طعم گس گرانی در کام یلدا

به گزارش ایسنا، نرم نرمک یلدایی دیگر از راه می‌رسد، کرسی‌ مادربزرگ دوباره روشن می‌شود و با لبخند گرم اناری خود به شوفاژ، بخاری و همه وسایل گرمایشی مدرن کنایه می‌زند؛ سفره قلم‌کاری مادربزرگ از تبعیدگاه پستوها بیرون می‌آید و آجیل و هندوانه، حلوا و قاووت و غذاهای محلی، چهره سینی مسی قدیمی مادربزرگ را تزئین می‌کند.

لحاف سنگ‌دوزی نقش شده در کنج خاطره‌های دور، بر کرسی‌های ذغالی پهن می‌شود و یک بار دیگر چهره گلگون خویش را به رخ انارهای ترش و ملس درون کاسه سفالی ‌خاتون می‌کشد. پایان هفته جاری با پایان آذرماه و پایان فصل پاییز همراه است و ایرانیان از دیرباز شب تلاقی این پایان و آغاز را با جمع شدن در کنار یکدیگر جشن می‌گیرند و بلندترین شب سال را به حفظ سنت‌ها و آموزش آن به فرزندان‌شان می‌گذرانند.

دورهمی یلدایی کودکان در آغوش سنت‌ها

شوق جمع شدن در خانه مادربزرگ و بازی‌های کودکانه جزو نوستالژی‌هایی است که بیشتر افرادی که متولدین پیش از دهه 70 آن را در خاطرات خود دارند و یادآوری آن لبخندی را بر روی لبان‌شان می‌نشاند ولی در حال حاضر با وجود برگزاری دورهمی‌های شب یلدا، کودکان با بازی‌های کامپیوتری و بزرگ‌ترها در فضای مجازی، یلدا را تنها می‌گذارند.

این سنت‌ها در طی سال‌ها سینه به سینه به نسل جدید رسیده و حال نوبت پدر و مادرهای این نسل است که این آیین‌ها را به فرزندان خود بیاموزند و دورهمی‌های خود و کودکان‌شان را در آغوش سنت‌ها برگزار کنند تا این آیین باستانی برای نسل‌های آتی به یادگار بماند.

یلدا، ادبیات، فرهنگ

در شب یلدا کتاب‌هایی از قبیل دیوان حافظ، شاهنامه و بنا به رسوم هر منطقه، ادبیات شفاهی آن قوم و زبان بازگو می‌شود و در این میان همه برای گرفتن فال از دیوان حافظ لحظه‌شماری می‌کنند.

حال با تاثیرگذاری فضای مجازی در زندگی کنونی افراد، ابیاتی از قبیل «و من زنی تنها در آستانه فصلی سرد ....» از فروغ فرخزاد بسیار دیده می‌شود و حافظ‌خوانی‌های شیرین مرحوم مهدیه الهی قمشه‌ای، نقل رسوم و سنت‌های قدیمی از زبان مرحوم مرتضی احمدی و برنامه‌ مشاعره دکتر اسماعیل آذر، از جمله برنامه‌های آشنای یلدایی صدا و سیما که در بایگانی خاطرات ایرانیان به ثبت رسیده است.

عصر ماشینی بر رفتار انسان‌ها با یکدیگر و فاصله میان آن‌ها تاثیر گذاشته و دیدگاه‌های سنتی ارزش خود را از دست داده است و متاسفانه یلداهای امروز ما در زیر چتر تجمل‌گرایی و تشریفات بیهوده به آیین وارداتی شبیه شده است، به گونه‌ای که در برخی شبکه‌های مجازی شاهد حضور بابانوئل‌ها و درختان کریسمس هستیم و کمترین توجهی به نه‌نه‌سرما و یلدا می‌شود.

صبح صادق ندمد تا شب یلدا نرسد

انواع زمستان با شب چله آغاز می‌شود و مردم زنجان دو ماه اول زمستان را به ۴۰ روز و ۲۰ روز مجزا تقسیم می‌کنند که به ۴۰ روز اول چله بزرگ و ۲۰ روز دیگر چله کوچک می‌گویند.

در خطه‌ آذربایجان و زنجان رسم بر این است که شب یلدا خنچه‌ای تزئین‌ شده به خانه عروس می‌فرستادند که در آن، هندوانه‌ای همراه با شال قرمزی که نشانه‌ خوش‌یمنی و خوشبختی است، قرار دارد و علاوه ‌بر هندوانه، خانواده داماد پیشکش‌های دیگر را نیز به خانه عروس می‌برند.

خوردن قاووت از دیگر رسوم شب یلدا در زنجان است و پس از خوردن قاووت، بر سر سفره یلدا، ظرفی از قاووت را در طاق پنجره برای خضر نبی که شب برای خوردن آن به خانه آن‌ها می‌آید، کنار می‌گذاشتند. همچنین در کنار ظرف قاووت یک آیینه و گلدان پر از گل قرار می‌دادند و اگر صبح روز بعد اثر تغییری را در آن ظرف می‌دیدند، آن را نشانه خوش‌یمنی و برکت تلقی می‌کردند.

انار، آجیل، قاووت، سنجد، لبو، باقالا، کدو حلوایی، قورقا (مخلوط گندم بوداده، کشمش، فندق، گردو) و هندوانه و تنقلات از خوردنی‌های مخصوص شب یلدا است و مردم از ایام قدیم بر این باورند که اگر در این شب هندوانه بخورند، از گرمای تابستان مصون می‌مانند و از همین‌رو این میوه جایگاه خاصی در مراسم شب یلدا دارد. فسنجان و انواع پلو به عنوان شام مخصوص شب یلدا مدنظر قرار گرفته می‌شود.

ویترین‌هایی برای تماشا

در شرایطی که بازار شب یلدا با خریدهای مردم در روزهای آتی به اوج می‌رسد، بررسی‌ها و گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که بخشی از تقاضای مردم برای خریدهای یلدایی در برخی از اقلام تخلیه شده است. اقلام شب یلدایی را آجیل، میوه، شیرینی و به خصوص هندوانه، انار و خرمالو، سیب، شیرینی، شکلات و شام مهمانی را تشکیل می‌دهند که البته به لحاظ علمی نیز فلسفه‌های مربوط به خود را دارند. اما به هر حال خرید یک سبد یلدایی، چیزی حدود 500 هزار تومان تمام می‌شود.

در این رابطه رئیس اتحادیه بنکداران، آجیل و خشکبار زنجان، می‌گوید: قیمت‌ها نسبت به 20 روز قبل تغییر یافته و کمتر شده است اما این کاهش بسیار جزئی است و مردم به خاطر قدرت خرید پایین زیاد تمایلی به خرید ندارند و بازار در رکود به سر می‌برد.

مرتضی انتصار ادامه می‌دهد: قیمت آجیل در زنجان از 160 هزار تومان شروع می‌شود و قیمت آجیل بسته به کیفیت مغزهای به کار رفته در آن و میزان و تنوع آن، بستگی دارد. همچنین قیمت پسته از 150 تا 200 هزار تومان متغیر است.

طعم گس گرانی در کام یلدا

یلدا بهانه خوبی است تا از پس دیوارهای عادت و روزمرگی عبور کنیم و ساعاتی را در کنار عزیزان خود به مرور خاطرات بنشینیم. بهانه‌ای است تا صدا و تصویر یکدیگر را یک بار دیگر یک دقیقه بیشتر، نظاره کنیم.

در این سال‌ها طولانی‌ترین شب سال، یلدا، دخترک نازدار زمستان از تجملات خسته شده و با حسرت به دورهمی‌های ساده و بی‌پیرایه روزگاران جوانی مادربزرگان‌مان می‌اندیشد، روزگارانی که چندان نیز دور نیست، حال علاوه بر تجمل، طعم گس گرانی در کام یلدا، در سفره طولانی‌ترین شب سال خودنمایی می‌کند.

گزارش از: پریسا یوسفی ـ خبرنگار ایسنا (منطقه زنجان)