مقبره بایزید بسطامی در گیرودار ثبت جهانی

شرق استان سمنان مهد عرفا و حکمای نامی بی‌شماری از جمله شیخ ابوالحسن خرقانی و بایزید بسطامی است که قطب عرفان نامیده می‌شود، مرقد این دو عالم نامی سالانه دل‌های عاشق و بی‌قراری که در تب فراق یار می سوزند، شهر بسطام در حدود شش کیلومتری شاهرود قرار دارد و در آن مجموعه تاریخی بایزید بسطامی همچون نگین انگشتری می‌درخشد.

مجموعه آرامگاه بایزید در بسطام که در مرکز این شهر قرارگرفته، مجموعه بزرگی با فضاهای گوناگون همچون مسجد، بقعه، گنبد، مناره، ایوان، دالان، رواق و صحن است که آثاری از دوره‌های سلجوقی (سده ۱۱ تا ۱۲ میلادی)، ایلخانی (سده ۱۳ تا ۱۴)، تیموری (سده ۱۴ تا ۱۶)، صفوی (سده ۱۶ تا ۱۸) و قاجار (سده ۱۹ تا ۲۰) را در خود جای‌داده است.

کشورهای همسایه که متوجه اهمیت جایگاه بایزید بسطامی و ابوالحسن خرقانی شدند سعی در تصاحب این بزرگان بر خواسته از دیار شرق ایران‌زمین دارند با توجه به قدمت مجموعه تاریخی آرامگاه بازید بسطامی و اهمیتی که ایشان بر عرفان بعد از خود گذاشت موجب شد تا علاقه‌مندان فرهنگ و تاریخ تمدن این مرز و بوم اندیشه ثبت آن را در سر بپرورانند، از سویی کشورهای همسایه نیز که متوجه اهمیت این موضوع شدند سعی در تصاحب این بزرگان بر خواسته از دیار شرق ایران‌زمین دارند تا به منبع درآمدی برای خود بدل کنند از این‌رو ثبت جهانی مجموعه بایزید و به دنبال آن شیخ ابوالحسن خرقانی می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد.

خردادماه امسال نیز همایش ملی پیرامون این دو عارف توسط انجمن مردمی با دعوت از نواده مولانا بانو آسین چلبی برگزار شد تا بار دیگر توجهات را به‌ضرورت ثبت جهانی این مجموعه سوق دهد که این همایش توانست در بعد ملی و جهانی بسیار مورد توجه قرار گیرد اما این به تنهایی کافی نیست و این مهم می‌طلبد تا مسئولان کنگره‌های ملی و بین‌المللی را پیرامون شخصیت این دو عارف نامی برگزار کنند.

مونسان به شاهرود سفر می‌کند

رئیس میراث فرهنگی شاهرود در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن بیان اینکه مجوزهای ساخت بنا در حریم مکان‌های تاریخی از جمله بسطام که بسیار حساس است پیگیری می‌شود، ابراز داشت: جلسات متعددی پیرامون ثبت جهانی مجموعه بایزید برگزار و نامه‌هایی نیز توسط نماینده مردم شاهرود و میامی به معاون سازمان میراث فرهنگی مبنی بر شتاب ثبت جهانی مجموعه ارسال‌شده است از سوی دیگر مونسان رئیس میراث فرهنگی کشور به دعوت نماینده شاهرود در آینده نزدیک به شهرستان سفر خواهد کرد.

حمیدرضا حسنی ضمن ابراز امیدواری از پیگیری تحقق ثبت مجموعه بایزید در سفر آتی ریاست جمهوری به شاهرود، تصریح کرد: پیگیری مسئولان این نوید را خواهد داد که با دستورات لازم بحث ثبت جهانی بایزید تسریع پیدا کند.

وی ضمن بیان اینکه سامان‌دهی مقبره بایزید خواست مردم و گردشگران داخلی و خارجی است، اضافه کرد: روند ثبت جهانی مجموعه بازید بسیار خاص و زمان‌بر است زیرا هر سال از کشور ایران و دیگر کشورها فقط چند اثر می‌توان را ثبت کرد و انجام آن تنها نیازمند همت جمعی است.

کارشناسان یونسکو بدون هیچ تعارف و اغماض از مجموعه بایزید بازدید می‌کنند​

این ضرورت وجود دارد که همه برای ثبت مجموعه تاریخی بسطام همراه شوند و مردم نیز با رعایت حریم و ضوابط در این کار پیش‌قدم شوند رئیس میراث فرهنگی شاهرود بابیان اینکه به عنوان دستگاه متولی این ضرورت وجود دارد که همه مسئولان برای ثبت مجموعه تاریخی بسطام همراه شوند، ابراز داشت: باید همه مردم با رعایت حریم و ضوابط در این کار پیش‌قدم شوند، زمانی عنوان می‌شود این مجموعه ارزش ثبت جهانی دارد و لذا انتظار می‌رود که مرتفع سازی و نمای سنگی در محدوده حریم مجموعه تاریخی بسطام صورت نگیرد.

حسنی در ادامه تصریح کرد: اداره اوقاف شهرستان شاهرود به عنوان یکی از متولیان مجموعه بایزید در این زمینه با میراث فرهنگی همکاری‌های لازم را دارد و حریم را رعایت می‌کند.

وی بابیان اینکه بیشترین بحث پیرامون ثبت جهانی بایزید متوجه شهرداری است، اضافه کرد: کارشناسان یونسکو بدون هیچ تعارف و اغماض از مجموعه بایزید بازدید می‌کنند و اگر خلافی در آن مشاهده کنند قطعا پرونده مسکوت خواهد ماند بنابراین موارد تخلف حریم و ضوابط باید برطرف شود و حتی شاید لازم به تخریب موارد خلاف باشد.

مرمت مناره سلجوقی

مدیر پایگاه میراث فرهنگی بسطام و خرقان هم در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن بیان اینکه به صورت روزانه گچ بری، ساختمان و محوطه مجموعه بایزید رصد می‌شود، ابراز داشت: قطعاً یکی از خواسته‌ها و مطالبه ما نیز ثبت جهانی بایزید بسطامی است لذا در تلاش برای سالم نگه‌داشتن بنا از طریق مرمت هستیم.

عادل در ادامه تصریح کرد: با توجه به وظیفه ذاتی خود، مرمت مناره مجموعه تاریخی بسطام در دست انجام است تا از کج شدن و خرابی آن جلوگیری شود و حتی با حضور کارشناسان میراث غلتک‌هایی بر روی مناره قرارداده شد تا میزان تاثیر ارتعاش بر روی منار سلجوقی مشخص شود.

وی افزود: با توجه به اینکه این پایگاه به‌تازگی راه‌اندازی شده است اما همه تلاش خود را برای سرپا نگه‌داشتن بنا و جلوگیری از ساخت‌وساز در محوطه را خواهیم کرد چراکه ثبت جهانی مجموعه تاریخی بایزید می تواند پیامدهای خوبی برای شهرستان و استان به همراه داشته باشد.

۲۰۲۰ سال شیخ ابوالحسن خرقانی

اقدام عملی توسط مسئولان برای پیگیری ثبت جهانی مجموعه بایزید و شیخ ابوالحسن خرقانی دیده نشده است مدیر انجمن ایران‌شناسی شعبه شاهرود هم در گفتگو با خبرنگار مهر بابیان اینکه همواره درراه ثبت جهانی مجموعه بایزید و شیخ ابوالحسن خرقانی پیشگام بوده‌ایم، ابراز داشت: برای مطرح کردن موضوع فراموش‌شده مجموعه بایزید بسطامی با برگزاری همایش ملی کار کلید خورد و مورد استقبال شهرداری‌ها و نماینده شهرستان قرار گرفت اما متاسفانه بعد از همایش از جانب دولتی‌ها کاری که استارت زده شد پیگیری نشد.

مجید پازوکی در ادامه تصریح کرد: بعد از اتمام همایش سه جلسه توسط دولتی‌ها برگزار اما در هیچ کدام به عنوان تنها ان‌جی‌او مردمی پیگیر کار به این نشست‌ها دعوتی صورت نگرفت و هیچ ان‌جی‌او دیگری پیگیر این نیست که با یونسکو و میراث مکتوب این ارتباطات را برقرار کند و از سویی اقدام عملی در شان مسئولان شاهرودی برای پیگیری ماجرا متاسفانه دیده نشده است.

وی بابیان اینکه پرونده جریان و روند خود را طی می‌کند ولی ورود نهادهای دولتی به صورت مطالبه عمومی و ملی این پرونده را سریع‌تر به جریان خواهد انداخت، اضافه کرد: سال ۲۰۲۰ پیشنهاد داده شد که سال جهانی شیخ ابوالحسن خرقانی در دنیا اعلام شود که چنین رویدادی برای ما بسیار مفید است.

برخی کشورهای منطقه در صدد غصب شیخ ابوالحسن خرقانی شاهرود

مدیر انجمن ایران‌شناسی شعبه شاهرود با ابراز اینکه قرار بود بلافاصله بعد از همایش میراث جهانی بسطام، خرقان شاهرود اتاق کاری تحت عنوان کنگره میراث جهانی ایجاد شود، ابراز داشت: در این کنگره با همکاری نهادها و دستگاه‌ها در صدد پیش برد کار به این سمت بودیم که همایش علمی قوی‌تری برگزار شود ولی طبق معمول صحبت‌های که در غبار زمان گم می‌شود همه فراموش شد بعد از شش ماه اقدامات در حد شعار و حرف باقی ماند.

پازوکی ضمن انتقاد از عملکرد شورای شهر شهرستان برای عدم حضور در برنامه‌های فرهنگی اضافه کرد: برخی گروه‌ها و کشورهای منطقه که در صدد غصب شیخ ابوالحسن خرقانی شاهرود بودند با حضور بانو آسین چلبی نواده مولانا در شاهرود و برگزاری این همایش ملی از مواضع خود کوتاه آمدند و این دستاورد بزرگی برای شاهرود محسوب می‌شود.

وی اضافه کرد: به‌جز مجموعه بایزید دهها پرونده در نوبت ثبت جهانی است که اگر این کمیته تشکیل داده می‌شد و همه در کنار هم قرار داشتیم قطعا با پیگیری مسائل این قضیه زودتر اتفاق می‌افتد که اگر این ثبت رخ دهد برای منطقه و ایران بسیار حائز اهمیت خواهد بود.

۳۰۰ شخصیت برجسته ایرانی در نوبت ثبت جهانی یونسکو

مدیر بخش فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو هم در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن بیان اینکه موضوع ثبت جهانی حوزه مشاهیر کاملا متفاوت با ثبت میراث فرهنگی نظیر بناهای تاریخی و محوطه‌های باستانی است، ابراز داشت: قطعا بایزید بسطامی و شیخ حسن خرقانی جز مشاهیر دسته اول ایرانی‌ها هستند که طی نشست بزرگداشت بایزید نیز این موضوع مطرح شد و به نظر من مطالبه درست و منطقی است.

قطعا بایزید بسطامی و شیخ حسن خرقانی جز مشاهیر دسته اول ایرانی‌ها هستند عبدالمهدی مستکین در ادامه تصریح کرد: بایزد بسطامی نسلی از عارفان، حکیمان و بزرگان ایران‌زمین را پرورش داده است، عظمت فکری او در آثار سعدی، مولانا، حافظ و عطار خود را نشان می‌دهد بنابراین این مهم می‌طلبد تا برای تحقق ثبت جهانی این دو بزرگوار گامی به جلو برداریم اما باید مراقب بود تا این مسئله حاشیه‌هایی را برای کشورهای مدعی ایجاد نکند.

وی ضمن بیان اینکه علاوه بر بایزید بسطامی و شیخ ابوالحسن خرقانی ۳۰۰ شخصیت برجسته ایرانی در نوبت ثبت جهانی یونسکو قرار دارند، اضافه کرد: با توجه به اینکه شاهرود به‌واسطه وجود بسیاری از بزرگان و رجال درواقع خاستگاه فرهنگ و ادب عرفان اسلامی محسوب می‌شود بنابراین در تلاش برای افزوده شدن نام آن‌ها به این فهرست جهانی هستیم.

هم‌سویی شهرداری بسطام با سازمان میراث فرهنگی

شهردار بسطام هم در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن بیان اینکه پیگیری ثبت جهانی مجموعه بایزید بر عهده میراث فرهنگی است، ابراز داشت: تنها کاری که شهرداری می‌تواند انجام دهد هم سویی با میراث فرهنگی است تا این اتفاق در شهر بسطام رخ دهد که خوشبختانه از سوی حسینی شاهرودی نماینده شاهرود و میامی در مجلس این روند پیگیری می‌شود.

محمدعلی یعقوبیان ضمن بیان اینکه در تلاش برای رعایت دستورالعمل‌ها و ضوابط یونسکو برای ثبت جهانی مجموعه بایزید هستیم، ابراز داشت: متاسفانه برخی ساخت‌وسازها در سنوات قبل اتفاق افتاده است اما اکنون با توجه به دستورالعمل و ضوابطی اعلام‌شده تمامی موارد به‌دقت رعایت می‌شود.

وی اضافه کرد: در تلاش برای اصلاح ناآراستگی موجود از قبل هستیم تا با کمک میراث فرهنگی مشکلات حل شود و شهرداری در بحث نماسازی بدنه مجموعه و معابر اطراف برج کاشانه و خیابان بایزد و حمام قدیمی بسطام ورود جدی داشت.

شهردار بسطام اضافه کرد: تفاهم سه جانبه با میراث فرهنگی و سازمان بافت‌های استان منعقد و اعتبارات خوبی لحاظ شد که با توجه به آن کار نماسازی در حال انجام است اما پیرامون سازه هایی که نیازمند تخریب است یک صدا امکان‌پذیر نیست و مستلزم اعتبارات و هزینه خواهد بود.

پیگیر ثبت جهانی بایزید هستیم

مدیرکل میراث فرهنگی استان سمنان هم در گفتگو با خبرنگار مهر یکی از اهداف اصلی این اداره کل را ثبت مجموعه تاریخی بسطام شاهرود در فهرست میراث جهانی برشمرد و ابراز داشت: این مهم با مشارکت اوقاف و امور خیریه و بر اساس طرحی مشترک، امکان‌پذیر خواهد شد.

محمد جهانشاهی خواستار مشارکت اداره کل اوقاف در مرمت و احیای بناهای تاریخی در اختیار آن اداره کل شد و تصریح کرد: با همکاری مشترک این دو اداره کل در استان سمنان، می‌توان الگوی جدید تعامل میراث و اوقاف را به کشور معرفی کرد.

وی بابیان اینکه می‌توان از مسیر تردد زائران برای جذب گردشگر استفاده کرد، افزود: اوقاف و امور خیریه و شهرداری‌ها می‌توانند ضمن همکاری مناسب با اداره کل میراث ‌فرهنگی زمینه‌ساز تحولات بزرگ در استان باشند.

ثبت جهانی بایزید به اقتصاد استان سمنان کمک است

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان سمنان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با تاکید بر اینکه احیاء موقوفات از برنامه‌های اصلی این اداره کل است، ابراز داشت: تعامل اداره کل اوقاف و میراث فرهنگی در راستای حفظ آثار تاریخی افزایش خواهد یافت.

حجت‌الاسلام‌ عبدالله واحدی بابیان اینکه اجرای فعالیت‌های مشترک با اداره کل میراث فرهنگی سمنان در زمینه حفظ و احیاء و بهره‌برداری از موقوفات دارای سابقه تاریخی می‌تواند به رونق اقتصادی استان کمک کند، اضافه کرد: از جانب اوقاف در مجموعه تاریخی بایزید بسطامی می‌کوشیم تا ضمن کمک به مرمت آثار در تسریع ثبت جهانی آن نیز اثر گذار باشیم.

بایزید انتظار ثبت جهانی

در نهایت باید گفت مقبره بایزید هنوز راه درازی تا ثبت جهانی دارد اما باید گفت ثبت این میراث جهانی می‌تواند زمینه حضور گردشگران فراوانی را به شهرستان شاهرود فراهم کند، این منطقه همچنین به واسطه داشتن ظرفیت‌های فراوان می‌تواند قطب عرفان در جهان شناخته شود و سالانه هزاران دلار ارز آوری را از سوی توریست‌های خارجی به ارمغان آورد از سوی دیگر گردشگری می‌تواند محور ویژه‌ای برای اشتغال و توسعه اقتصادی بخش بسطام نیز فراهم کند.

امروز باید پذیرفت که مقبره بایزید بسطامی در خور شان و مقام آن عارف نامی نیست لذا پیگیری مسئولان باید زودتر به نتیجه برسد تا شاهد ثبت تاریخی این اثر منحصر به فرد باشیم اثری که با خود می‌تواند تحولات عظیم فرهنگی، گردشگری و ... را نیز به همراه آورد.