پیچ‌وخم‌های دشوار داخلی سازی قطعات رنو

در شرایطی که حدود ۸۵ روز از اعمال تحریم آمریکا علیه خودروسازی کشور می‌گذرد، رنو با ارسال نامه‌ای به خودروسازان ایران، رسماً پایان همکاری خود را با آن‌ها اعلام کرد.

دنیای اقتصاد در مطلبی مفصل نوشته است: این نامه اگرچه به معنای قطع ارسال قطعات رنو به ایران است، بااین‌حال آن‌طور که برخی قطعه‌سازان داخلی در گفت‌و‌گو با «دنیای‌اقتصاد» عنوان کردند، قرار است محصولات حال حاضر این خودروساز فرانسوی در کشور داخلی ‌سازی شود. در این مورد محمدرضا نجفی‌منش، رئیس انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازی به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» گفت: با توجه به نامه رسمی رنو، دیگر امکان تأمین قطعات محصولات این شرکت از خارج وجود ندارد و این به معنای توقف تولید خانواده تندر 90 و ساندرو است. وی درعین‌حال تأکید کرد: در این شرایط، تنها راه ادامه تولید محصولات رنو در ایران، داخلی‌سازی کردن قطعات آن‌ها است.

نجفی‌منش با بیان اینکه در حال حاضر حدود ۶۰ درصد قطعات تندر 90 و ساندرو از داخل تأمین می‌شود، گفت: طبق فراخوانی که به قطعه‌سازان داخلی داده‌ایم، قرار است برای داخلی‌سازی ۴۰ درصد باقی‌مانده قطعات محصولات رنو، امکان‌سنجی کنیم تا شرکت‌های قطعه‌ساز، توان و برنامه خود را در این مورد اعلام کنند. به گفته رئیس انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازی، برخی قطعه‌سازها برای ساخت داخل کردن تندر-۹۰ و ساندرو اعلام آمادگی کرده‌اند، بنابراین کار داخلی‌سازی این محصولات (در مرحله مقدماتی) به نوعی آغاز شده است. به گفته نجفی‌منش، از مهم‌ترین قطعات محصولات رنو که هنوز داخلی‌سازی نشده‌اند، می‌توان به قطعات موتوری و ECU اشاره کرد.

اظهارات رئیس انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازی اما در شرایطی است که اگرچه داخلی‌سازی کردن محصولات رنو در حالت ایده‌آل و به‌طور کلی، اقدام مثبتی به‌شمار رفته و به حفظ تولید خانواده تندر 90 و ساندرو می‌انجامد، با این حال قطعه‌سازان با چند مانع و چالش در این مسیر مواجه هستند.

مسئله اول اینجاست که قطعه‌سازان برای داخلی‌سازی کردن محصولات رنو در کشور، ابتدا باید از سد خودروساز فرانسوی گذشته و مجوز لازم را از این شرکت سخت‌گیر اخذ کنند. در صورت توفیق در این پروسه، مرحله بعدی، موافقت خودروسازان داخلی با ساخت داخل کردن قطعات خانواده تندر-۹۰ و ساندرو است، چه آنکه اگر ایران‌خودرو و سایپا از این موضوع استقبال نکنند، داخلی‌سازی خودروهای رنو محلی از اعراب نخواهد داشت.

گذشته از این دو مسئله، ناهماهنگی فعلی میان قطعه‌سازان بر سر داخلی‌سازی خانواده تندر 90 و ساندرو نیز خوان دیگری است که عبور از آن چندان آسان نخواهد بود. در حال حاضر برخی قطعه‌سازان داخلی چندان میل و انگیزه‌ای برای ساخت داخل کردن قطعات محصولات رنو در کشور ندارند و این ناهماهنگی اجازه پیش بردن پروژه را نخواهد داد.

از همه این مسائل که بگذریم و فرض را بر حل‌وفصل آن‌ها بگیریم، قطعه‌سازان تازه باید به مصاف دو چالش بزرگ یعنی «تأمین مواد اولیه» و «حفظ کیفیت محصولات رنو» بروند. ازآنجاکه تحریم‌های جدید آمریکا، ارسال مواد اولیه را به ایران محدود کرده، مشخص نیست قطعه‌سازان بتوانند مطابق نیاز خود موفق به تأمین آن از خارج شوند. همچنین با توجه به سابقه نه چندان خوب زنجیره خودروساز کشور در بحث کیفی، حفظ کیفیت محصولات رنو پس از داخلی‌سازی، یک ابهام و علامت سؤال بزرگ به‌شمار می‌رود.

رنو مجوز داده؟

هرچند داخلی‌سازی قطعات هر خودرویی، نیاز خارجی آن را برطرف و امکان تولیدش را بدون وابستگی به خارج ‌فراهم می‌کند، با این حال این موضوع مشروط به موافقت شرکت مادر است. عملیات داخلی‌سازی خانواده تندر ۹۰ و ساندرو نیز زمانی قابل کلید خوردن است که رنویی‌ها با ادامه تولید برند خود در ایران طی دوران تحریم، موافقت کنند. در غیر این صورت، رنو می‌تواند به مجامع بین‌المللی بابت تولید غیر‌قانونی و بدون مجوز محصولاتش در ایران، شکایت برده و تبعات حقوقی و مالی سنگینی را متوجه خودروسازی کشور بکند.

اگرچه در دور قبلی تحریم‌ها و با وجود خروج پژو از ایران، تولید محصولات این شرکت در کشور ادامه یافت، با این حال قطعه‌سازان و خودروسازان خوب می‌دانند که رنو با هم‌وطنش فرق می‌کند و اجازه تولید بدون مجوز محصولات خود را نخواهد داد. البته آن‌طور که رئیس انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازی به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید، ظاهراً رنو موافقت خود را با ساخت داخل کردن قطعات خانواده تندر-۹۰ و ساندرو و ادامه تولید آن‌ها در ایران، اعلام کرده است. این موافقت، فعلاً غیررسمی و به ادعای قطعه‌سازان داخلی بوده و رنو هنوز رسماً مجوز داخلی‌سازی و تولید محصولاتش را در ایران صادر نکرده است. برخی بر این باورند که احتمال دارد رنویی‌ها از بیم تحریم‌های آمریکا، داخلی‌سازی و تداوم تولید خانواده تندر و ساندرو را در ایران رسماً تأیید نکنند اما شفاهی با این موضوع موافقت کرده باشند. در این صورت طبعاً موافقت شفاهی احتمالی، تضمینی برای در امان ماندن خودروسازی ایران از تبعات حقوقی تولید محصولات رنو (بدون مجوز رسمی) نخواهد بود و ممکن است در آینده مشکل‌آفرین باشد.

مسئله دیگر اینجاست که رنویی‌ها طی حضور بیش از یک دهه‌ای خود در ایران به واسطه قرارداد ال ۹۰، رفتاری بسیار سخت‌گیرانه در مورد تأمین قطعات و حفظ کیفیت محصولات خود در کشور، لحاظ کردند.

این سختگیری به حدی بود که رنو سال‌هاست اجازه عبور داخلی‌سازی را از مرز ۶۰ درصد، به ایرانی‌ها نداده و توانسته کیفیت تندر ۹۰ و ساندرو را حفظ کند. حال چه شده که رنو (به ادعای قطعه‌سازان) با داخلی‌سازی موافقت کرده، مشخص نیست. قطعه‌سازان بر این باورند که رنو برای حفظ بازار خود در ایران، چنین مجوزی داده است.

مجوز خودروسازان داخلی

با فرض اینکه رنو واقعاً با داخلی‌سازی محصولات خود در ایران موافقت کرده باشد، مسئله دیگر روی خوش نشان دادن خودروسازان داخلی به این پروژه است. در حال حاضر ایران‌خودرو و پارس‌خودرو به تولید محصولات رنو مشغول هستند و فعلاً نیز به واسطه قطعاتی که از قبل ذخیره کرده‌اند، چراغ تولید را روشن نگه داشته‌اند. این در حالی است که با اتمام قطعات ذخیره، تولید محصولات رنو در ایران متوقف خواهد شد. در این شرایط، مشخص نیست خودروسازان پروژه داخلی‌سازی قطعات رنو از سوی قطعه‌سازان را پذیرفته و از این مسیر، تندر و ساندرو را حفظ کنند.

به عبارت بهتر، این احتمال وجود دارد که ایران‌خودرو و سایپا کلاً قید تولید محصولات رنو را پس از اتمام ذخایر قطعه آن‌ها بزنند یا تداوم تولید را از مسیری غیر‌ساخت داخل کردن، ادامه دهند. این مسیر دیگر می‌تواند حرکت خودروسازان به سمت منابع فرعی تأمین قطعه باشد، هرچند البته با توجه به صعود نرخ ارز و محدودیت‌های ناشی از تحریم، کار بسیار سختی خواهند داشت.

هرچه هست، قطعه‌سازان اگر می‌خواهند پروژه داخلی‌سازی محصولات رنو را پیش ببرند، باید موافقت کامل خودروسازان را اخذ کنند، چه آنکه ممکن است پس از هزینه کردن در راستای قالب‌سازی و ساخت داخل، به در بسته بخورند؛ بنابراین باید منتظر ماند و دید ایران‌خودرو و سایپا اولاً قصد ادامه تولید محصولات رنو را دارند و ثانیاً در این مورد به قطعه‌سازان داخلی اعتماد می‌کنند یا نه.

دودستگی بر سر داخلی‌سازی محصولات رنو

باوجودآنکه برخی قطعه‌سازان پرچم داخلی‌سازی محصولات رنو را در دست گرفته‌اند، طیفی دیگر از قطعه‌سازها نه امیدی به این ماجرا دارند و نه انگیزه‌ای. در شرایطی که رئیس انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازی صحبت از مجوز شفاهی رنو برای داخلی‌سازی محصولاتش در ایران و اعلام آمادگی قطعه‌سازان کرده، دبیر انجمن قطعه‌سازان ایران خبر از توقف تولید ساندرو داده است.

مازیار بیگلو در گفت‌و‌گو با خبرگزاری تسنیم تأکید کرده که قطعه‌سازان ایرانی به دلیل عدم‌تامین قطعات CKD، امکان تولید سایر قطعات رنو را در کشور ندارند.

وی با تأکید بر اینکه تولید ساندرو به همین دلیل متوقف خواهد شد، گفته که قطع همکاری رنو با خودروسازان ایرانی، سبب می‌شود تأمین قطعات CKD محصولات این شرکت در ایران، انجام نشود.

در واکنش به این اظهارات اما رئیس انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازی تأکید کرده که با وجود تعلیق فعالیت‌های رنو در ایران، ادامه تولید محصولات این شرکت در داخل امکان‌پذیر است. به گفته نجفی‌منش، هرچند ادامه سفارش‌گذاری مربوط به تولید انبوه قطعات از سوی رنو امکان‌پذیر نیست، اما طبق تجربه مشابه که در اوایل دهه ۹۰ در مورد خودروهایی مانند پژو ۲۰۶ وجود دارد، می‌توان همچنان به تولید (محصولات رنو) ادامه داد. به گفته وی، در حال حاضر قطعه‌سازانی که با رنوپارس (شرکت مشترک تأمین قطعات خانواده تندر-۹۰) کار می‌کردند، می‌توانند قطعات را به جای این شرکت تحویل ایران‌خودرو و سایپا داده و تولید را حفظ کنند.

اختلاف‌نظر موجود میان قطعه‌سازان بر سر داخلی‌سازی محصولات رنو در شرایطی است که این ناهماهنگی اجازه نخواهد داد پروژه موردنظر در مسیری هموار پیش رفته و به سرانجام برسد. داخلی‌سازی ۴۰ درصد از قطعات تندر-۹۰ و ساندرو پروسه بسیار سختی به‌شمار می‌رود و اگر تمامی قطعه‌سازان بزرگ داخلی در آن مشارکت نکنند، احتمال توفیق پایین خواهد بود. از آن سو هماهنگی میان قطعه‌سازان در پروژه داخلی‌سازی محصولات رنو، می‌تواند هم از حیث مالی به پیشبرد آن کمک کند و هم از جنبه فنی و صد البته، صرفه‌جویی در وقت.

چالش کیفی

اگر فرض را بر این بگیریم که ضمن موافقت رنو و خودروسازان کشور با داخلی‌سازی محصولات این شرکت فرانسوی، قطعه‌سازان نیز در این پروژه یک‌صدا شوند، تازه می‌رسیم به دو چالش بزرگ دیگر؛ اولاً تأمین مواد اولیه و ثانیاً حفظ کیفیت فعلی خودروهای موردنظر.

در باب چالش ابتدایی، قطعه‌سازان با مشکلی بزرگ به نام تحریم مواجه هستند و شاید نتوانند به این راحتی‌ها نسبت به تأمین مواد اولیه موردنیاز خود اقدام کنند. به فرض رفع چالش اما مشخص نیست قطعه‌سازان در پروسه داخلی‌سازی محصولات رنو، توانایی تولید در سطح کیفی فعلی را داشته باشند. در واقع اینکه قطعات ساخت داخل شده، از کیفیتی مشابه قطعات فعلی تأمین شده از خارج، برخوردار و در نتیجه سطح کیفی تندر-۹۰ و ساندرو (پس از عملیات داخلی‌سازی) حفظ شده یا حداقل کاهش را به خود ببیند، ابهامی است بزرگ و نگران‌کننده.

اگر فرض را بر پروژه‌های قبلی بگذاریم، پاسخ امیدوارکننده‌ای نخواهیم یافت، چه آنکه معمولاً خودروهای داخلی‌سازی شده از سطح کیفی نازل‌تری نسبت به مدل‌های اولیه (مربوط به شرکت مادر) برخوردارند. این اتفاق پیش‌تر در مورد خودروهایی مانند پژو ۴۰۵، پراید، پژو پارس و ۲۰۶ رخ داده و بعید نیست تندر-۹۰ و ساندرو نیز به این لیست اضافه شوند.

طبعاً اگر محصولات رنو پس از داخلی‌سازی از سطح کیفی مناسبی برخوردار نباشند، ضمن بی‌اعتماد شدن مشتریان ایرانی به این خودروها، طرف فرانسوی نیز می‌تواند از مسیر حقوقی ادعای خسارت کند.