بنیان علم، تکرارپذیری و ابطال پذیری است

به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، جاوید سرایی مولف و کارشناس حوزه پژوهش ضمن حضور در بین مربیان، کارشناسان و پژوهش‌گران کانون به ارایه‌ی راهکارهای استفاده از پژوهش کاربردی در این مجموعه فرهنگی پرداخت.

مولف کتاب «چگونه فراگیران را پژوهش‌گر تربیت کنیم؟» سخنان خود را این‌طور آغار کرد: «مشکل بزرگ حوزه‌ی پژوهش این است که ما تعریف آن را نمی‌دانیم ‍و پژوهش ماهیت خود را از دست داده است و تنها لفظ آن باقی مانده است.»

وی در ادامه به بررسی تاریخی پیدایش پژوهش پرداخت: «من به عنوان یک گونه‌ی زیستی با پیرامون خود در تعامل بودم. داده‌هایی را جمع‌آوری و ذخیره می‌کردم. تجربه می‌کردم. داده‌ی نامناسب را حذف کرده و با تحلیل داده‌های خوب به تکرار یک رفتار می‌پرداختم. پس پژوهش به این معناست که ما از محیط چیزی را می‌آموزیم، عملی را انجام می‌دهیم و به اطرافیان عکس‌العمل نشان می‌دهیم تا بتوانیم زندگی را ارتقا بدهیم.»

سرایی به بررسی تعاریف پژوهش در دوره‌ی یونان باستان پرداخت و گفت: «در این دوره است که چارچوب و ساختار تعریف می‌شوند و پژوهش را امری روش‌مند می‌کند و در دوره‌ی مدرن است که علم، محور اندیشه قرار می‌گیرد ‍و الگوواره (پارادایم) علمی بر ما مسلط می‌شود.»

وی تشریح کرد: «ثبت تجربه و عدم تکرار آن، مدون کردن تجربه و انتشار آن، تکرارپذیری و بیان خلاء‌های آن و حتی ابطال آن بنیان علم است. بنیان علم تکرارپذیری و ابطال‌پذیری است. این فضا دارای داده و مبتنی بر روش‌مندی است.»

وی در بخشی از سخنان خود به تعریف جدید سواد اشاره کرد و افزود: «امروزه سواد، مفهوم کلان‌تری دارد و یکی از تعاریف آن داشتن نگاه ‍پژوهشی است. بر همین مبناست که ما باید نگاه انتقادی و تفکر خلاق را بیاموزیم.»

این کارشناس به ضعف مقاله‌های پژوهشی در دنیای امروز اشاره و خاطرنشان کرد: «آنچه امروز در اختیار ما قرار می‌گیرد مقاله‌هایی است که در آن‌ها دخل و تصرف مشهود است. در حالی‌که ما باید بر اساس دو تعریف علمی دست به این فعالیت بزنیم. بر همین مبنا تعریف اصلی پژوهش که از سوی کارشناسان ارایه می‌شود به این ترتیب است: نخستین تعریف به ما می‌گوید پژوهش فعالیت کشف کردن مبتنی بر پرسش‌گری است. روشمند و اخلاقی. در تعریف دوم ‍پژوهش این طور معرفی می‌شود: فرآیند هوشمند، خلاق، چارچوب‌مند برای یافتن، توصیف و بازنگری پدیده‌ها و رخدادها، باورها و رفتارها.»

این سخنران که نظارت علمی ۱۳ پژوهش را در کارنامه‌ی کاری خود ثبت کرده است با بیان این نکته که ‍پژوهش‌گر با تلفیق استدلال و تجربه و حذف پیش داوری و ذهنی‌گرایی دست به خلق دانش جدید می‌زند، به تفصیل درباره‌ی پژوهش‌های بنیادی و کاربردی سخن گفت.

مولف اثر «چگونه یک مقاله‌ی علمی بنویسیم؟» گفت: «پژوهش بنیادی دانش قبلی را ابطال می‌کند. اما کاربرد آن نظری است و عاملی برای شکل‌گیری پژوهش‌های کاربردی می‌شود. اما در پژوهش کاربردی به یک چالش ‍پاسخ می‌دهیم و شیوه‌های برون‌رفت از یک بن‌بست را بیان می‌کنیم. در این نوع از پژوهش عملکرد ما سریع است. پژوهش‌های کاربردی حرف نمی‌زنند بلکه منجر به تغییری در توصیف یا تحلیل می‌شوند. داده‌های آن‌ها میدانی است و نتیجه‌ی آن منجر به در آمدزایی می‌شود. در واقع باید گفت پژوهش بنیادی، چیستی است و پژوهش کاربردی، چگونگی بیان حل مساله است.»

در ادامه‌ی این نشست سرایی به بیان موضوع‌هایی پرداخت که از دغدغه‌های کانون ‍پرورش فکری کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود و می‌توان در قالب پژوهش به آن‌ها پرداخت.