آینده دریای خزر قابل پیش‌بینی نیست

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایرنا، آب یکی از مسائل مهم برای کشورهاست و دریاچه خزر به عنوان یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های طبیعی ایران علاوه بر اهمیت طبیعی، اقتصادی و گردشگری، جایگاه تاریخی و فرهنگی برای ایرانی‌ها دارد. این دریاچه همچنین یکی از نمادهای مهم در متون تاریخی و ادبی ایران است و هرگونه تهدید و آسیب به آن موجب نگرانی بسیاری از ایرانیان می‌شود.

یکی از مسائلی که این روزها درخصوص این دریاچه مطرح می‌شود کاهش تراز آب آن است. مدیر آبنگاری و امور جزر و مدی سازمان نقشه برداری کشور در این باره توضیحاتی داد و گفت: سازمان نقشه‌برداری کشور علاوه بر تهیه نقشه، کار پایش تراز آب دریاها در سواحل شمال و جنوب کشور را در سه دهه گذشته بر عهده داشته است.

به گفته «علی سلطان‌پور»، اطلاعات این شبکه در دهه اخیر نشان می‌دهد که تراز آب دریای خزر به میزان یک متر کاهش یافته که با توجه به مساحت 370 هزار کیلومتر مربعی یعنی آب این دریاچه 370 کیلومتر مکعب کاهش یافته است.

وی افزود: ماهیت تغییر تراز دریاهای بسته یا دریاچه با آب‌های آزاد متفاوت است به طوری که در دریای آزاد و اقیانوس‌ها به واسطه گرمایش زمین و ذوب شدن یخ‌های قطبی در سال شاهد افزایش 2 میلیمتری تراز آب هستیم در حالی که در دریاچه‌ها به دلیل اینکه اتصال به آب‌های آزاد ندارد تغییرات بسیار متاثر از شرایط آب و هوایی منطقه‌ای است به طوری که در سال‌های کم بارش دچار افت تراز می‌شوند و در سال‌های پر بارش به شدت تراز افزایش می‌یابد و سواحل را آب می‌گیرد.

مدیر آبنگاری سازمان نقشه‌برداری توضیح داد: برای نمونه در مورد دریاچه ارومیه به دلیل خشکسالی و کاهش آب‌های ورودی، کاهش تراز آب‌های زیرزمینی کاملا مشهود بود.

به گفته وی در دهه اخیر تغییرات آب و هوایی در حوزه دریای خزر و دریاچه ولگا موجب کاهش تراز آن شد کما اینکه افزایش بارش‌ها در دهه 70 شمسی موجب شده بود تراز خزر افزایش یابد و برخی مناطق ساحلی زیر آب برود.

سلطان‌پور اظهار داشت: بسیاری از اقلیم‌شناسان تغییرات تراز آب خزر را چرخشی می‌دانند اما نباید فراموش کنیم که این دیدگاه در مورد دریاچه ارومیه نیز مطرح بود که آب پایین می‌رود و مجدد بالا می‌آید اما این اتفاق نیافتاد و ارومیه خشک شد.

وی افزود: اطلاعات آماری در خصوص تراز آب خزر نشان می‌دهد که این دریا در یک قرن اخیر ترازی حتی کمتر از یک متر را هم تجربه کرده است که سپس با افزایش ورودی آب به دریا جبران شده است اما باید توجه کنیم که شاید برداشت آب از رودخانه‌های ورودی هیچگاه به اندازه حالا نبوده، توسعه‌های کشاورزی و صنعتی در سواحل دریای خزر و مسیر رودخانه‌های منتهی به آن موجب شده که ورودی آب کاهش یابد.

مدیر آبنگاری سازمان نقشه‌برداری کشور تاکید کرد: اگرچه مولفه تغییرات دوره‌ای آب و هوایی در کاهش تراز آب دریاچه خزر مطرح است اما نباید نقش انسانها را در کاهش آب ورودی به خزر فراموش کرد.

وی اظهار داشت: خوشبختانه دریای خزر دارای عمق و وسعت زیادی است به طوری که عمق در جنوب به یک کیلومتر می‌رسد؛ بنابراین کاهش تراز آن به میزان یک متر، نگرانی جدی که این دریا خشک شود هم اکنون ایجاد نمی‌کند اما در صورت بررسی نشدن، مشکلات جدی برای کشورهای حوزه خزر ایجاد می‌کند.

سلطان‌پور درباره اثرات کاهش تراز آب خزر نیز گفت: تاثیر روی مردابها، تالابهای منطقه و به ویژه منطقه خلیج گرگان یکی از اثرات کاهش تراز آب است زیرا این محیطها به عنوان زیستگاه‌ نمونه‌های خاص گیاهی و جانوری و به عنوان مناطق محافظت شده اهمیت زیادی دارند.

به گفته وی کاهش عمق حوضچه‌های بنادر از دیگر اثرات کاهش تراز است که در نتیجه آن امکان تردد شناورهای با تناژ بالاتر ممکن نیست و نیاز به لایروبی داریم که بسیار پرهزینه است.

مدیر آبنگاری سازمان نقشه برداری اضافه کرد: به دلیل هزینه بالای لایروبی، هیچ حمل و نقل تجاری در بنادر ترکمن و گز انجام نمی‌شود.

وی اظهار داشت: کاهش آب دریاچه خزر موجب شد رطوبت در برخی مناطق ساحلی کم شود بنابراین زمین گرم شد و آتش سوزی‌هایی را در برخی مناطق همچون تالاب میانکاله شاهد بودیم که در نتیجه آن پوشش گیاهی منطقه نیز از بین رفت.

سلطان‌پور تاکید کرد: کم شدن تراز آب دریای خزر باعث می‌شود که دریا پس‌روی کند و افرادی که کنار دریا زندگی می‌کنند حریم را به خوبی رعایت نکنند و به حریم دریا تعرض کنند که این موضوع با افزایش آب می‌تواند به یک چالش بزرگ تبدیل شود بنابراین باید این مورد نیز باید رعایت شود.

وی اظهار داشت: دریاچه خزر از نظر زمین ساخت (تکتونیکی) نیز منطقه‌ای است که می‌تواند لرزه‌هایی در آن ایجاد شود به دلیل گسلی که در کف آن وجود دارد و می‌تواند سونامی در خزر ایجاد کند و امواجی در حد متر تشکیل شود که در حریم دریاچه همواره باید باید مورد توجه قرار گیرد.

مدیر آبنگاری سازمان نقشه برداری در پایان تاکید کرد: ما باید امکان مواجهه با این تغییرات را داشته باشیم کما اینکه اگر قبلا برای دریاچه ارومیه آمادگی داشتیم، شاید الان اقدام‌های دیگری انجام داده بودیم.

وی افزود: باید خود را برای چنین حالتی آماده کنیم و برای ساخت بنادر و توسعه صنایع در بنادر در دریای خزر فکر کنیم تا در آینده متضرر نشویم.