سرانجام قیمت بنزین و سناریوهای مختلف برای آن

به گزارش الف، اکنون دولت تدبیر و امید بعد از ۴ سال تصمیم خود را تغییر داده و ضمن دنده عقب گرفتن بدنبال احیای کارت سوخت برای جلوگیری از قاچاق بنزین است. در این بین نگرانی هایی نیز در بین مردم درباره سرانجام قیمت بنزین بوجود آمده است؛ چرا که به نظر می رسد افزایش قیمت بنزین و حامل‌های انرژی بر قیمت سایر کالاها نیز موثر خواهد بود و موجب افزایش نرخ تورم در جامعه خواهد شد.

طبق اطلاعات منتشر شده توسط شرکت ملی پالایش و پخش ایران، مصرف میانگین بنزین در ۶ماه اول سال ۱۳۹۷ حدود ۸۸ میلیون لیتر در روز است. هر چند با اتمام فاز یک و دو پالایشگاه ستاره خلیج فارس،‌ میانگین تولید شش‌ماهه ۱۳۹۷ در حدود ۸۸ میلیون لیتر در روز است. با سرعت ۱۰ درصدی افزایش مصرف بنزین، حتی با اتمام فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس، تولید داخل جوابگوی مصرف نخواهد بود و سرعت افزایش مصرف قطعاً بیشتر از سرعت احداث پالایشگاه‌ها خواهد بود. به طوری که، به‌راحتی پیش‌بینی می‌شود در دو سال آینده مصرف بنزین بیش از ۱۲۰ میلیون لیتر در روز و ظرفیت تولید داخل حدود ۱۰۵ میلیون لیتر در روز خواهد بود.

بنا به گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس، در صورت ادامه روند فعلی در سال ۱۴۰۸ مصرف بنزین به ۲۵۰ میلیون لیتر در روز خواهد رسید.

واکنش مسئولان به مصرف فزاینده بنزین

با توجه به شرایطی که در بالا عنوان شد اتخاذ تصمیمی در این باره ضروری و حتمی است. بالطبع تصمیمی که در این خصوص باید اخذ شود لازم است با در نظر گرفتن تمام جوانب باشد تا تبعات چندانی برای مردم به همراه نداشته باشد. در روزهای اخیر نیز برخی مسئولان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی درباره سرانجام قیمت بنزین و سناریوهای مختلف اظهارنظر کردند.

حسن روحانی، رئیس جمهور روز ۱۹ آذر در دیدار با مدیران ارشد وزارت راه و شهرسازی گفت: چه اشکالی دارد سوخت را دو نرخی کنیم برای کسانی که با احتیاط رانندگی می‌کنند. معمولا در سایر کشورها بنزین چند نرخی است و در روزهای تعطیل و یا روزهای شلوغ قیمت بنزین متفاوت است، اما ما به قیمت ثابت بنزین عادت کرده‌ایم.

اواسط آذرماه هم، بیژن زنگنه، افزایش قیمت سوخت و بنزین ۵ هزار تومانی را شایعه خوانده بود.

علی مطهری، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی هم در سخنرانی خود در جمع دانشجویان اصفهان گفته بود: اگر قیمت بنزین بنا به افزایش داشته باشد احتمالاً به سمت بنزین چند نرخی خواهیم رفت و حدس بنده این‌است احتمالاً مردم نیز با افزایش قیمت بنزین موافق هستند.

مطهری هم چنین گفته بود هنوز تصمیم نهایی در این باره اتخاذ نشده که در صورت تصمیم‌گیری برای افزایش قیمت سوخت، «تصمیمات به گونه‌ای گرفته شود که مصرف بنزین تا ۶۰ لیتر در ماه با قیمت هر لیتر ۱۰۰۰ تومان و از ۶۰ لیتر تا ۱۲۰ لیتر به قیمت هرلیتر دو تا سه هزار تومان و بالای ۱۲۰ لیتر به قیمت هر لیتر ۵۰۰۰ تومان فروخته شود».

کاظم جلالی، نماینده مجلس هم از اختصاص سهمیه بنزین به افراد مانند یارانه ها گفت و عنوان کرد: سهمیه دادن به خودروها منشا بی‌عدالتی است در داخل کشور ما ۲۴ میلیون خانوار داریم که حدود ۱۰ الی ۱۱ میلیون آنها خودرو دارند و ۱۲ الی ۱۳ میلیون خودرو ندارند و لذا این هم باید از یارانه بنزین برخوردار باشند، بنابراین پیشنهاد دادیم به هر ایرانی مقدار مشخصی از بنزین را به صورت ماهانه اختصاص دهیم.

*سرانجام قیمت سوخت و سناریوهای پیشنهادی

با توجه به این شرایط، مرکز پژوهش های مجلس اخیراً سناریوهایی را برای حل مشکل قاچاق بنزین ارائه کرده است. این رویکردها مبتنی‌‌بر کاهش تقاضا (احیای کارت سوخت بدون سهمیه‌بندی، احیای کارت سوخت به همراه سهمیه‌بندی، برخط کردن کارت سوخت با سهمیه‌بندی، ترکیب کارت سوخت و مالیات جدید بر مصرف بنزین، ترکیب کارت سوخت و مالیات بر ارزش‌افزوده و سهمیه به یک خودروی خانوار با سهمیه مکفی) و یارانه نقدی بنزین به همه ایرانیان (یارانه نقدی بنزین، سهمیه بنزین به همه افراد، بازار آنلاین بنزین یا کوپن سوخت، عرضه هدفگذاری شده بنزین و شناورسازی قیمت بنزین) است. اتخاذ هر کدام از این سناریوها تبعات مثبت و منفی به همراه دارد.

برای مقایسه آثار تورمی سناریوهای مختلف (البته بدون برآورد آثار روانی افزایش قیمت بنزین بر قیمت سایر کالاها و همچنین اثر جانشینی بنزین با سایر سوخت ها مثل CNG)، افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت بنزین مبنا قرار گرفت. اگر افزایش قمیت بیش از ۱۰۰ درصد باشد، نرخ تورم محاسبه شده حداقل متناسب با آن افزایش خواهد یافت. افزایش قیمت بنزین از ۱۰۰۰تومان به ۲۰۰۰تومان با اختصاص سهمیه ماهانه ۲۰ لیتر برای هر فرد، به همراه اختصاص سهمیه برای خودروهای عمومی، ۳/۱درصد تورم را افزایش خواهد داد.

شناخت دقیق بازندگان و برندگان سیاست‌های افزایش قیمت بنزین نیز نکته‌ای قابل تامل است. اثر مستقیم افزایش قیمت بنزین به معنی گران شدن قیمت بنزین مصرفی در سبد خانوار می باشد. مشخص است که این اثر برای خانوارهای دارای خودرو معنادار است و از آنجا که در دهک‌های پایین درآمدی نسبت افراد دارای خودروی شخصی کمتر است، بنابراین انتظار بر آن خواهد بود این نرخ برای دهک های پایین کمتر باشد؛ همچنین از آنجا که هزینه بنزین سهم کمتری از هزینه های خانوار در دهک بالایی نسبت به دهک‌های پایینی دارد، بنابراین از این کانال اثرگذاری افزایش قیمت بنزین بر سبد تورم دهک های بالایی کمتر خواهد بود. این دو اثر موجب شد تورم تحمیلی به خانوارهای دهک‌های میانی بیش از دهک‌های بالا و پایین درآمدی باشد. بیشترین اثر افزایش مستقیم قیمت بنزین بر خانوارهای دهک ۷ تا ۹ روستایی و ۵ تا ۹ شهری خواهد بود.

البته این را هم باید عنوان کرد کارت سوخت یک روش غیرقیمتی برای مهار تقاضاست و اگر هدف سیاستگذار کاهش تقاضاست، باید از سایر ابزارهای غیرقیمتی مانند گسترش خودروهای گازسوز، گسترش خودروهای ال‌پی جی سوز، جایگزینی تاکسی‌ها و وانت‌ها با نوع تمام گازسوز، توسعه حمل‌ونقل مسافر با قطار شهری در تهران و هشت کلانشهر، الزام خودروسازان به تولید خودروهای با کیفیت و با مصرف سوخت کمتر و ... است.

به گزارش الف، حال باید دید دولت تدبیر و امید که با توجه به شرایط کنونی مجبور به تغییر تصمیم خود و احیای کارت سوخت شده برای سال آینده چه برنامه و سیاستی برای کاهش مصرف انرژی و جلوگیری از قاچاق سوخت اتخاذ خواهد کرد و باید منتظر اراپه لایحه بودجه ۹۸ به مجلس و تصمیم بهارستان‌نشینان باشیم.