خواندن دعا و فاتحه برای اموات | بهترین خیرات برای اموات و مردگان

دعا و فاتحه برای اموات

خواندن فاتحه برای اموات چگونه باید باشد ؟ جمعه شب اموات منتظر فاتحه و خیرات هستند فراموش نکنید. بهترین خیرات برای اموات چیست را هم این جا بخوانید و توضیحات تکمیلی در مورد بهترین خیرات برای اموات در آخر متن توضیح داده شده است.

بهترین خیرات برای اموات

مرحوم «علاّمه مجلسى» در این باره مى فرماید: «مخصوصاً دعا کردن براى آنان در نماز شب و بعد از نمازهاى فریضه ودر مکان هاى زیارتى خوب است و براى پدر و مادر باید بیشتر دعا کرد و اعمال خیر براى آنان بجا آورد.»

البته عمده خیرات براى پدر و مادر، اداى قرض آنان و اداى حقوق خدا و خلق از جانب آنان است.«۱» در روایتى آمده است که رسول خدا «ص» فرمودند:

«براى مردگان خود هدیه بفرستید! گفتند:

هدیه براى آنان چیست؟

فرمود: صدقه و دعا.» همچنین فرمودند:

«ارواح مؤمنان هر جمعه، به آسمان دنیا در برابر منازل و منزل هاى خود مى آیند و با صداى غمناکى ندا مى دهند که اى خانواده ما، اى فرزندان ما و اى پدر و مادر و خویشان ما!

به ما مهربانى کنید از اموالى که در دست ما بود «و اکنون در اختیار شماست» با دادن درهمى و قرص نانى و جامه اى نسبت به ما ترحّم آورید، که خداوند شما را از جامه بهشت بپوشاند!» رسول خدا «ص» که این جملات را فرمودند گریستند و صحابه نیز همراه او گریه کرد.

بهترین خیرات برای از دست رفتگان

همچنین آن حضرت فرمودند:

هر صدقه اى که براى میّت داده مى شود، فرشته اى آن رابه مانند طبقى از نور مى گیرد و به کنار قبر مى آورد و مى گوید: «اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ یا اَهْلَ الْقُبُورِ» این هدیه را خانواده شما براى شما فرستاده اند. آنگاه آن میّت این هدیه را تحویل مى گیرد و وارد قبرش مى کند که همین سبب فراخى قبرش «و آسایش و آسودگى او» مى گردد.

مرحوم علاّمه مجلسى مى فرماید:

«در حدیث صحیحى آمده است که امام صادق«ع» در هر شب براى فرزند خود ودر هرروز، براى پدر و مادر خود، دو رکعت نماز مى خواندند «و به روح آنان هدیه مى کردند» در رکعت اوّل سوره «آنّا انزلناه» ودر رکعت دوم سوره «کوثر» را مى خواندند».

امام صادق«علیه السلام» فرمود:

ثواب اعمال خیر، براى کسى که براى مردگان انجام مى دهد، براى او و براى آن مرده، هردو نوشته مى شود.

قرائت قرآن و سوره فاتحه ثواب و پاداش دارد. لکن ما میتوانیم این ثواب رابه یک یا چند نفر از مردگان اهدا کنیم. و این بستگی به نیت ما دارد و این اهدا میتواند در آرامستان و یاجای دیگر باشد.

البته حضور در آرامستان آثار بهتری دارد. از جمله این‌که یاد مرگ را در دل زنده می کند و انسان در اعمال خود افق های‌ بزرگتری را لحاظ می کند و از پوسته خود خواهی بیرون می‌آید و نفع بیشتری رابه همنوعان خود می‌رساند. دیگر این‌که اهل آرامستان از حضور ما در آرامستان شاد میشوند.

در روایتی از امام صادق چنین آمده است: اهل آرامستان حضور شما را می فهمند و شاد می‌گردند و با شما انس میگیرند.

اداب حضور در قبرستان مسلمانان

البته حضور در قبرستان آدابی دارد:

یکی این‌که در بدو ورود به تمام اهل آرامستان درود کنیم و برای همه ی انها دعا کنیم. شخصی از امام صادق علیه السلام پرسید: چگونه به اهل آرامستان درود کنیم؟ فرمود: میگویی:

السَّلَامُ عَلَی أَهْلِ الدِّیَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ أَنْتُمْ لَنَا فَرَطٌ وَ إِنَّا بِکُمْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ لَاحِقُونَ

ودر در جای دیگر می فرماید اینگونه برایشان دعا کنیم:

اللَّهُمَّ جَافِ الْأَرْضَ عَنْ جُنُوبِهِمْ وَ صَاعِدْ إِلَیْکَ أَرْوَاحَهُمْ وَ لَقِّهِمْ مِنْکَ رِضْوَاناً وَ أَسْکِنْ إِلَیْهِمْ مِنْ رَحْمَتِکَ مَا تَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُمْ وَ تُونِسُ بِهِ وَحْشَتَهُمْ إِنَّکَ عَلی‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ

سپس می‌توانیم سوره فاتحه یا سوره دیگری را برای هر قبری بخوانیم. مخصوصا سفارش شده است که رو به قبله درکنار قبر مخصوصی نشسته ودست بر روی آن بگذاریم و هفت مرتبه سوره قدر را بخوانیم.

دعای روز پنجشنبه

بنام خداى بخشاینده مهربان

اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى اَذْهَبَ اللَّیْلَ مُظْلِماً بِقُدْرَتِهِ وَ جاَّءَ بِالنَّهارُ مُبْصِراً

ستایش خاص خدایى است که شب تار را به قدرتش برد و روز روشن

بِرَحْمَتِهِ وَکَسانى ضِیاَّئَهُ وَ اَنَا فى نِعْمَتِهِ اَللّهُمَّ فَکَما اَبْقَیْتَنى لَهُ

برحمت خویش بیاورد وروشنى روزرا درآن حال که مستغرق نعمتش بودم دربرم کرد خدایاهمچنانکه مرا تا به امروز نگهداشتى

فَاَبْقِنى لاِمْثالِهِ وَ صَلِّ عَلَى النَّبِىِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ لا تَفْجَعْنى فیهِ وَ

براى روزهاى دیگر امثال آن نیز نگهدار و درود فرست بر محمد و آلش و داغدارم مکن در

فى غَیْرِهِ مِنَ اللَّیالى وَ الاْیّامِ بِارْتِکابِ الْمَحارِمِ وَ اکْتِسابِ الْمَأ ثِمِ

این روز و شب ها و روزهاى دیگر به سبب دست زدن به کارهاى حرام و فراهم آوردن گناهان

وَ ارْزُقْنى خَیْرَهُ وَ خَیْرَ ما فیهِ وَخَیْرَ ما بَعْدَهُ وَ اصْرِفْ عَنّى شَرَّهُ وَ

و خیر این روز و انچه در آن است و خیر روزهاى بعد را نیز روزى من گردان و شر این روز و انچه در آن است و

شَرَّ ما فیهِ وَ شَرَّما بَعْدَهُ اَللّهُمَّ اِنّى بِذِمَّةِ الاِْسْلامِ اَتَوَسَّلُ اِلَیْکَ وَ

شر روزهاى بعدش را از من دور گردان خدایا من به پیمان اسلام به سویت توسل جویم و

بِحُرْمَةِ الْقُرْآنِ اَعْتَمِدُ عَلَیْکَ وَ بِمُحَمَّدٍ الْمُصْطَفى صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ

به حرمت قرآن بر تو اعتماد کنم و به وسیله محمد مصطفى صلى الله علیه و

آلِهِ اَسْتَشْفِعُ لَدَیْکَ فَاعْرِفِ اللّهُمَّ ذِمَّتِىَ الَّتى رَجَوْتُ بِها قَضاَّءَ

آله در نزدت شفاعت جویم پس بشناس خدایا پیمانى را که بدان امید برآوردن

حاجَتى یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ اَللّهُمَّ اقْضِ لى فِى الْخَمیسِ خَمْساً

حاجتم را دارم اى مهربانترین مهربانها خدایا در روز پنجشنبه پنج حاجتم را برآور که جز

لا یَتَّسِعُ لَها اِلاّ کَرَمُکَ وَ لا یُطیقُها اِلاّ نِعَمُکَ سَلامَةً اَقْوى بِها عَلى

بزرگوارى تو ظرفیت آن ها را ندارد و جز نعمتهاى تو بر آن توانا نیست : تندرستى که بوسیله آن بر

طاعَتِکَ وَعِبادَةً اَسْتَحِقُّ بِها جَزیلَ مَثُوبَتِکَ وَ سَعَةً فِى الْحالِ مِنَ الرِّزْقِ

انجام طاعتت نیرو گیرم ؛ و پرستشى که بدان مستحق پاداشت گردم ؛ و فراخى در حال از طریق روزى

الْحَلالِ وَ اَنْ تُؤْمِنَنى فى مَواقِفِ الْخَوْفِ بِاَمْنِکَ وَ تَجْعَلَنى مِنْ

حلال ؛ و دیگر آنکه مرا در توقفگاههاى خوفناک «برزخ و قیامت » بوسیله امان خود ایمن گردانى و از

طَوارِقِ الْهُمُومِ وَالْغُمُومِ فى حِصْنِکَ وَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ

حوادث اندوهناک و غمگین در پناه خود قرارم دهى و درود فرست بر محمد و آلش

وَاجْعَلْ تَوَسُّلى بِهِ شافِعاً یَوْمَ الْقِیمَةِ نافِعاً اِنَّکَ اَنْتَ اَرْحَمُ الرّاحِمینَ

و توسل مرا بدان حضرت در روز قیامت شفیع و سودمند براى من قرار ده که همانا تو مهربانترین مهربانانى

اما اگر خواستیم ثواب قرائت خود رابه تمام اهل آرامستان اهدا کنیم بهتر است به این روایات عمل کنیم:

1- در روایتی از امام صادق علیه السلام پیرامون زیارت اهل قبور آمده که چون در میان قبرها هستی یازده مرتبه سوره «قل هو الله» را قرائت کن و ثوابش رابه روح آنان هدیه نما، زیرا کسیکه این عمل رابه جای آورد خداوند به شماره همه ی مردگان ثواب و پاداش به او عنایت فرماید.

خواندن سوره حمد «فاتحه الکتاب» و خواندن 7 مرتبه «انا انزلناه فی لیله القدر» بر طبق گفته روایات، آثار مطلوب و مفیدی در حال اموات و گشایش در حال انها دارد. بطور کلی خواندن قرآن کریم برای اموات و به نیت انها و هر کار خیرى که انجام دهید و ثوابش رابه روح میت هدیه بکنید، براى او مفید است؛ چه ذکر و قرآن و نماز مستحبى و طلب مغفرت باشد، و چه صدقه.

2- از پیامبر –صلی الله علیه و آله و سلم- روایت شده هر گاه انسان با ایمانی آیةالکرسی را قرائت کند و ثواب قرائتش رابه اهل قبور اهدا کند خداوند این ثواب را داخل قبر هر مرده ای می کند …و از هر حرفی «از کلمات قرائت» ملکی می آفریند که برای این شخص تا روز قیامت تسبیح خدا را می گویند.

3- همچنین از پیامبر روایت شده هر کس داخل آرامستان شده و سوره یس را قرائت کند در آن روز خداوند بر اهل آرامستان راحت گرفته و برای قاری به تعداد اهل قبور حسنه و پاداش خواهد بود.

چگونه باید فاتحه برای مرده خواند؟

چه سوره هایی برای اموات بخوانیم و به چه تعداد؟

در روایتی از امام صادق علیه السلام پیرامون زیارت اهل قبور آمده که چون در میان قبرها هستی یازده مرتبه سوره «قل هو الله» را قرا ئت کن وثوابش رابه روح آنان هدیه نما,زیرا کسیکه این عمل رابه جای آورد خداوند به شماره همه ی مردگان ثواب وپاداش به او عنایت فرماید.

خواندن سوره حمد «فاتحه الکتاب» و خواندن 7 مرتبه «انا انزلناه فی لیله القدر» بر طبق گفته روایات، آثار مطلوب و مفیدی در حال اموات و گشایش در حال انها دارد. بطور کلی خواندن قرآن کریم برای اموات و به نیت آن ها و هر کار خیرى که انجام دهید و ثوابش رابه روح میت هدیه بکنید، براى او مفید است؛ چه ذکر و قرآن و نماز مستحبى و طلب مغفرت باشد، و چه صدقه.

کسیکه برای میت عملى را انجام مى‏دهد، اگرچه در نیت باید قصد نیابت نماید، ولى قسمت عمده ثواب آن طبق روایات ـ در نامه عمل او نیز نوشته مى‏شود. البته باعث برى‏ءالذمه شدن میّت نیز شده و او از عذاب و گرفتارى نجات پیدا مى‏کند.

مرحوم حاج شیخ عباس قمى در مفاتیح‏الجنان، ص 317 حدیث صحیحى را از امام صادق«ع» نقل فرموده که درضمن آن حدیث این طور آمده:

«میت شاد و مسرور مى‏شود و گشایش پیدا مى‏کند به دعا و استغفارى که براى او مى‏کنند چنانچه زنده شاد مى‏شود به هدیه که براى او مى‏برند و فرمود که ثواب نماز، روزه، حج، صدقه و سایر اعمال خیر و دعا در قبر میت بر او وارد مى‏شود و ثواب آن براى مرده و کسى که انها را انجام داده نوشته مى‏شود».

روایات دیگرى نیز در آنجا نقل شده که مى‏توانید مطالعه کنید، بنابر این یقین کنید که آنچه براى اموات خودتان هدیه مى‏کنید در صورتى که اخلاص داشته باشید به انها مى‏رسد و ثوابش در نامه عمل خودتان هم ضبط مى‏شود.

مرحوم طبرسی در جلد اول مجمع البیان در فضیلت آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» می فرماید: «پیامبر اکرم«ص» در حدیثی می فرماید: «هنگامیکه معلم به بچه بگوید بگو بسم الله الرحمن الرحیم و بچه این جمله را بگوید، خداوند معلم و پدر و مادر این بچه را می آمرزد.

در روایات آمده است که حضرت صادق«ع» فرمود:

هرگاه چهل نفر نزد میت حاضر شوند و بگویند: «اللهم انا لا نعلم منه الاخیرا»؛ یعنی خدایا ما جز نیکی چیزی از او نمیدانیم، خداوند می فرماید:

شهادت شما را در مورد او پذیرفتیم و آمرزیدیم انچه راکه شما درباره او نمیدانید.V} «معاد، شهید دستغیب، ص 47؛ دارالکتاب».

بطور خلاصه لطف و رحمت الهی در مورد اموات فراوان و بی شمار است و امور فراوانی موجب تخفیف عذاب انها و یا آمرزش انها می‌گردد؛ البته بهترین هدیه برای اموات قضای حقوق واجبی است که بر عهده انها باقیمانده است مثل نماز و روزه و حج واجبی که از میت فوت شده و یا بدهکاری های‌ او مثل بدهی خمس و زکات و بدهی به مردم و حقوقی که از مردم بر ذمه دارد، ادای این حقوق واجب در حال میت بسیار مفید و مؤثر است و وی را از عذاب و ناراحتی رها می کند.

بهترین خیرات، ادای دین و حقوق واجب متوفی است

هرآنچه از این دنیای مادی برای اموات احسان و خیرات شود، مردگان متوجه می‌شوند، بهمین دلیل بهترین چیزی که برای اموات توصیه شده، نماز خواندن است و این‌که اگر نماز قضا یا روزه قضا برگردن داشتند بجای آن ها بگیریم و اگر احتمال می‌دهیم که حقی واجب مانند خمس، زکات و … دارند آنرا ادا کنیم.

البته در این بین اطعام دادن به فقرا، دستگیری از دیگران بسیار توصیه شده است واگر از ثلث اموال میت باقیمانده، آن ثلث را برای امور عام المنفعه و خیریه خرج کنیم.

برای این‌که یقین پیدا کنیم، آیا برکت این خیرات به آن مرحوم رسیده است یا نه، ابتدا باید به درون خود رجوع کنیم، که با این عمل خودمان به آرامش رسیده‌ایم؟ وقتی این آرامش در خود شخص ایجاد شد، قطعا بدانید که این آرامش برای خود میت نیز هست.

گاهی اوقات حقوق واجبی بر گردن آن متوفی وجوددارد که باید برای آن عمل واجب نیت کرد، مثلاً اگر نماز قضا یا روزه قضا برگردن دارد باید به همان نیت نماز و روزه قضا، آن واجب را ادا کرد، اما برخی اوقات این خیرات صدقه جاریه است که قطعا برای امواتش می‌رسد.

البته در خیرات برای اموات باید توجه داشته باشیم که در وهله اول حقوق واجب بر گردن متوفی را انجام دهیم و سپس صدقات جاریه و احسان متسحبی را ادا کنیم.

انتخاب روز و ایام برای ادای دین یا خیرات برای اموات بسیار تاثیر گذار است، همان طور که بیان شده، نسبت به پنجشنبه «شب های‌ جمعه» و جمعه ها برای خیرات کردند تاکید ویژه شده است، اما برای حقوق واجب این انتخاب روز و شب تعیین نشده و هر روزی که شد می‌توانند ادا کنند.

بهترین خیرات برای اموات از نگاه قرآن کریم

درباره بهترین خیرات برای اموات، قرآن کریم بطور مستقیم و صریح صحبت نمی‌کند، اما این مسلّم است که دعا برای اموات و نیاکان و نیز فرهنگ تجلیل و به نیکی یاد کردن از مؤمنان خفته در خاک، مورد تأیید قرآن است. عده ای از آیات در این زمینه چنین است.

«یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ»؛

ودر آن روز انسان را از تمام کارهایى که از پیش یا پس فرستاده آگاه مى‏کنند. واژه «أَخَّرَ» براساس یکی از تفسیرها، کارهای خوب یا بدی است که پس از مرگ انسان از طریق بازماندگان عاید انسان می شود، یا سنت‌های‌ خوب و بدی است که انسان به یادگار گذاشته و مردم با عمل کردن به انها هر ثواب و یا عقابی راکه کسب میکنند، برای بنیان‌گذارش نیز ثبت خواهد شد.

«رَبَّنَا اغْفِرْ لی‏ وَ لِوالِدَیَّ وَ لِلْمُؤْمِنینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِساب»؛

پروردگارا! من و پدر و مادرم و همه ی مؤمنان را، در آن روز که حساب برپا مى‏شود، بیامرز. حضرت ابراهیم«ع» در این آیه از خداوند براى سه گروه طلب مغفرت کرده است. یک: برای خویش. دو: براى پدر و مادرش. و سومین دسته‌‏اى که حضرت ابراهیم براى آنان دعا میکند، مؤمنان هستند.

«وَ الَّذینَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذینَ سَبَقُونا بِالْإیمانِ»؛

کسانى که از پس ایشان آمده‏‌اند، میگویند اى پروردگار ما، ما و برادران ما راکه پیش از ما ایمان آورده‌‏اند بیامرز. آیندگان از درگاه خداوند براى گذشتگان آمرزش می‌طلبند، و خداى سبحان دعاى برادر را در حق برادر مؤمنش می‌پذیرد.