سردرد‌هایی که با خوردن مسکن تشدید می‌شود/ علت اصلی دردهای سیاتیکی و درمان آن

فارس نوشت: دکتر مهدی خواجوی جراح و متخصص مغز و اعصاب، عضو جامعه جراحان مغزواعصاب اروپا برای پاسخگویی به سوالات مخاطبان مهمان برنامه «مطب مجازی» بود که در ادامه مشروح این پرسش و پاسخ را می‌خوانید:

***درخصوص علت بروز دردهای سیاتیکی توضیح دهید؟

سیاتیک یک عصب بسیار بزرگ است که شباهتی به یک کابل بسیار قطور دارد، این عصب از ریشه‌های نخاع جدا می‌شود و به هم می‌پیوندند و عصب سیاتیک را تشکیل می‌دهند. عصب سیاتیک از پشت کمر به ناحیه پاها وارد می‌شود و این مناطق را عصب‌دهی می‌کند، همچنین عمده راه رفتن و ایستادن با کمک عصب سیاتیک انجام می‌شود.

اگر عصب سیاتیک را مثل یک رودخانه در نظر بگیریم و ریشه‌هایی که از نخاع جدا می‌شوند را سرچشمه‌های این رودخانه بدانیم، باید بگوییم کسانی که مبتلا به درد سیاتیک هستند، ابتدا دچار عارضه‌ای مثل آرتروز یا دیسک کمر شده‌اند که طی آن مفاصل بزرگ شده و به ریشه‌های عصبی یا همان سرچشمه‌های سیاتیک فشار می‌آورند که همین موضوع باعث ایجاد درد در تمام طول عصب سیاتیک می‌شود.

بنابراین، درد اگر محدود به ناحیه کمر باشد، معمولا علت عضلانی یا آرتروزدارد، ولی دردی که مربوط به سیاتیک باشد، عموما با پادرد همراه است، البته باید بگوییم بعد از سر درد، عمده‌ترین مشکل در ناحیه کمر و دردهای مربوط به آن است.

***عده‌ای عنوان می‌کنند که می‌توان با رگ‌گیری دردهای سیاتیکی را بهبود بخشید این موضوع را تایید می‌کنید؟

سیاتیک رگ نیست بلکه یک عصب است و قاعدتا رگ‌‌گیری نیز فایده‌ای برای رفع دردهای مربوط به آن ندارد، بلکه برای درمان سیاتیک باید سرچشمه‌ها و علت‌های اصلی را برطرف کرد، هر چند عده‌ای ادعا می‌کنند که با رگ‌گیری می‌توان سیاتیک را درمان کرد که این موضوع به هیچ عنوان صحیح نیست و ریشه علمی ندارد.

بالای ۹۰ درصد کمردردها و دردهای مرتبط با سیاتیک نیاز به جراحی ندارند، البته باید ابتدا علت مشخص شود، باید بررسی کرد که نخاع و اعصاب دچار فشار هستند یا خیر و اگر تحت فشار باشند باید جراحی شوند، در غیر این صورت با فیزیوتراپی و طب فیزیکی قابل درمان است.

بالای ۹۰ درصد موارد درمان سیاتیک حتی نیاز به وارد کردن یک سوزن به بدن بیمار ندارد، ولی اگر دردی موجب ضعف در ناحیه پا شده باشد و مثلا فرد نمی‌تواند دمپایی بپوشد یا دچار مشکل کنترل ادراری شده باشد، آن وقت باید به صورت اورژانسی تحت جراحی قرار گیرد. اگر دردها مربوط به فشار نخاع بود درمان آن در حیطه کار متخصص مغز و اعصاب است و در غیر این صورت متخصصانی نظیر طب فیزیکی و فیزیوتراپیست‌ها باید به درمان بیمار بپردازند.

شنا، راه رفتن در آب ورزش‌های ساده مثل پیاده‌روی باعث کاهش یا از بین رفتن دردها خواهد شد و در اکثر موارد درمان این دردها نیازی به جراحی ندارد. اگر دردی موجب ضعف پا شده باشد یا دچار علائمی مانند بی‌اختیاری ادراری باشد باید به صورت اورژانسی به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند به دلیل اینکه درمان نشدن این بیماری‌ها ممکن است منجر به ویلچر نشینی فرد شود.

***برای درمان دردهای میگرنی چه روشی را پیشنهاد می‌کنید؟ مصرف مسکن‌ها چقدر در کاهش دردهای میگرنی موثر هستند؟

درمان سردردهای میگرنی به حوزه متخصصان داخلی مربوط می‌شود، ولی عمدتا مکانیسم میگرن به این صورت است که عروق خارج مغز منبسط شده و عروق داخل مغز منقبض می‌شوند که این موضوع باعث ایجاد سر درد می‌شود و از طرفی ممکن است فرد قبل از شروع سر درد تصاویری را مشاهده یا با کاهش دید مواجه شود.

درباره پیشگیری از سردرد باید گفت که فرد مبتلا به این بیماری از نوع حساسیت‌ها اطلاع دارد و می‌داند در چه شرایطی و با خوردن چه نوع غذایی به سردرد مبتلا می‌شود.بنابراین بیمار باید لیستی از موارد حساسیت‌زا را یادداشت کند و از مصرف آن‌ها پرهیز کند، متاسفانه در مواقعی مشاهده می‌کنیم که افراد با یک سر درد ساده بلافاصله اقدام به مصرف بی‌رویه مسکن‌ها می‌کنند که این موضوع باعث عوارض کلیوی، سردردهای ناشی از مصرف خودسرانه دارو و بیماری‌های کبدی خواهد شد.

***در خصوص علل بروز تنگی کانال نخاعی توضیح دهید؟

نخاع از بین مهره‌ها عبور می‌کند و دور این کانال رباط و زردپی‌هایی قرار دارند که این نقاط را به یکدیگر مرتبط کرده‌اند، افرادی که کارهای سنگین در طول زندگی انجام داده باشند ممکن است آسیب‌هایی به ستون فقراتشان وارد شود، ستون فقرات تحمل حمل بار یا کارهای سنگین را ندارد، بزرگ شدن زردپی‌ها با کم شدن فضای نخاع همراه می‌شود و علائم این بیماری تقریبا مشابه علائم بیماری سیاتیک است و خود را با لنگش نشان می‌دهد.

***آیا لنگش پاها با بیماری‌های قلبی و عروقی مرتبط است؟

بیمار مبتلا به تنگی کانال نخاعی اعلام می‌کند که پس چند دقیقه پیاده روی باید بنشیند، همچنین توجه داشته باشیم که مهم‌ترین افتراق لنگیدن بیماری‌های قلبی عروقی است که بیمار در ابتدا باید به متخصص قلب و عروق مراجعه کرده و اگر مشکلی نداشت «ام آر آی» نخاع انجام دهد تا تنگی کانال نخاعی نشان داده شود، تنها راه درمان تنگی کانال نخاعی جراحی است و انجام جراحی کیفیت زندگی بیمار را بهبود می‌بخشد، در مواقعی تنگی کانال به صورت مادرزادی بروز می‌کند. بیمار پس از جراحی تنگی کانال لازم است دو هفته استراحت داشته باشد.

***چگونه از بروز دیسک گردن پیشگیری کنیم؟

شایع‌ترین علت بیرون‌زدگی دیسک در انسان مادرزادی و ژنتیکی است، آنچه باعث ابتلای زودرس به این بیماری می‌شود نحوه نشستن و موقعیت غیرصحیح گردن است، استفاده بیش از حد از تلفن همراه و پایین گرفتن گردن در زمان استفاده از وسایل الکترونیک باعث آسیب به مفاصل گردن می‌شوند. علائم این بیماری تنها شامل پا در نمی‌شود بلکه ریشه‌های نخاعی به دست‌ها می‌رسند و علائمی را در این اندام ایجاد می‌کند که از جمله آنها می‌توان به ضعف عضلات دست و گزگز کردن دست‌ها اشاره کرد.

دیسک گردن به مراتب خطرناک‌تر از دیسک کمر است به دلیل اینکه امروزه بیشتر افراد روی به استفاده نامناسب از تلفن‌های همراه آورده‌اند. لذا توصیه می‌شود افراد گردن را در موقعیت مناسب قرار دهند، استفاده از میزهای لپتاپ نیز باعث کاهش دردهای گردن می‌شوند.

***علت بی حسی و گزگز کردن پاها چیست؟

بی‌حسی و گزگز کردن دست و پاها از علل متفاوتی برخوردار است، به طور مثال گیر کردن عصب دست در زیر رباطی که شروع مچ دست است باعث می‌شود دست به گزگز کند و برای فرد مشکلاتی را به‌وجود آورد. باید توجه داشت کم کاری تیروئید و بیماری MS نیز می‌تواند باعث این عرضه شود.

***داغ شدن کف پاها ارتباطی با بیماری‌های مغز و اعصاب دارد؟

برخی از افراد از داغ شدن کف پاهایشان شکایت دارند، اولین موضوعی که در این افراد باید بررسی شود میران قند خون آنها است به دلیل اینکه دیابت منجر به داغ شدن کف پا می‌شود، تغییر درجه حرارت واقعی نیست و علل روانی نیز می‌توانند باعث بروز این علامت شوند و نیاز است فرد به پزشک مراجعه کند.

***علت شیوع فراموشی در جوانان را توضیح دهید؟

ظرفیت فکری افراد با یکدیگر متفاوت است و در سنین بالاتر بیماری‌هایی مانند آلزایمر می‌تواند باعث کاهش حافظه شود، کوچک‌شدن مغز بر اثر بالارفتن سن نیز باعث فراموشی زودهنگام می‌شوند و حافظه کوتاه مدت را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

برخی از جوانان نیز اعلام می‌کنند که با درس خواندن توانایی یادگیری آنها کاهش پیدا می‌کند که باید توجه داشت که اضطراب می‌تواند باعث عدم تمرکز و کاهش یادگیری شود. متاسفانه شیوع مصرف مواد مخدر صنعتی یا مواد مخدر محرک باعث آسیب شدید به حافظه می‌شود.

***مصرف مواد مخدری مثل «گل» چه عوارضی برای مصرف کننده خواهد داشت؟

مصرف مواد مخدر مانند «گل» آسیب‌های جبران ناپذیری به سلامت افراد وارد می‌کند به طور مثال استفاده از این مواد مخدر باعث پرخوری فرد مصرف کننده شده که همین موضوع مشکلاتی از جمله چاقی و فشار خون را در پی خواهد داشت.

مصرف مزمن مواد محرک صنعتی و موادی که ترکیبات آمفتامین داشته باشد اثرات منفی بر مغز خواهد داشت، بدن برخی مواد را به مقدار نیاز تولید و استفاده می‌کند که مصرف مواد مخدر باعث سوخت بیشتر این مواد شده و میزان ذخیره این مواد نیز کاهش پیدا می‌کند که با مرور زمان فرد دچار افسردگی خواهد شد. برخی از این مواد تمایلات خودکشی یا دیگر کشی را در مصرف کننده ایجاد می‌کند. سلول‌های کورتکس مغز در اثر مصرف این مواد مخدر از بین می‌روند.

سلول‌های مغز از لحظه جنینی تا پایان عمر همراه افراد هستند و در صورت از بین رفتن جایگزین نمی‌شوند لذا باید خطر را باید جدی گرفت.

***الکل چه اثرات منفی بر عملکرد مغز می‌گذارد؟

مصرف الکل‌های صنعتی عوارضی از جمله کوری و از بین رفتن کامل بینایی را در پی خواهد داشت، همچنین مصرف مزمن الکل بخش مهمی از مغز را از بین می‌برد که آن بخش با حافظه ما مرتبت است، در جوامع غربی وکلا و نمایندگان و سار نخبگان حق نوشیدن مصرف الکلی را ندارند و همچنین در برخی از کشورها فروش الکل ممنوع است، مهم‌ترین عامل برای کاهش مصرف آگاهی دادن در این زمینه است.

***در مورد تفاوت حیطه کاری جراح مغز و اعصاب با روانشناسان و متخصص داخلی مغز و اعصاب توضیح دهید؟

معمولاً بیماران این اشتباه را مرتکب می‌شوند که برخی بر روی یک تابلوی مطب کلمه مغز و اعصاب را می‌بینند برای تمام بیماری‌های حوزه مغز و اعصاب به آن پزشک مراجعه می‌کنند.

بیماری‌های مرتبط با مغز، نخاع، ستون فقرات و بیماری‌هایی مانند دیسک کمر، دیسک گردن در حیطه کاری جراح مغز و اعصاب قرار می‌گیرد. باید توجه داشته باشیم هر گونه عمل جراحی بر روی ستون فقرات به دلیل اینکه طی آن عمل ممکن است به نخاع فرد بیمار آسیب وارد شود در حیطه کاری جراح مغز و اعصاب قرار دارد.

ما بر روی بیماری‌های روحی فرد کار نمی‌کنیم و با بیماری‌هایی درگیر هستیم که به دلیل ضایعات فراگیری جای نخاع یا مغز را تنگ کرده باشند که عواملی مانند سرطان‌ها، عفونت‌ها و خونریزی از جمله این موارد به شمار می‌رود.

این جراح و متخصص مغز و اعصاب با بیان اینکه به طور مثال بیماری مانند MS در حیطه کاری جراح مغز و اعصاب قرار ندارد، گفت: بیماران باید برای درمان سایر بیماری‌ها مانند صرع، سردردها و میگرن به متخصصین داخلی مغز و اعصاب مراجعه کنند و در صورت نیاز پزشک موردنظر آنها را برای جراحی به جراح مغز و اعصاب ارجاع خواهد داد.

به دلیل بی‌اطلاعی بیماران ما مراجعان زیادی در خصوص درمان افسردگی و دوقطبی داریم که باید توجه کنیم که این بیماری‌ها در حیطه کاری جراح مغز و اعصاب قرار نمی‌گیرد و این بیماران باید برای درمان به روانپزشک مراجعه کنند به دلیل اینکه درمان این بیماری‌ها به پیگیری طولانی‌مدت نیاز دارد.

***علت بروز تاری دید را توضیح دهید؟

تاری دید از علل زیادی برخوردار است که ابتدا لازم است فرد با مراجعه به چشم‌پزشک به دنبال درمان بیماری خود باشد و در صورتی که بیمار از مشکلات در غده هیپوفیز رنج ببرد برای درمان به متخصص مغز و اعصاب ارجاع داده خواهد شد.

ارتباط فشار بالای خون و سکته‌های مغزی را توضیح دهید؟ آیا شنیدن اخبار بد ناگهانی منجر به سکته مغزی می‌شود؟

سکته‌های مغزی ممکن است ناشی از نرسیدن خون به بخشی از مغز افراد باشد، برخی از سکته‌های مغزی به دلیل بالا بودن فشار خون به وقوع می‌پیوندد و باید دانست که فشار خون عامل خاموش ایجاد سکته‌های مغزی است. برخی از افراد مبتلا به فشار خون با علائم خون‌ریزی به بیمارستان مراجعه می‌کنند که در این زمان شانس حیات فرد بسیار کم بوده، بنابراین توصیه می‌شود افرادی که زمینه فشار خون در خانواده را دارند به صورت مرتب فشار خون را چک کنند و اجازه ندهند فشار خون بالا برود. شنیدن خبر ناگهانی ممکن است باعث گشاد شدن عروق شود و فرد دچار سکته مغزی شود اما این موضوع نیز به ندرت اتفاق می‌افتد.