تجسس از منظر آیات و روایات

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی اعمال انسانی عبارت از حرکات و سکناتی که برحسب اراده‌ انسان عاقل از او سر می‌زند مداومت بر اعمال نیک و مکرمات‌ حمیده سبب پیدایش صفات و فضائل حمیده و حسنه می‌گردد و تکرار و پیگیری عادات و کردار زشت زمینه‌ساز پیدایش صفات بد و رذیله خواهد بود. اگر روانکاوان دینی و علمای‌ اخلاق در کتاب‌های مربوطه صحبت از فضائل و مکرمات‌ اخلاقی و یا تهذیب و تزکیه انسان از اعمال‌ بد و اخلاق رذیله داشته‌اند، تأکید بر همین موضوع بوده است.

کسانی که در پرتو انس با قرآن کریم و در جستجوی کمالات معنوی و سعادتمندی ابدی و تحصیل سلامت و آرامش روح و روان و فراهم آوردن‌ بهداشت روحی و روانی و جسمی هستند، به صورت اجمال بر این موضوع آگاهی یافته‌اند که یکی از گناهان‌ کبیره و رذائل اخلاقی که مداومت و تکرار آن سلامت جسمی و روحی و آرامش و امنیت انسان را سلب‌ و راه صعود به کمالات معنوی و قرب الی الله را مسدود و زمینه‌های آلودگی روح و روان و سقوط انسان‌ را رقم می‌زند ظن و گمان بد است.

از مسائل بسیار مهمی که دین اسلام به آن شدیدا اهتمام دارد، نگهداری حرمت و آبروی مسلمین و پرهیز از جستجو و تفتیش عقاید آنهاست تجسس و خبر جویی از اندرون زندگی شخصی مردم جایز نیست و به هیچکس اجازه داده نشده است که اسرار ولغزش های مردم را افشا کند. امنیت و آسایش خاطر همگانی مردم با موارد فوق فراهم می شود و ادله متعددی شامل آیات و روایات نیز بر عدم جواز چنین مساله ای دلالت دارد.

تجسس در آیات و روایات نیز به کرات مورد نکوهش قرار گرفته است.

خداوند در قرآن کریم می فرماید یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِیمٌ؛ اى کسانى که ایمان آورده‏ اید از بسیارى از گمان ها بپرهیزید که پاره‏ اى از گمان ها گناه است و جاسوسى مکنید و بعضى از شما غیبت بعضى نکند؛ آیا کسى از شما دوست دارد گوشت برادر مرده‏ اش را بخورد از آن کراهت دارید؛ پس از خدا بترسید که خدا توبه‏ پذیر مهربان است.

طبق نظر مفسرین منظور از کلمه (و لا تجسوا) تحریم کنجکاوی و دنبال کردن لغزش های اهل اسلام است؛ چنانچه در مجمع البیان مرحوم طبرسی فرموده است که در پی جستجوی عیب های مردم نباشید. امام صادق(ع) در این باره می فرماید «اگر کسی لغزش ها و گناهانی راکه از مومنین با دو چشم خود دیده و یا با دو گوش خود شنیده باشد و برای دیگران بازگو کند او از مصادیق این آیه شریفه است که می فرماید آنان که نقل و پخش کردن کار بد در میان مومنان را دوست دارند ،در آخرت برایشان عذابی دردناک وجود دارد».

پیامبر اسلام (ص) نیز می فرماید «درباره لغزش های مومنین تجسس نکنید چون که هر کس لغزش های برادران مومن خود را پی جویی کند، خداوند نیز لغزش های خود او را پی جویی خواهد کرد و او را بی آبرو و رسوا خواهد کرد هرچند که در درون خانه اش باشد».

امام علی(ع) در نامه 53 نهج البلاغه معروف خود به مالک به عنوان حاکم مصر چنین می نویسد کم ارج ترین افراد نزد تو باید کسانی باشند که نسبت به کشف و پخش عیوب و اسرار مردم حریص تر و بی باک ترند برای اینکه نوعا مردم دارای عیوبی است که حاکم برای پنهان داشتن آن ها از همه سزاوارتر است. پس هرگز در صدد کشف کردن آن لغزش هایی که پنهان از تو (پنهان از حکومت) صورت گرفته بر نیا چون تو به عنوان حاکم مسلمین فقط مسئول پاکسازی جامعه از آلودگی های آشکار و ظاهری هستی؛ درباره لغزش های پنهان مردم خداوند خود داوری خواهد کرد؛ بنابراین تا آنجا که می توانی اسرار مردم را پنهان نگه دار تا خداوند نیز اسرار تو را از مردم پنهان نگه دارد.

مجموعه آیات و روایاتی که در این زمینه وجود دارد به خوبی بیانگر آن است که از دیدگاه اسلام هرگز نباید حقوق افراد مسلمان با استراق سمع، تفتیش و تجسس و افشاگری مورد تعرض قرار گیرد.

تحقیق و تفحص در امور شخصی افراد از دیدگاه قانون اساسی:در اصل 23 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران چنین آمده است : تفتیش عقاید ممنوع است و هیچ کس را نمی توان به صرف داشتن عقیده ای مورد مواخذه قرار داد . و در اصل 25قانون اساسی نیز آمده است :بازرسی و رساندن نامه ها ،ضبط و فاش کردن مکالمات تلفنی ،سانسور ،عدم مخابره آنها ،استراق سمع و هر گونه تجسس ممنوع است مگر به حکم قانون.

همچنانکه گذشت اصل کلی از نظر اسلام و قانون اساسی بر عدم جواز تحقیق و تفحص در امور شخصی و مسائل پنهانی افراد جامعه است و حتی برای ماموران امنیتی نیز تفتیش در امور شخصی جایز نیست با این حال از بررسی مجموع آیات و روایات و اصول قانون اساسی مربوط به این موضوع مشخص می شود که قلمرو محدوده این تحریم فقط اسرار شخصی و خانوادگی است که با مصالح عمومی جامعه هیچ گونه ارتباطی ندارد.

امام علی(ع) در عهدنامه خود با مالک اشتر بعد از آنکه به او دستور داد که کارگزاران و ماموران خود را از میان افراد با حیا و با تجربه و از بین خانواده های شایسته و پاک و پیشگام در اسلام برگزیند، راجع به ضرورت اعمال تفتیش در کارها و رفتار آنان چنین می فرماید سپس بر رفتار و کردار آنان مراقبت کن و مراقبین و گزارشگران مخفی از افراد راستگو، باوفا و متعهد بر آنان بگمار چون مراقبت و بازرسی سری تو درباره آنان، آن ها را وادار می کند و انگیزه می دهد که در منصب خودشان به عنوان یک امانت نگریسته و کارایی بیشتری به خرج دهند و با مردم به خوبی و مهربانی رفتار کنند. البته همچنانکه مشخص است اقدام باید توسط دستگاه های حکومتی و از طریق مجاری قانونی اعمال شود و افراد غیر مسئول به هیچ وجه مجاز به تحقیق و جستجو در امور شخصی دیگران نبوده و چنین اقدامی شرعا حرام و غیر قانونی است.

انتهای پیام