ترکیه و عدم پایبندی به تعهداتش در ادلب/ تقویت جبهه النصره

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-پویا میرزایی: ادلب تنها منطقه عمده ای است که در دستان نیروهای مسلح غیرقانونی مخالف دولت اسد باقی مانده است و تسلط نیروهای نظامی رسمی تحت فرماندهی دمشق بر این منطقه، به معنای پایان عملیات نظامی وسیع در سال های گذشته در سوریه است که منجر به فرصت هایی در راستای آغاز تشکیل ساختار سیاسی جدید با حضور کلیه نیروهای موثر سیاسی خواهد شد.

در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۸ در شهر سوچی، موافقت نامه ای به منظور ایجاد منطقه عاری از سلاح و غیر نظامی در ادلب، توسط روسای جمهور روسیه و ترکیه به امضا رسید. در این نشست در حالی که ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه به نظرات همتای ترک خود در راستای جلوگیری از فجایع انسانی و حقوق بشری و همچنین افزایش تعداد پناهجویان سوری توجه داشت، ملزم گردید که رهبران سوریه را به منظور عدم استفاده از عملیات نظامی جهت پاکسازی ادلب از تروریست ها متقاعد کند.

در مقابل، رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه نیز اظهار داشت که با در نظر گرفتن تقسیمات جغرافیایی، منطقه ای عاری از سلاح پیرامون ادلب و به وسعت۱۵ الی ۲۰ کیلومتر را تا تاریخ ۱۵ اکتبر ایجاد کرده و واحدهای نظامی گروه های مسلح و تروریست را از این ناحیه خارج کند.

پوتین با عمل به قولش رییس جمهور سوریه را متقاعد کرد که آمادگی خود را به منظور پذیرش موافقت نامه سوچی مابین روسیه و ترکیه اعلام نمایددر راستای این پیمان، پوتین با عمل به قولش رییس جمهور سوریه را متقاعد کرد که آمادگی خود را به منظور پذیرش موافقت نامه سوچی مابین روسیه و ترکیه اعلام نماید و در کنار آن با در جریان قراردادن تهران که به همراه مسکو از متحدین اصلی دولت قانونی سوریه است و به عنوان یکی از کشورهای اصلی تامین کننده صلح و آتش بس در مذاکرات آستانه به حساب می آید، پایبندی مسکو به تعهداتش در موافقت نامه سوچی احراز شد.

در این میان با تعجب فراوان توافق سوچی به صورت فعالانه از سوی کشورهای غربی که پیش از آن نگرانی های شدیدی را در رابطه با شرایط حقوق بشری ادلب ابراز کرده بودند، مورد پذیرش قرار گرفت.

شایان ذکر است، توجه ویژه کشورهای غربی به خصوص واشنگتن، لندن و پاریس به مخالفان دولت سوریه در ادلب که ارتباط مستقیمی با گروه های تروریستی دارند، تفاوت آشکاری با بی تفاوتی آن ها در مقابل وضعیت غیر نظامیان رقه در عملیات آزادسازی این شهر داشت.

عملیاتی که پیش از این توسط وزارت خارجه سوریه به نسل کشی و جنایت علیه بشریت با حضور ائتلاف بین المللی و به ویژه آمریکا، تعبیر شده بود چرا که در نتیجه این عملیات آزادسازی در سال ۲۰۱۷ شهر به کلی نابود شده بود و ده ها هزار نفر غیر نظامی کشته شدند که در این میان کشورهای غربی هیچ اشاره ای به این موضوع نکردند و عملیات نظامی در رقه با مشارکت آمریکا را در راستای مبارزه با تروریست ها اجتناب ناپذیر دانستند که خود نشان از سیاست دوگانه غرب در قبال موضوع تروریسم در سوریه دارد.

در ادلب، ابتدا به نظر می رسید که توافق حاصل شده در سوچی میان مسکو و آنکارا می تواند برای مدت کوتاهی شرایط را بهبود ببخشد. اما با پایان مهلت زمانی در نظر گرفته شده برای ترکیه به منظور مذاکره با گروه های به اصطلاح میانه روتر مخالف اسد و همچنین خارج کردن گروه های تندرو و جهادی از خط مقابله و رویارویی، همه چیز پیچیده تر به نظر می رسید چرا که آنکارا نتوانست یا نخواست که به تعهداتش عمل کند.

اردوغان توانایی جلوگیری از گسترش جبهه النصره را به عنوان بزرگترین گروه نظامی مخالف بشار اسد نداشتواضح است که هر کشوری در شرایط جنگ، سعی در کاهش تلفات و عملیات نظامی را دارد، بنابراین پوتین موافق بود که اردوغان فرصتی جهت حل و فصل شرایط ادلب بر اساس روش های دیپلماتیک داشته باشد و روش صلح آمیزی را با استفاده از ارتباط و اثرگذاریش بر جنگجویان و گروه های مسلح در ادلب در پیش گیرد، اما به صورت واضحی آشکار شد که اردوغان توانایی جلوگیری از گسترش جبهه النصره را به عنوان بزرگترین گروه نظامی مخالف اسد، نداشت و این گروه با جذب باقی مانده نیروهای دیگر گروه های مخالف تندرو و تروریست، توسعه بیشتری پیداکرد.

نظر به این موضوع، برخی از صاحب نظران اعتقاد دارند که آنکارا به عمد در موضوع خروج نیروهای مسلح مخالف اسد سهل انگاری کرد تا از آن ها به عنوان برگه ای جهت سیاست بازی هایش استفاده کند چرا که با نگاهی کوتاه به رفتارهای ترکیه به نظر می رسد اردوغان در حال انجام یک بازی دوطرفه با روسیه، ایران و سوریه از یک سو و غرب به ویژه آمریکا از سوی دیگر است: همدلی با آمریکا و ائتلاف غربی ضد تروریسم در مجاورت منبج، موشک باران مواضع نیروهای کرد که متحدان آمریکا هستند، و در دست نگه داشتن منطقه عفرین، علی رغم درخواست دمشق جهت آزادسازی و تحویل آن به دولت مرکزی سوریه.

بنابر تمامی این موارد و عدم هرگونه پیشرفت در بکارگیری توافقات حاصل شده در سوچی میان روسیه و ترکیه که پیشنهاد دهنده اصلی آن ترکیه بود، شرایط ادلب روز به روز پیچیده تر و وخیم تر می گردد. تعداد نیروهای غیرقانونی مسلحی که آنکارا آنها را مخالفان میانه رو می نامد، روز به روز در حال افزایش بوده و عمدتا به به جبه النصره می پیوندند که این اتحاد تحت نام ادامه پیکار با نیروهای دولتی سوریه و متحدانش (روسیه و ایران) صورت می گیرد.

پس از گذشت تنها دو ماه از امضای توافق ایجاد منطقه عاری از سلاح در ادلب، نزدیک به ۵۳۰ عملیات نظامی مابین نیروهای دولتی سوریه و مخالفان مسلح صورت گرفته استبر اساس گفته های ژنرال ولادیمیر ساوچنکو، رییس مرکز صلح و آشتی روسیه در سوریه، پس از گذشت تنها دو ماه از امضای توافق ایجاد منطقه عاری از سلاح در ادلب، نزدیک به ۵۳۰ عملیات نظامی مابین نیروهای دولتی سوریه و مخالفان مسلح صورت گرفته است که در نتیجه آن ۲۵ نظامی سوری کشته و ۶۷ نفر زخمی شده اند و آسیب هایی نیز به نیروهای متحد دولت سوریه رسیده است.

آنچه به نظر می رسد این شرایط پایدار نخواهد بود و اولین نشانه های آن در صحبت های سخنگوی وزارت خارجه روسیه، ماریا زاخاروا در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۸ بدین گونه بیان شد که تلاش ترکیه برای پراکنده کردن تروریست ها و آنچه آنکارا نیروهای میانه رو مخالف اسد در استان ادلب می نامد، با شکست رو به رو شده است. وی ادامه داد که در روزهای اخیر نیروهای دولتی سوریه تحرکات بسیاری را که توسط نیروهای جبهه النصره از خاک ادلب به سمت منطقه حلب صورت گرفته بود را خنثی کردند و در این تحرکات نیروهای به اصطلاح میانه رو کمک هایی را به تروریست ها انجام داده اند.

چنین اظهارات مستقیم و کم سابقه ای توسط سخنگوی وزارت خارجه روسیه، نشان دهنده این است که صبر مسکو، تهران و دمشق در موضوع تروریست های مستقر در ادلب لبریز شده است.

پیش از این نیز در کنفرانس مشترک روسای جمهور روسیه، فرانسه، آلمان و ترکیه که به میزبانی آنکارا برگزار گردید، پوتین رییس جمهور روسیه خاطر نشان کرده بود که ایجاد منطقه عاری از سلاح و تنش در ادلب یک راهکار موقت است و در صورتی که نیروهای مسلح افراطی و تروریست به این راهکار پایبند نباشند و عملیات نظامی در خاک ادلب را ادامه دهند، روسیه این حق را برای خود محفوظ می دارد که با تمام قوا از مقابله به مثل و عملیات ضد تروریسم دولت قانونی سوریه در این استان حمایت کامل کند.

تعلیق هرچه بیشتر در عملیات پاکسازی ادلب، باعث تحلیل توان نظامی دولت اسد گردیده و نیروهای تندرو مخالف دولت و تروریست ها زمان بیشتری را برای تجدید قوا خواهند یافتدر حال حاضر و با درنظر گرفتن مهلت سپری شده و عدم پایبندی به توافقات صورت گرفته، تعلیق هرچه بیشتر در عملیات پاکسازی ادلب، باعث تحلیل توان نظامی دولت اسد گردیده و نیروهای تندرو مخالف دولت و تروریست ها زمان بیشتری را برای تجدید قوا خواهند یافت.

در این راستا، تنها اراده سیاسی رهبران ائتلاف ضد تروریسم متحد دولت سوریه، به ویژه تهران و مسکو در نهایت می تواند وضعیت نظامی و سیاسی سوریه را تثبیت کرده و شرایط لازم برای ایجاد یک توافق سیاسی همه جانبه جهت رفع مسائل سوریه را به وجود آورد.

متاسفانه با شرایط موجود و از دست رفتن زمان لازم، تنها راه ممکن در جهت کنترل کامل دولت قانونی سوریه در سراسر کشور، عملیات نظامی در مناطق باقی مانده در دست تروریست ها و مخالفان مسلح است. وظیفه ای که آنکارا حتی با استفاده از ارتش و واحدهای نظامی محلی نیز قادر به انجام آن نبوده و تنها دولت سوریه است که می تواند با کمکهای روسیه از هوا و ایران از زمین به آن دست یابد.