از سنگ‌نبشته ساسانی چه می دانید؟!

سنگ‌نبشته ساسانی، سنگ‌نبشته‌ای تاریخی در نزدیکی مشکین‌شهر در یکی از دره‌های رودخانه خیاو چای معروف به نوروز یاماجی در حدود ۱۵۰ متری ضلع شمال غربی کهنه قلعه (کهنه قالا) و۱۰۰ مترى شرق میدان اصلى مشگین شهر و در درون باغ نوروز قرار دارد.

این سنگ نبشته به شماره ۶۱۹ به ثبت آثار ملی رسیده است. این کتیبه در محل به «سوروشکن داشی» معروف است.

سنگ نبشته ساسانی مشگین شهر به ابعاد ۱/۱۰ سانتی متر و ۲/۳۰ سانتی متر به خط پهلوی ساسانی است که در ماه ۷ سال ۲۷ سلطنت شاپور دوم ساسانی یعنی به سال ۳۳۷ میلادی به امر نرس هرمزد نام شهردار یا والی این نواحی نوشته شده‌است

به طور کلی متن کتیبه حاکی از تاریخ بنای قلعه و نام بانی آن و شامل اندرزی بر بزرگان و فرمان روایان است.

کتیبه ساسانی دارای دو ستون و مشتمل بر ۱۵ سطر در سمت چپ و ۶ سطر در سمت راست است که در قسمت بالا علائمی به صورت دو زاویه حاد که هر ضلع آن عمود بر راس خود دارد، دیده می‌شود.

این کتیبه به زمان سلطنت شاپور دوم ساسانى مربوط مى‌شود و از سه بخش تشکیل شده است:

سطر اول تا سطر سوم، تاریخ آن است.

این کتیبه به تاریخ ماه هفتم سال بیست و هشت سلطنت شاپور دوم ساسانى یعنى ۲۶۷ سال قبل از هجرت است.

از سطر سوم تا نهم کتیبه، از شخصى به نام نارسه هرمزد یاد شده است که شش سال براى ساختن قلعه کار کرد؛ شاید این شخص مسئول قلعه بود. اسم قلعه در این سنگ نوشته شده ولى خوانا نیست.

از سطر نهم تا بیست و یکم، اندرزى از نارسه هرمزد آمده که در آن از شهریاران و بزرگان خواسته شده است اگر قلعه مورد پسندشان قرار گرفت به آن آفرین بگویند و در غیر این صورت قلعه بهترى بسازند.

این سنگ نبشته در تابستان ۱۳۴۵ شمسی توسط آقای کامبخش فرد، باستان شناس ایرانی در خیاو کشف گردید سیاهه و دست نویس و عکس از این کتیبه برای خواندن مطالبش در اختیار چند نفر از متخصصین خط شناس در دانشگاه تهران و خارج از کشور در سال ۱۳۴۶ شمسی قرار داده شد و در ببن آن‌ها آقای دکتر گیرد گروپ آلمانی باستان شناس معروف موفق به ترجمه متن حک شده بر روی این سنگ شد و شخصا به منظور کسب اطلاع بیشتر از صحت متن کتیبه در تابستان ۱۳۴۶ به مشکین شهر آمده و از نزدیک مطالعاتی انجام داده است.

مضمون این نوشته در مورد فرمان و تاریخ ساخت قلعه است که به نرسه هرمزد نوشته شده است. این سنگ نبشته به مرور زمان در نتیجه فرسایش طبیعی و غیر طبیعی از جمله روشن کردن آتش در زیر آن و کندن زیر آن توسط حفارات غیر مجاز به اعتقاد واهی و خرافی عده‌ای مبنی بر وجود گنجینه در زیر این سنگ، سبب شده لایه‌های سطحی این سنگ و نوشته‌های روی آن تقریبا از بین برود.

سنگ نبشته‌ی پهلوی شاپور دوم ساسانی لفظ به لفظ به خط فارسی و لاتین برگردانده شده و هزوارش‌های آن مشخص و با نهادن پازند آن‌ها در میان دو پرانتز برای مطابقت با متن پهلوی تحت الفظی ترجمه شده است این ترجمه به قرار زیر است.