نقش بیمه در رشد اقتصادی
امیرحسین توکلی /کارشناس بیمه
هنگامی که در مورد بیمه صحبت میشود، اغلب افراد بر این عقیدهاند که بیمه در برابر جوانب زیانهای مالی رویدادهایی مانند مرگ ناگهانی، جراحت، بیماری، از دست رفتن داراییها، از دست رفتن توان کاری، یا مسوولیتهای حقوقی و هزینههای ناخواسته از بیمهگذاران حفاظت میکند. اما واقعیت این است که صنعت بیمه علاوهبر این خدمات، خدمات بسیار گستردهتر و مهمتری در صحنه اقتصاد کشور ارائه میکند. به اختصار، از جمله خدمات بیمه به اقتصاد میتوان به چند مورد اشاره کرد: واکنش سریع به رویدادهای فردی و گروهی در زیانهای مالی، واگذاری ریسک فعالیتها، حفاظت سرمایهها، مشارکت در سیاستهای اجتماعی، حفظ زنجیره تولید، تزریق سرمایه به اقتصاد ملی، سازندگی، حمایت از ایجاد زیربناهای کشور، تسهیل ابداع و ابتکار، تسهیل اعتبارات.
واکنش سریع به رویدادهای زیانآور از طریق بازیافت زیان برای افراد و گروههای بیمه شده ممکن میشود. در سال ۲۰۱۷ صنعت بیمه جهان ۵/ ۱ تریلیون دلار به ذینفعان برای زیانهای پوششدادهشده پرداخت کرد. در بیمههای درمانی و زندگی، هر کدام، نزدیک به ۶۰۰ میلیارد دلار و در بیمههای دیگر نیز بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار به بیمهگذاران پرداخت شد.
زیانهای پرداخت شده نه فقط موجب اطمینان خاطر و رفاه بیمهگذاران بلکه سایر بخشهای اقتصادی مانند تعمیرگاههای خودرو و بیمارستانها را نیز فراهم میسازد. با استمرار و تداوم عملیات فعالان اقتصادی که بهدلیل بیمه ممکن میشود، دولت نیز توان دریافت مالیاتی خود را حفظ میکند. در تجمعهای عمده انسانی مانند راهپیماییها یا حضور زوار در مناطق و شهرهای مختلف نیز بیمهها کمک میکنند تا در صورت بروز زیان، امکان جبران خسارت وجود داشته باشد. برخی فکر میکنند که بهدلیل کمکهایی که از دولت به آنها خواهد شد نیازی به تامین پوشش بیمه ندارند؛ اما چنین کمکهایی قابلاطمینان نیستند. معمولا پس از رویدادهای طبیعی سنگین دولتها برای تامین اعتبارات مورد نیاز باید لوایحی به مجالس تقدیم یا خود مصوباتی را صادر کنند. در بسیاری از موارد این کمکها بهصورت وام به زیاندیدگان تخصیص پیدا میکند، اما، اگر پوشش بیمه تامین شده باشد، زیان با سرعت و بدون نیاز به رجوع به اعتبارات عمومی جبران میشود. مدیریت ریسک موضوع دیگری است که بیمهها در آن نقشآفرینی میکنند. بیمهها به بیمهگذاران آموزش کاهش ریسک میدهند. بیمهها انگیزه لازم برای کاهش بروز خسارتها را دارند و بر این مبنا به موسسات و کارخانهها مشاوره لازم برای جلوگیری از خسارات یا روشهای کاهش خسارات را میدهند.
بیمهها از داراییها حفاظت میکنند و این بهویژه در دوران بحرانهای مالی رنگ بیشتری مییابد. بیمهها ثبات حضور بیشتری نسبت به بانکها در صحنه اقتصادی دارند. طبق مطالعه انجام شده در سالهای ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۶ بیش از ۵۰۰ بانک در جهان دچار مشکل در پرداخت شدند؛ درحالیکه در همین دوره کمتر از ۹۰ بیمهگر با مشکل روبهرو شدند. در اغلب موارد که بیمهها دچار مشکل میشوند دستگاههای نظارتی دست بهکار شده و تعهدات بیمهها را بهصورت تمام و کمال ایفاد میکنند، درحالیکه این در مورد بانکها در بسیاری از کشورها چنین نیست. امکان ادغام بیمهها و استمرار پوشش برای بیمهگذاران نیز در چنین شرایطی بیش از پیش فراهم است.
بیمهها اهداف اجتماعی-اقتصادی را نیز دنبال میکنند. بیمهها بهعنوان نهادهای اجتماعی که مشوق حفظ نظم اجتماعی هستند عمل میکنند. برای مثال، همه خودروها ملزم به تامین پوشش بیمه شخصثالث هستند تا در صورت بروز سوانح زیاندیدگان و از جمله مجروحان امکان جبران هزینههای مراقبتهای پزشکی را داشته باشند. با داشتن پوشش بیمه رانندگان بهراحتی و با خاطری مطمئن میتوانند به فعالیتهای خود بپردازند. پوششهای دیگر بیمه مانند بیمههای مسوولیت کارفرما به مالکان و مدیران صنایع و تولیدکنندگان امکان تامین جبران خسارات را میدهد تا بتوانند با خیال آسوده فعالیتهای خود را استمرار بدهند؛ درحالیکه کارگران نیز امکان تامین هزینههای جراحات خود را دارند. در صورت فوت کارگران نیز خانوادههای آنها از امکان مالی که بیمهها فراهم میکنند بهرهمند خواهند شد. حفظ زنجیره تامین تولید کالا و خدمات خصیصه دیگر بیمه است. در جهان امروز، کسبوکارها برای تامین کالا و خدمات خود از تامینکنندگان متعددی بهره میگیرند. فروشگاهها وابسته به تامین کالاها از تولیدکنندگان و تولیدکنندگان وابسته به دیگران برای تامین قطعات موردنیاز خود هستند. همین وابستگیها منجر به رشد وابستگی متقابل اقتصادی و مالی در زنجیره تولید و ارائه کالا و خدمات میشود. بیمهها با ارائه پوششهای مختلف امکان استمرار تولید و عرضه کالا و خدمات را برای تمام زنجیره تولید کشورها ممکن میسازند. بیمهها با ارائه پوششهای مختلف امکان بهکارگیری سرمایههای افراد در دیگر فعالیتهای اقتصادی را ممکن میسازند. فرض کنیم که بیمه شخص ثالث خودرو اجباری نباشد، در این صورت همه رانندگان مسوولیت جبران خسارتهای مالی و جانی وارد شده به دیگران را خود بر عهده خواهند داشت. برای جبران چنین خسارتهایی رانندگان باید سهمی از دارایی یا درآمد خود را کنار بگذارند. با تامین پوشش بیمهای، این بخش از داراییها یا درآمد رانندگان آزاد میشود و میتواند به اقتصاد ملی وارد شود و به توسعه تولید کالا و خدمات بینجامد.
بیمهها سازندهاند. در اغلب موارد کل حقبیمه قبل از بروز خسارت اخذ میشود. بخش عمده این حق بیمههای وصولی بهصورت سرمایهگذاریهای میانمدت و بلندمدت دوباره وارد اقتصاد ملی میشود. تنها در سال ۲۰۱۷، موسسات بیمه نزدیک به ۶ تریلیون دلار در داراییها مالی و دیگر داراییها در اقتصاد ایالاتمتحده آمریکا سرمایهگذاری داشتند. سرمایههای بیمه که در خرید اوراق قرضه دولتی یا شرکتها یا خرید سهام استفاده میشوند، موجبات رونق فعالیتهای اقتصادی در کشور را فراهم میسازند. حمایت از ایجاد زیربناها در کشور نقش دیگر بیمهها در اقتصاد است. سازندگان نمیتوانند تمام ریسکهای فعالیتهای خود در رابطه با ساخت ساختمانها، راهها، پلها و... را خود بر عهده داشته باشند. تامین پوششهای بیمهای به سازندگان و کارفرمایان ایشان امکان میدهد تا با خیال راحت ساخت و ساز خود را انجام دهند. با تحولات سریع فناوری و اقتصادی ریسکهای نوظهور و جدیدی نیز به وجود میآیند. بیمهها از طریق بررسی مستمر و طراحی پوششهای نوین امکان استمرار ابداع و نوآوری در بخشهای مختلف اقتصادی کشور را ممکن میسازند. برای مثال، پیشبینی میشود که بخش فناوری نانو طی سالهای ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱ بیش از پنجبرابر شود. ارائه پوششهای لازم برای سرمایهگذاران، کارکنان، سازندگان، تولیدکنندگان و عرضهکنندگان کالا و خدمات مرتبط با این فناوری نوین از سوی بیمهها امکان توسعه این فعالیت را بیش از پیش ممکن میسازد. معمول این است که بیمهها نرخ و شرایط خود را براساس دادههای زیادی که از گذشته در دست است، تعیین میکنند.