوت ها (کوه های شنی) باغ ها، تالاب ها و مرداب ها، چشمه های آب گرم معدنی، قنات ها، آبشارها، غارها و تپه ها و دره ها، گردنه ها و ... غالبا در ردیف اماکن گردشگری محسوب نمی شد پس از انقلاب اسلامی با سرمایه گذاری ویژه روی آنها ۴۰۱ مورد از این نوع اماکن آماده سازی و برای بازدید به گردشگران داخلی و خارجی معرفی شد در واقع این جاذبه ها به مناطق گردشگری تبدیل شدند.

پس از انقلاب پا به پای جاذبه های گردشگری بین المللی اماکن ویژه ای مثل پیست های بین المللی اسکی، اتومبیل سواری، پاراگلایدر، پارک ژوراسیک، دریاچه ها و آبشارهای مصنوعی، برای نقاط غیربرخوردار از جمله تهران، بازسازی و باغ های گیاه شناسی ملی، پرندگان، مینیاتوری افتتاح و خانه موزه ها و باغ موزه ها نیز ایجاد شدند.

بعد از انقلاب بود که سازمانی مستقل برای میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایجاد شد که زیر نظر رئیس جمهور فعالیت کند و به بیش از ۴۸۰۰ دفتر خدمات مسافرتی مجوز فعالیت دهد و بسیاری از اختیارات در حوزه ورود و خروج گردشگر به بخش خصوصی فعال در این حوزه سپرده شود.

در اقدامی بی سابقه برای اولین بار در تاریخ کشور بعد از انقلاب، دوره مدیریت فنی دفاتر خدمات مسافرتی تاسیس شد و ۳۰ هزار نفر در این زمینه تربیت حرفه ای شدند.

رشد ۴۰۰ درصدی هتل های ثبت شده در کشور و افزایش آن از ۲۹۱ مورد در سال ۵۷ به بیش از ۱۲۰۰ مورد بدون احتساب مهمانسراهای فراوان نهادها، پیشرفتی در زیر ساخت های گردشگری محسوب می شود. تعداد تخت هتل ها، مهمانپذیرها، هتل آپارتمان ها نیز بدون احتساب سایر مراکز اقامتی تا سال ۱۳۹۷ به بیشتر از ۴۰۰ هزار تخت افزایش یافته است.

قبل از انقلاب تنها مرکز آموزش مرتبط با گردشگری در کشور، هنرستان ایرانگردی و هتلداری بود پس از انقلاب با تحولی شگرف علاوه بر تاسیس دانشکده گردشگری بیش از ۱۰۰ گروه علمی در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی مختلف کشور در این محور رونق زیادی به ارتقا کیفی این صنعت داده اند.

از بعد انقلاب دانشگاههای ایران به حوزه علم گردشگری پرداخته اند به گونه ای که ۳۰۰ عضو هیات علمی و صدها مدرس رشته گردشگری در کشور تربیت شده اند و شرایط تحصیل بیش از ۲۰ هزار نفر در مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در گردشگری با ۷۷ فارغ التحصیل و دانشجوی مقطع دکتری فراهم شده است که از این میان ۵ نفر از آنها در مقطع دکترا فارغ التحصیل شده اند و برای بیش از ۱۰۰ هزار نفر در دانشگاهها آژانسها و ... شغل ایجاد شده است.

اگر تا قبل از انقلاب صنعت گردشگری ایران تنها ۴۰ راهنمای گردشگری داشت اما اکنون این صنعت دارای ۷ هزار راهنمای دارای مجوز است که به گردشگران داخلی و خارجی راهنمای سفر می دهند. این موفقیت در سایه ایجاد مراکز علمی گردشگری ایجاد شده است مراکزی که ۵ هزار و ۳۰۰ نفر را نیز برای مدیریت هتلها آموزش داده است.

ایران در صنعت گردشگری آنقدر پیشرفت داشته که توانسته برای اولین بار در سال ۱۳۹۲ به عنوان نایب رئیس مجمع عمومی سازمان جهانی گردشگری برگزیده شود و تا سال ۲۰۱۷ (از سال ۲۰۱۴) در عضویت شورای اجرایی و کمیته بررسی عضویت اعضای وابسته این سازمان بماند.

ورود گردشگران سلامت به ایران

در حوزه گردشگری سلامت نیز ایران پیشرفت های زیادی داشته است اگر تا قبل از این ایران پر بود از دکترهای فلیپینی و هندی اما اکنون نه تنها در حوزه پزشکی، ایرانیان سرآمد شده اند بلکه از کشورهای دیگر نیز برای درمان به ایران سفر می کنند و امروزه بیش از ۲۰۰ هزار گردشگر سلامت سالانه از سراسر دنیا جهت درمان به ایران می آیند.

برگزیده شدن شهر تبریز به عنوان پایتخت گردشگری جهان اسلام در سال ۲۰۱۸ برگزیده شدن شهر همدان به عنوان پایتخت گردشگری آسیا در سال ۲۰۱۸ معرفی شدن مشهد به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال ۲۰۱۷ و معرفی شدن اصفهان به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال ۲۰۰۶ تنها گوشه ای از توجهات جهانی به گردشگری شهرهای ایران است.

اینها تنها گوشه ای از فعالیت های ایران پس از انقلاب در صنعت گردشگری است و بسیاری از اتفاقات خارج از شمارش است مانند حضور ایران در نمایشگاههای خارجی و تلاش همه متولیان برای زدودن چهره ایران هراسی و امن جلوه دادن ایران اسلامی برای گردشگران خارجی که تا کنون تنها به اخبار رسانه های معاند چشم دوخته اند. این اقدامات در شرایطی انجام می شود که هنوز هم عده ای در داخل و خارج از کشور می خواهند تصویری نادرست از ایران و پیشرفت هایش به جهانیان نشان دهند.