اعتباری گاه صفت وجود و گاه صفت مفهوم است

به گزارش خبرنگار مهر، سیزدهمین جلسه کارگروه علمی حکمت عملی با موضوع اعتباریات علامه طباطبائی با تفسیر آیت الله جوادی آملی با ارائه دکتر حسام‌الدین شریفی و با حضور اعضاء گروه یکشنبه ۲۰ آبان در مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد.

خلاصه مباحث مطرح شده بدین شرح است:

علامه طباطبایی مفاهیم اعتباری را به صورت جدی و گسترده در کاوش‌های علمی خود رواج داد. یکی از مسائل مهم در اعتباریات، ارتباط یا عدم ارتباط مفاهیم اعتباری با حقایق تکوینی و نفس الامری است. آیا مفاهیم اعتباری ارتباطی با حقایق تکوینی دارند یا خیر؟ در صورتی که پاسخ مثبت ارتباط آنها با این حقایق چگونه است؟ در تفسیر بیانات ایشان دیدگاههای مختلفی بیان شده است.

به عقیده برخی با توجه به آن که علامه طباطبایی مفاهیم فلسفی و منطقی را اعتباری می­ داند، نمی ­تواند جنبه حکایی و تطابق این مفاهیم با نفس الامر را تبیین کند. در نظر عده­ای دیگر، دیدگاه علامه درباره مفاهیم اعتباری اجتماعی و قضایای انگیزشی و ارزشی مبتنی بر آنها موجب شد تا علوم استوار بر این مفاهیم به علومی قراردادی، نسبی و ذهنی صرف صرف تنزل کنند که هیچ ارتباطی با واقعیت و نفس الامر ندارند.

آیت الله جوادی ‌آملی به عنوان یکی از شاگردان برجسته ایشان، به شرح و تکمیل دیدگاه علامه پرداخته است. در نظر آیت الله جوادی آملی، اعتباری گاه صفت وجود و گاه صفت مفهوم است. به نظر ایشان وجود و مفهوم اعتباری ریشه­­ و غایتی تکوینی و نفس الامری دارند و به تبع این ریشه و غایت، خود آنها هم دارای تکوین و نفس الامر هستند.

بر این اساس مفاهیم و گزاره­های اعتباری محض یا اجتماعی هم گاهی از نفس الامر و حقیقت برخوردارند. این در حالتی است که ریشه و غایت اعتبار در آنها، حقیقی و نفس الامری باشند و یقین به این ریشه و غایت حاصل شده باشد. در این صورت، اعتبار از ضرورت صدق و یقین بر خوردار است و بر این گزاره­ها می­توان برهان اقامه کرد. اگر ریشه و غایت اعتبار، یقینی نباشند، اعتبار از نفس الامر برخوردار نیست.

در این تحقیق برای روشن شدن چگونگی ارتباط اعتباریات و تکوین، نخست معانی مختلف اعتباری روشن می‌شود. در مرحله بعد با توجه به معانی ذکر شده، ارتباط مفهوم اعتباری با حقایق تکوینی ذکر می­شود. با تبیین ارتباط این مفاهیم با حقایق تکوینی، می­توان ارزش معرفت شناختی علوم اعتباری را مشخص کرد و روش تحقیق در آنها را بر اساس روش­های موجود در منطق بیان نمود.