تمام داستان پرماجرای سرباز تاریخی هخامنشی

پیگیری های چندین ساله دولت ها برای استرداد سرسرباز هخامنشی، سرانجام نتیجه داد قرار است سر این سرباز پس از رونمایی در موزه ملی در چند موزه مهم کشور به نمایش درآید.

مهر: حسن روحانی پس از بازگشت از سفر سه روزه به نیویورک جهت حضور و سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل در فرودگاه مهرآباد در جمع خبرنگاران به ارائه گزارشی از دستاوردهای سفر خود پرداخت و بیان کرد: پنجم مهر ماه وی با اشاره به بازگرداندن تندیس منقش به چهره یک سرباز هخامنشی بیان کرد: سفر به نیویورک رهاورد دیگری داشت و آن بازگرداندن یک اثر تاریخی است که مربوط به ۲۵۰۰ سال پیش می‌شود.

برای بازگرداندن این اثر تاریخی، مدت‌ها کار بسیار قوی حقوقی انجام شد تا در نهایت توانستیم ضمن بازپس گرفتن این اثر تاریخی، آن را همراه با خود به تهران بیاوریم. اما اصل ماجرای سرسرباز هخامنشی چه بود و به چه زمانی برمی گردد؟

سر سرباز هخامنشی یکی از چندین سنگ برجسته منقوش به سربازان هخامنشی از پلکان شرقی کاخ آپادانا مجموعه تخت جمشید است و زمانی که آن را از پله شماره ۱۹ پلکان شرقی کاخ آپادانای تخت جمشید دزدیدند( احتمالا در سال ۱۳۳۶ شمسی) کسی نفهمید چطور، چه زمان و چه کسی آن را ربود. تا اینکه فردی به نام خانم برنت در سال ۱۹۷۴ سر سرباز هخامنشی را از یک حراجی با عنوان« حراجی ساتبی نیویورک » خرید و این اثر دزدیده شده را به مدت ۳۰ سال در اختیار خود نگه داشت. او بعد از گذشت ۳۰ سال، در مارس ۲۰۰۵ میلادی تصمیم به فروش آن از طریق حراجی کریستیز کرد و ایران همان موقع متوجه حراج یک اثر تاریخی شد که سال‌ها پیش از تخت جمشید دزدیده بودند.

پیرو آن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اقدامات قضایی خود را توسط وکلای انگلیسی مبنی بر توقیف حراج و طرح دعوی جهت استرداد شی به ایران با اثبات مالکیت ایران درخصوص این اثر آغاز کرد اما دادگاه لندن در تاریخ ۲۰ مارس ۲۰۰۷ میلادی حکم به نفع دارنده فعلی اثر ساکن فرانسه صادر کرد.

سازمان میراث فرهنگی اعلام کرد که آمادگی دارد طی مذاکره با دارنده فعلی اثر و پرداخت هزینه نگهداری، این قطعه سنگ ارزشمند تاریخی که اثری ملی است را به جایگاه اصلی خود (بر پیکر سرباز هخامنشی) بازگرداند. همچنین طبق قوانین بین المللی تمامی هزینه های نگهداری به دارنده کنونی سر سرباز هخامنشی به طور کامل پرداخت شود.

آمادگی ایران برای خرید سرسرباز

تا اینکه مدتی بعد با وجود واسطه های متعدد بر سر راه مذاکره برای بازپس گیری این نقش برجسته و شفاف نبودن موضوع به طور دقیق باعث شد ارتباطی حاصل نشود، با این حال برای احقاق حقوق ملی ایران شکایتی از فروشنده تنظیم شد گرچه این احتمال وجود داشت که دادگاه به نفع ایران رای صادر نکند اما با وجود استفاده از وکلای زبده و مجرب و پرداخت هزینه ای بیش از ۴۰۰ هزار پوند رای دادگاه لندن به نفع فروشنده صادر شد بعد از آن فروشنده برای مذاکره با ایران ابراز تمایل کرد.

آبان سال ۸۶ خانم برنت فرانسوی پیشنهاد پرداخت هزینه ۵۰۰ هزار پوندی برای نگهداری این شی طی این سال ها را از سوی ایران نپذیرفت و سر سرباز هخامنشی در انگلیس به حراج گذاشته شد در نهایت به همان قیمت پایه ۵۰ هزار پوندی فروخته شد. بعد از آن کسی نمی دانست که خریدار جدید چه کسی است.

در بهمن ماه سال ۹۲ با کشف نقش‌برجسته یک سرباز هخامنشی در آپارتمان مردی کانادایی در شهر ادمونتون، ماجرای سرقت این کتیبه باستانی وارد مرحله جدیدی شد. وقتی این خبر در رسانه های خارجی منتشر شد، کسی نگفت آیا این همان سرباز هخامنشی است که در انگلیس بود یا نه. با این وجود رسانه ها نوشتند که این اثر تاریخی ارزشمند در سال ۲۰۱۱ در روز روشن از موزه هنرهای زیبای مونترال کانادا به سرقت رفت، سپس در ۲۲ ژانویه ۲۰۱۴ در بازرسی از خانه یک جوان کانادایی به نام «سمون متکی» در استان کبک این کشور پیدا شد. این فرد گفته بود که کتیبه هخامنشی را سه سال پیش از دوستانش به قیمت هزار و ۴۰۰ دلار خریداری کرده و فکر نمی کرده که قیمتی باشد.

حتی یکی از کارشناسان سازمان میراث فرهنگی نیز گفت که تصاویر سرباز هخامنشی که در انگلیس کشف شده با این سرباز در کانادا یکی است اما شاید رسانه ها از یک تصویر استفاده کرده باشند.

از اینجا به بعد دولت جدید روحانی روی کار آمد و روند پیگیری ها برای برگرداندن این نقش برجسته همانند گذشته، ادامه یافت. در این مدت خبری از سرباز هخامنشی نبود تا این‌که در آبان سال ۱۳۹۶، با سوی کمپانی «هنرکهن، روبرت ویس» پوستری را منتشر کرد که در آن نقش‌برجسته سرباز هخامنشیِ سرقت شده از تخت‌جمشید روی آن حک شده بود.

این موسسه قصد تبلیغ نمایشگاه «هنر کهن» نیویورک را داشت. سازمان میراث فرهنگی با اطلاع از این اقدام، با همکاری مرکز خدمات حقوق بین‌الملل ریاست‌جمهوری موفق به توقف نمایش و فروش آن در نیویورک شد و در روز نخست آغاز به کار نمایشگاه یعنی شش آبان سال ۹۶ طرح نقش‌برجسته سرباز هخامنشی که قیمتی معادل ۱.۲ میلیون دلار ارزش گذاری شده بود، از بخش معرفی آثار نمایشگاه و در قسمت «کلاسیک» روی سایتِ این کمپانی حذف شد.

همراه رئیس جمهور در برگشت به ایران

این اثر از همان زمان در اختیار دادستانی امریکا قرار گرفت، و پیگیری های حقوقی ایران منجر به برگزاری دادگاه عالی نیویورک و اعلام رأی نهایی به نفع ایران شد و حتی اعتراض به این رای نیز خللی در حکم استردادی که دادگاه عالی امریکا برای ایران صادر کرده بود، ایجاد نکرد و به این ترتیب سه هفته پیش سرباز هخامنشی به طور رسمی تحویل ایران شد. سر سرباز هخامنشی اما ظاهرا طبق توافق‌های صورت گرفته درون دولت منتظر بود تا اینکه روحانی به نیویورک برود و ان را به تهران بازگرداند و سرانجام در حاشیه نشست سازمان ملل، سرسرباز هخامنشی که سالها دست به دست شده بود و واحدهای حقوقی دولت های مختلفی برای بازپس گیری آن تلاش کردند، در دستان حسن روحانی قرار گرفت تا رئیس جمهور را به ایران همراهی کند.

این سرباز هخامنشی که به کشورهای مختلفی سرک کشیده، قرار است پس از نمایش در موزه ملی ایران که به احتمال زیاد با حضور رئیس جمهور رونمایی خواهد شد، به چند موزه مهم در چند شهر کشور از جمله، موزه آذربایجان، اصفهان، خراسان رضوی برود تا همه مردم ایران بتوانند آن را ببینند. سپس به شیراز منتقل شود و جایی نزدیک به تخت جمشید برای همیشه به نمایش گذاشته شود. شاید اکنون مسئولان میراث فرهنگی کشور به این پی برده اند که قرار نیست همه اشیا تنها در موزه ملی نمایش داده شود و هر شی تاریخی باید به خانه اش برود. به همین دلیل گمانه زنی ها بر این است که سر این سرباز هم به موزه پاسارگاد که مجهزتر است خواهد رفت و یا اینکه در پلکان جاسازی خواهد شد. منتها قبل از هر اتفاقی در تهران یک مراسم رونمایی و نمایشگاهی برایش ترتیب خواهند داد زمان این رونمایی هم وقتی مشخص می شود که دفتر ریاست جمهوری حضور روحانی را در این مراسم قطعی کند. با این وجود درباره اینکه چند وقت این اثر تاریخی در موزه ملی به نمایش گذاشته می شود و یا در هر یک از موزه های کشور چه مدت حضور داشته باشد هنوز تصمیمی گرفته نشده است.