شیوع بیماری های باکتریایی و ویروسی در سواحل شمالی کشور

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از واحد علوم و تحقیقات، حامد عبیری محقق واحد علوم و تحقیقات گفت: صنعت گردشگری به ‌عنوان یکی از صنایع پررونق و در حال رشد در بسیاری از کشورها شناخته می‌شود و ارتباط نزدیکی با محیط‌زیست طبیعی دارد، ازاین‌ رو گردشگری طبیعت و نوع خاص آن گردشگری ساحلی و دریایی، به دلیل حساسیت مناطق مورد استفاده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

به گفته این دانشجوی واحد علوم و تحقیقات، توسعه جمعیت در شهرهای ساحلی دریای خزر در دهه‌های اخیر و عدم توجه لازم به مسائل بهداشتی آن بخصوص در زمینه‌های دفع فاضلاب و تامین آب شرب موردنیاز، معضلات فراوانی را برای سلامت مردم این مناطق و مردمی که برای گذراندن اوقات فراغت خود در ایام تعطیل به این نواحی سفر می‌کنند به وجود آورده است.

عبیری تاکید کرد: بررسی هم‌زمان ارتباط اثرات گردشگری ساحلی بر آلودگی دریا و همچنین تاثیر آلودگی سواحل و آب دریا بر بهداشت همگانی، در قالب طرح پیشنهادی سازمان حفاظت محیط‌زیست صورت گرفت و بر اساس این تحقیق مشخص شد که بار آلاینده‌های میکروبی شاخص آب دریا، بسیار بالاتر از حد استانداردهای آژانس حفاظت از محیط‌زیست ایالات‌متحده ( EPA ) و سازمان بهداشت جهانی ( WHO ) و همچنین استانداردهای سازمان حفاظت محیط‌زیست و موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران است.

وی با بیان اینکه این تحقیق در دو بخش کلی انجام‌گرفته است، افزود: در بخش اول به بررسی «جنبه تاثیرات گردشگری بر ایجاد آلودگی در سواحل و دریا با استفاده از مدل SWOT و روش FMEA » و در بخش دوم به بررسی «جنبه تاثیرات آلودگی میکروبی و باکتریایی موجود در فاضلاب (تصفیه نشده) مجتمع‌ها و اقامتگاه‌های گردشگری و مناطق مسکونی ساحلی بر آلودگی دریا و سلامت گردشگران از طریق نمونه‌برداری از آب دریا» پرداخته شده است.

این محقق اظهار داشت: یافته‌های حاصل از ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی (مدل تحلیلی SWOT ) بیانگر آن است که مهم‌ترین نقاط ضعف مناطق ساحلی شامل عواملی مانند «آلودگی آب ناشی از انتشار غیرمجاز فاضلاب توسط صنایع، هتل‌ها، اماکن اقامتی و کمپینگ‌های موقت ساحلی و همچنین انتشار سوخت قایق‌های موتوری تفریحی»، «پخش زباله در سواحل و شناگاه‌ها توسط گردشگران و ایجاد آلودگی‌های آب، خاک و بصری» و «ضعف مدیریت در شناخت بهتر منابع طبیعی موجود و حفاظت از محیط‌زیست» است.

عبیری عنوان کرد: همچنین از مهم‌ترین عوامل خارجی ایجاد تهدید علیه ساحل و دریا می‌توان به عواملی مانند «ورود و انتشار انواع آلاینده‌ها شامل فاضلاب‌های بهداشتی اماکن اقامتی و منازل و پراکنش پسماند و زباله ناشی از عدم برنامه‌ریزی و عدم وجود زیرساخت‌های مناسب گردشگری» و «انتشار مستقیم فاضلاب‌های حاوی عوامل بیماری‌زا و آلودگی دریا و ساحل و به طبع آن تهدید سلامت گردشگر» اشاره کرد.

وی افزود: داده‌ها و یافته‌های کاربرگ‌های FMEA نشان می‌دهد که با ارائه راهکار «افزایش تعداد سطل‌های زباله، جانمایی و تعبیه ایستگاه موقت انباشت زباله در محل و افزایش تعداد سرویس‌های حمل زباله از ایستگاه موقت به محل دفع زباله» شاهد کاهش ریسک زیست‌ محیطی به میزان ۸۱.۲ و ۷۱.۸ درصد که حاصل از دفن مواد زائد و زباله که موجب آلودگی خاک و تخریب گیاهان و نشت و نفوذ شیرابه و آلودگی آب‌های زیرزمینی و دریا می‌شدند، بوده‌ایم.

این محقق تاکید کرد: همچنین با ارائه راهکار «بهینه‌سازی سرویس‌های بهداشتی موجود و گسترش تعداد آن‌ها و تصفیه مناسب فاضلاب بهداشتی» شاهد کاهش ریسک به میزان ۶۶.۶ درصد و با ارائه راهکار «تعبیه و گسترش سامانه‌های جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب بر اساس استانداردها، کنترل فاضلاب تولیدی و دفع صحیح و استفاده از سپتیک تانک» شاهد کاهش ریسک به میزان ۶۱.۶ درصد بوده‌ایم که به ترتیب بالاترین درصد کاهش ریسک‌های زیست‌محیطی را به خود اختصاص می‌دهند.

عبیری گفت: در این تحقیق، رهاسازی فاضلاب مناطق مسکونی و مجتمع‌ها و اقامتگاه‌های گردشگری به رودخانه‌ها که نهایتا به دریا می‌ریزند، از دیگر عوامل موثر در آسیب به بهداشت همگانی و سلامت مردم مقیم یا گردشگر مناطق ساحلی شمال ایران اشاره شده است.

وی از بیماری‌های باکتریایی مانند مسمومیت‌های غذایی، اسهال مسافران و عفونت دستگاه ادراری، مننژیت، باکتریمی و بیماری‌های ویروسی مانند هپاتیت، بیماری‌های چشمی و بیماری‌های دیگر نظیر تیفوئید، اسهال خونی، وبا و عفونت‌های قارچی و کچلی‌ها به‌عنوان بیماری‌های نام برد که در اثر استفاده آب رودخانه‌ها و آب‌های ساحلی دریای خزر در حال شیوع هستند.

این محقق واحد علوم و تحقیقات در ارائه آماری که اثبات‌کننده شیوع بیماری‌های ناشی از آلودگی دریا است، گفت: حد مجاز آلاینده کلی‌فرم کل در استانداردهای سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان ملی استاندارد برابر ۴۶۰ (MPN/۱۰۰ml) است، حال‌آنکه نتایج حاصل از نمونه‌برداری‌های آب دریا در ایستگاه‌های منتخب بیانگر آن است که بیشترین مقادیر اندازه‌گیری شده توتال کلی‌فرم شامل ۲ هزار و ۹۰۰ (فصل تابستان) و ۲ هزار و ۷۵۰ (فصل بهار) در ساحل کیاشهر، ۵ هزار و ۴۰۰ (فصل تابستان) و ۴ هزار و ۶۰۰ (فصل بهار) در ساحل قو انزلی و ۵ هزار و ۴۰۰ (MPN/۱۰۰ml) در فصل تابستان در ساحل پاسداران انزلی است.

عبیری ادامه داد: همچنین حد مجاز آلاینده کلی‌فرم مدفوعی در استانداردهای سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان ملی استاندارد برابر ۱۰۰ (MPN/۱۰۰ml) بوده، حال‌آنکه نتایج حاصل از نمونه‌برداری‌های آب دریا در ایستگاه‌های منتخب بیانگر آن است که بیشترین مقادیر اندازه‌گیری شده فکال کلی‌فرم شامل هزار و ۱۰۰در فصول بهار و تابستان در ساحل کیاشهر، ۲ هزار و ۴۰۰ در فصول بهار و تابستان در ساحل قو انزلی و ۲ هزار و ۴۰۰ (MPN/۱۰۰ml) در فصل تابستان در ساحل پاسداران انزلی است.

وی در ارائه شواهد اثبات‌کننده شیوع بیماری‌های ناشی از آلودگی دریا خاطرنشان کرد: حد مجاز آلاینده استرپتوکوک مدفوعی در استانداردهای سازمان حفاظت محیط‌زیست برابر ۴۰ و سازمان ملی استاندارد برابر ۱۰۰ (MPN/۱۰۰ml) است در صورتی که نتایج حاصل از نمونه‌برداری‌های آب دریا در ایستگاه‌های منتخب بیانگر آن است که بیشترین مقادیر اندازه‌گیری شده استرپتوکوک مدفوعی شامل ۲۴۰ در فصول بهار و تابستان در ساحل کیاشهر، هزار و ۱۰۰ در فصول بهار و تابستان در ساحل قو انزلی و ۴۶۰ (MPN/۱۰۰ml) در فصل تابستان در ساحل پاسداران انزلی است.

این محقق گفت: در نتیجه مطالعات اپیدمیولوژیک این پژوهش نشان می‌دهند که شنا کردن در آب‌های دریایی آلوده به فاضلاب خانگی یا سیلابی در مقایسه با شنا کردن در آب‌های غیر آلوده، شانس انتقال بیماری‌های عفونی را افزایش می‌دهد.

عبیری تاکید کرد: این عفونت‌ها شامل عفونت‌های گوارشی، بیماری تنفسی تب‌دار، عفونت‌های چشمی و گوش و عفونت‌ها و بثورات پوستی هستند.

وی عنوان کرد: همچنین آلودگی سواحل با فاضلاب انسانی می‌تواند سبب آلودگی آبزیان شود و این آلودگی از طریق مصرف مواد غذایی دریایی آلوده به آلاینده‌های میکروبی روده‌ای و یا تماس مستقیم به‌صورت خوردن آب دریا و شنا در آب آلوده به انسان انتقال پیدا می‌کند.

این محقق گفت: با وجود اینکه در سال‌های اخیر با اعمال ضوابط و مقررات جدید از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست، از ورود فاضلاب واحدهای صنعتی نوار ساحلی شمال به رودخانه‌ها و دریا جلوگیری و اقدام به کنترل آلاینده‌ها در منطقه و مقابله با آن‌ها شده است اما در تحقیق حاضر به این نتیجه رسیده‌ایم که فاصله آلودگی میکروبی دریا همچنان بسیار بیشتر از حد مجاز استانداردهای ملی و بین‌المللی است.

پایان‌نامه «بررسی ارتباط گردشگری ساحلی، آلودگی دریا و بهداشت همگانی (مطالعه موردی شناگاه‌های منتخب استان گیلان)» با راهنمایی دکتر رضا شیرازی و دکتر تورج دانا و با مشاوره دکتر ضیاءالدین الماسی در واحد علومو تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی انجام شده است.