جزئیات پروژه انتقال آب خزر به فلات مرکزی

ربیعی در این گفت‌وگوی چندساعته با اشاره به تاریخچه این پروژه ملی گفت: این طرح یک‌بار در سال‌های 88 تا 90 توسط قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) مورد مطالعه قرار گرفت.

وی با بیان اینکه بر اساس این مطالعات حتی عملیات اجرایی پروژه انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی ایران در سال‌های 91 و 92 انجام شد اضافه کرد: لیکن به دلایل سیاسی و به بهانه ناکافی بودن مطالعات و کم‌اطلاعی مدیران ذیربط آن زمان از جزئیات این طرح ـ و به تعبیر پروفسور کردوانی لجبازی برخی از عناصر محیط‌زیست ـ اجرای آن به تعطیلی کشانده شد.

مدیرعامل بنیاد آب دریای خزر با اشاره به پیگیری شدید مسئولان استان‌های کشور و نمایندگان وقت مجلس شورای اسلامی برای اجرای این پروژه ملی و تأثیرگذار برای توسعه کشور اظهار داشت: با تلاش‌ها و پیگیری‌های انجام شده، موضوع انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی ایران مجددا در سال 93 توسط شرکت مشاورین مهاب قدس وابسته به وزارت نیرو بازنگری و در سیر مراحل تصویب در وزارتخانه قرار گرفت.

ربیعی با بیان اینکه به نظر می‌رسد که همچنان ـ به قول پروفسور کردوانی ـ این لجبازی‌ها ادامه داشته باشد؛ ابراز امیدواری کرد که با تأکید رئیس جمهور و اعلام موافقت وی برای انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی ایران در سفر اخیر هیئت دولت به سمنان، این پروژه وارد مراحل اجرایی شود.

وی با اشاره به رویکرد جهانی برای استفاده از آب‌های غیرمتعارف (آب‌های دریاها و دریاچه‌ها) و نیز سابقه شیرین‌سازی آب در حوزه دریای خزر عنوان کرد: کشور عربستان سعودی در حوزه خلیج فارس، سالانه 6 میلیارد مترمکعب از آب این خلیج را برداشت می‌کند. همچنین کشورهای امارات و کویت نیز هرساله به ترتیب، 2.8 میلیارد و 1 میلیارد مترمکعب از آب خلیج فارس برداشت پس از شیرین‌سازی آن را استفاده می‌کنند.

مدیرعامل بنیاد آب دریای خزر اضافه کرد: این کشورها حتی پساب دارای چندین برابر شوری را به خلیج فارس برمی‌گردانند

ربیعی با اشاره به سابقه برداشت و استفاده از آب در حوزه دریای خزر نیز یادآور شد: در این حوزه نیز کشورهای ترکمنستان و قزاقستان سالیانه بیش از نیم میلیون متر مکعب از آب دریای خزر را شیرین‌سازی و متأسفانه پساب آن هم را که دارای شوری 2.5 برابری است به این دریا برمی‌گردانند.

وی با اشاره به سابقه استفاده از آب‌های غیرمتعارف در دیگر کشورهای دنیا نیز گفت: کشورهای آمریکا و اسپانیا به ترتیب 6 و 3.8 میلیارد مترمکعب از آب دریاها را برداشت و شیرین‌سازی کرده و همچنین استرالیا و بسیاری ازکشورهای اروپایی نیز به همین منوال عمل می‌کنند. بنابراین موضوع استفاده از آب‌های غیرمتعارف موضوع جدیدی نیست و بسیاری از کشورهای دنیا از آن بهره می‌برند.

* میزان واقعی برداشت آب از خزر چقدر است؟ 2 قطره از مخزن 780 لیتری

مدیرعامل بنیاد آب دریای خزر در پاسخ به پرسشی مبنی بر میزان دقیق آب برداشتی از دریای خزر با اجرای این پروژه و اثرات آن بر سطح آبی دریای خزر افزود: در اجرای این پروژه تنها 200 میلیون مترمکعب از آب دریای خزر در هر سال منتقل می‌شود؛ درحالی که حجم آب موجود در دریای خزر بدون احتساب آب‌های ورودی به آن بیش از 78 هزار میلیارد مترمکعب است.

ربیعی اضافه کرد: این آمار بدین معنی است که با اجرای این پروژه سالانه تنها معادل 25 صدهزارم درصد از این آب و معادل 2 سی‌سی آب از یک مخزن 780 لیتری برداشت می‌شود.

وی افزود: این میزان معادل برداشت نیم میلی‌متر آب به مدت هزار سال از سطح 386 هزار کیلومتر مربع مساحت این دریاچه است؛. در حالی که سالانه بیش از 275 میلیارد مترمکعب آب شیرین وارد دریای خزر می‌شود که این میزان بدون احتساب نزولات آسمانی است که از طریق 130 رودخانه به دریای خزر می‌ریزد.

مدیرعامل بنیاد آب دریای خزر با اشاره به اینکه منابع آبی زیادی برای جبران برداشت آب از دریای خزر وجود داشته و ورود برخی از این منابع آبی حتی سبب شیرین شدن این حوزه آبی می‌شود افزود: بخشی از آب ورودی به دریای خزر از طریق کانال ولگا ـ دن وارد آن می‌شود که این کانال از یک سو به دریای خزر و از سوی دیگر به دریای سیاه متصل است و بنابراین هیچ نگرانی مبنی بر کاهش سطح آب این دریا وجود ندارد.

ربیعی با اشاره به اینکه سالانه بیش از 246 میلیارد متر مکعب آب شیرین ناشی از ذوب شدن کوه‌های یخی در سیبری وارد دریای خزر می‌شود عنوان کرد: بخش زیادی از آب ورودی رودخانه ولگا به دریای خزر نیز آب شیرین است؛ بنابراین بر خلاف عقیده و بیان برخی‌ منتقدان، برداشت آب از دریای خزر حتی می‌تواند منجر به شیرین‌تر شدن این آب نیز شود.

وی با بیان اینکه روسیه همواره سطح آب دریای خزر را پایش کرده و ویزان ورودی و خروجی آب این دریا را کنترل و از طریق دریچه‌های ورودی کانال ولگا تنظیم می‌کند عنوان کرد: در صورت وقوع تغییرات جوی در سطح دریای خزر و عدم توجه به سطح آب این دریاچه استراتژیک امکان رسیدن آسیب به بیش از 150 میلیون نفر افرادی که در شهرهای ساحلی دریای خزر سکونت دارند؛ وجود دارد و بر این اساس دریچه کانال «ولگا ـ دن» ابزار مهمی برای جلوگیری از این خطر خواهد بود و روسیه بر همین اساس همواره سطح آب دریای خزر را پایش می‌کند و حتی در بسیاری موارد اجازه ورود بیش از حد آب به دریای خزر از طریق این کانال را نمی‌دهد.

* پروژه انتقال آب دریای خزر از سوی ایران می‌تواند الگوی جهانی شود

مدیرعامل بنیاد آب دریای خزر در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا احتمال ممانعت روسیه با اجرای این پروژه وجود دارد یا خیر بیان کرد: پاسخ این سؤال منفی است؛ چراکه اکنون کشورهای ترکمنستان و قزاقستان نیز در حال انجام مطالعه و اجرای انتقال آب دریای خزر به دریاچه آرال با اطلاع روس‌ها هستند و روسیه نیز مانع آن نشده است.

ربیعی با بیان اینکه امروز سال‌های سال است که کشورهای ترکمنستان و قزاقستان با نصب آب‌شیرین‌کن‌ها آب دریای خزر را به شهرهای خود انتقال داده‌اند تأکید کرد: حتی کشور قزاقستان انتقال آب دریای خزر را جزو مسائل استراتژیک کشور خود می‌داند.

وی انتقال آب دریای خزر را عاملی برای رونق گردشگری دانست و با اشاره به نصب کارخانه شیرین‌سازی آب در نزدیکی دریای خزر در سواحل ترکمنستان افزود: ترکمنستان بیش از 2 میلیارد دلار اعتبار برای این پروژه صرف کرده و آب شیرین را به منطقه آزاد گردشگری آواره در نزدیکی دریای خزر انتقال می‌دهد.

مدیرعامل بنیاد آب دریای خزر با بیان اینکه همه این کشورها پساب ناشی از شیرین‌سازی آب را دوباره به دریای خزر می‌ریزد خاطرنشان کرد: در طرح مطالعه‌شده انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی ایران، هیچ گونه پسابی ناشی از تصفیه و شیرین‌سازی آب تولید نمی‌شود و بنابراین جمهوری اسلامی ایران می‌تواند به الگویی جهانی برای روش‌های نوین انتقال آب از دریاها تبدیل شود.

ربیعی از این رو چنان‌چه ایران اقدام به نصب آب‌شیرین‌کن‌هایی کند که پساب نداشته باشد، می‌تواند در اجلاس‌ها و کنوانسیون‌ها با قدرت و مدعی حاضر شود و از اجرای طرح‌های سنتی و نصب آب‌شیرین‌کن‌های دارای پساب جلوگیری کند.

* هیچ پسابی به دریای خزر باز نمی‌گردد/شیرین‌سازی آب خزر با روش‌های روز دنیا و اشتغالی که برای شمالی‌ها ایجاد می‌شود

مدیرعامل بنیاد آب دریای خزر با اشاره به برخی انتقادهایی که مبنی بر اشکالات زیست محیطی شیرین‌سازی و برداشت آب، به اجرای این پروژه ملی وارد می‌شود خاطرنشان کرد: درباره شیرین‌سازی آب باید گفت که با استفاده از روش نوین و روز موسوم به «E.C.R.O» هیچ پسابی به دریا بازنمی‌گردد.

ربیعی با بیان اینکه پساب فرآوری شده با روش جدید حاوی مواد معدنی ارزشمندی مانند سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، برم و ده‌ها عنصر مفید دیگر است که ارزش افزوده ویژه‌ای برای کشورمان خواهد داشت عنوان کرد: این مهم و فراوری مواد برجای‌مانده از شیرین‌سازی آب خزر بیش از یک هزار شغل برای مردم شمال کشور ایجاد می‌کند.

وی با تشریح نحوه و مراحل شیرین‌سازی آب با استفاده از این روش اظهار داشت: با شیرین‌سازی حجم 200 میلیون‌ لیتری که قرار است به صورت سالانه از دریای خزر برداشت شود بر اساس مطالعات انجام شده حدود 2 میلیون و 500 هزار تن انواع مواد معدنی بسیار با ارزش به صورت «خشت خشک» بر جای می‌ماند که به «کیک قهوه‌ای» معروف است.

مدیرعامل بنیاد آب دریای خزر با بیان اینکه فراوری این خشت‌های خشک و جداسازی محصولات در واحدهای فراوری مجزا مرحله دیگر کار در این پروسه مهم و نوین است افزود: تولید نمک خوراکی و صنعتی و ده‌ها ماده مهم معدنی دیگر علاوه بر تأمین نیازهای کشور منجر به صادرات این محصولات نیز می‌شود که در این زمینه نیز به صرفه‌ترین راه صادرات از طریق بنادر شمالی یا فرودگاه‌های شمال کشور است و این نکته نیز توسعه ناوگان دریایی و هوایی شمال کشور را در پی خواهد داشت.

ربیعی با اشاره به دیگر ایراد بیان شده برای اجرای این طرح مبنی بر برهم خوردن تعادل زیستی در تالاب‌های شمالی کشور گفت: برای این مهم با وسواس و دقت فراوانی مطالعه صورت گرفته است و بر این اساس باید گفت که بیش از استانداردهای مرسوم فاصله محل آب‌گیری و آب‌شیرین‌کن‌ها با تالاب‌های حفاظت‌شده رعایت شده است.

وی اضافه کرد: برای مثال فاصله این تأسیسات تا تالاب راغمرز بیش 16 کیلومتر بوده و تا تالاب میانکاله نیز بیش از 25 کیلومتر فاصله دارد. ضمن اینکه فاصله آن تا تالاب آشوراده در گرگان به بیش از 108 کیلومتر می‌رسد.

مدیرعامل بنیاد آب دریای خزر با تأکید مجدد بر اینکه هیچ‌گونه پسابی با استفاده از روش جدید شیرین سازی آب در این پروژه به دریای خزر و تالاب‌های آن وارد نمی‌شود مدعی شد که با استفاده از این روش حتی می‌توان از ورود پساب ناشی از شیرین‌سازی آب در دیگر کشورهای حاشیه دریای خزر به این دریا جلوگیری کرد.

* نیاز آبی مازندران هم از آب دریای خزر رفع می‌شود؛ شمال کشور از تشنگی رهایی می‌یابد؟

مدیرعامل بنیاد آب دریای خزر با اشاره به مزایای اجرای طرح انتقال آب دریای خزر برای مردم شمال کشور تصریح کرد: با اجرای این پروژه می‌توان نیاز آبی شمال کشور را نیز برای همیشه رفع کرد.

ربیعی با اشاره به اینکه امروز استان مازندران با کمبود 30 درصدی آب مورد نیاز خود مواجه است خاطرنشان کرد: می‌توان با افزایش ظرفیت شیرین‌سازی آب دریای خزر کم‌آبی و نیاز استان مازندران و دیگر استان‌های شمالی کشورمان در همین پروژه برای همیشه حل شده و اراضی حاصلخیز شهرها و روستاهای شرق استان مازندران که هم‌اکنون با کم‌آبی شدید مواجه‌اند؛ از آن بهره‌مند شوند.