آرزو داشتم سنت را به شکل با شکوهش به نمایش بگذارم/شاید دیگر کار مرقع نکنم

مجتبی ملک زاده در مورد رونمایی از آثار مرقعش در نمایشگاه دستخط به خبرنگار تجسمی خبرگزاری موج گفت: من نزدیک به چهل سال است که خوشنویسی می کنم و قبلا مثل همه هنرجویانی که در انجمن خوشنویسان شرکت می کردند، باید نستعلیق می نوشتم و بعد از سال 1364 تا امروز، من به طور مستمر شکسته نوشته ام.

این استاد پیشکسوت خوشنویسی گفت: من همیشه آرزو داشتم که بتوانم امروز هم سنت را به شکل با شکوهش به نمایش بگذارم، چرا که به نظر من سنت واقعا با شکوه است. در گذشته، مرقع یکی از چیزهای خیلی جذاب برای من بود، بود. شکل گیری این آثار به این شکل بوده که معمولا صحاف ها، به دلیل اینکه آثار زیادی را برای قطعه بندی نزد آنها می بردند، ممکن بود گوشه هایی از خط، مینیاتور یا تذهیب را در اختیار داشته باشند. آنها معمولا تکه هایی از همین خط و تذهیب را به شکل زیبایی در کنار هم قرار می دادند و کلاژ می کردند و بعد به شکل فانوسی و یا آکاردئونی، صحافی می کردند که به محصول نهایی مرقع می گفتند. در ادبیات هم به لباسی که خیلی وصله و پینه داشته باشد مرقع گفته می شود.

می خواستم ببینم که آیا امروز هم می توان مرقع ساخت

وی افزود: بسیاری از آثار مرقع در خوشنویسی به صورت آکاردئونی باز شده و شامل خوشنویسی، تذهیب، حتی مینیاتور و یا ترکیبی از اینها می شد. در گذشته این آثار غالبا بر روی پارچه و اندکی چرم و مقوا درست می شد. جلدهایی هم که به جلدهای لاکی یا گل و بته یا چرم ساده بود. من خواستم ببینم که آیا می شود اینها را دوباره امروز و به شکل امروزی تری اجرا کرد و اولا آیا من خودم توان انجام این کار را دارم با توجه به اینکه تا بحال انجام نداده بودم و بعد آیا صحاف و تذهیب کاری هست که بتواند این کار را انجام دهد؟

ملک زاده افزود: سال 90 بود که این ایده ها در ذهنم شکل گرفت و متن هایی را برای این کار نوشتم. بعد برای تذهیب آن به آقای گلکار که ضمن اینکه خوشنویس است؛ به طوری که خط شکسته نستعلیق را هم با خود من کار کرده و مدرک استادی انجمن خوشنویسان را در این گرایش دارد، مُذَهِب بسیار چیره دستی هم هست، مراجعه کردم. آن نوشته ها توسط این هنرمند تذهیب شد.پس از آن باید صحافی را می یافتیم تا بتواند این اثر را صحافی و جلد کند. برای این منظور به جاهای مختلفی رفتیم تا بالاخره به آقای مریخی رسیدیم که خیلی هم همراهی کرد و چندین اتود زدیم و آزمون و خطا کردیم تا به این اثری که در این نمایشگاه دیده می شود رسیدیم.

شاید دیگر کار مرقع نکنم

این استاد خط شکسته نستعلیق افزود: پس از آن چهار یا پنج مرقع را آزمایش کردیم که موفق نبود تا به این اثر رسیدیم که عموما از چرم است و به همان شکل سنتی یعنی آکاردئونی باز و بسته می شود و دارای یک جعبه هم هست. اولین مرقعی که نوشتم در سال 91 و سوره یاسین بود. بعد از آن سوره واقعه را نوشتم و سپس این اثر مرقع اسماءالحسنی را نوشتم. در واقع طی سه سال سه اثر نوشتم و از سال 93 به بعد دیگر این کار را انجام ندادم.

ملک زاده در ذکر دلایل این تصمیم گفت: به دلیل اینکه این کار هم بسیار زمان بر است و هم هزینه زیادی دارد. این دوست صحاف ما در شهریار کرج ساکن بود. گاهی اوقات اشتباهی صورت می گرفت و مثلا ما فرمهای افقی داشتیم در کار عمودی شده بود و مسائلی از این دست که طبیعت کار هم هست پیش می آمد اما رفت و آمد بسیار سخت بود. یعنی شاید ساعت ها و روزها رفتن و آمدن یک کار طاقت فرسایی برای من بود. من همه تلاشم بر این بوده که شکوهمند باشد و تمام دقتم را در خط و تذهیب و صحافی اش به خرج دادم و نمی دانم که آیا در بوجود آوردن اثری نفیس موفق بوده ام یا خیر.

وی تاکید کرد: خیلی خوشحالم که توانستم این کار را انجام دهم و این تحقیقا اولین باری است که پس از پنج سال در معرض عموم قرار گرفته است. آنچه که در نمایشگاه دستخط ارائه شد مرقع اسماءالحسنی اثر من اما متعلق به دوستی است که به امانت گرفته شده است ولی مرقع سوره واقعه اثر من و متعلق به مجموعه شخصی خودم است.

این استاد خوشنویسی در پاسخ به اینکه چرا در گذشته نوشته های مرقع به صورت تکه هایی جدا از هم بودند اما در اثر شما نوشته ها به صورت یک پارچه اند گفت: ببینید امروز دیگر صحافهای قدیمی وجود ندارند و حتی ضرورتها تغییر کرده اند. من یک بار تمامیت این اثر را فرض کردم و خواستم ببینم که آیا می توانم آنچه را در ذهن دارم به منصه ظهور برسانم یا نه.

این هنرمند در مورد تذهیب موجود بر روی جلد و سایر بخش های صحافی شده آثار مرقعش اظهار داشت: در واقع به آنچه که بر روی جلد و حواشی چرمی این کار هک شده شاید نتوان اصطلاح تذهیب را اطلاق کرد اما طرح هایی بود که آقای گلکار ویژه این کار طراحی کرد و به طور ضربی بر روی کار هک شده است. اما نکته مهم این است که این طراحی ها ویژه همین آثار انجام شده و یک طرح آماده بازاری نیست. بویژه آنچه برای مرقع اسماءالحسنی اتفاق افتاده که از حرکت های ظریفی هم در طراحی آن استفاده شده است.

وی در پاسخ به اینکه آیا خط شکسته نستعلیق، خط رایج مرقع سازی است یا هر خط دیگری هم می توان برای تولید آن استفاده کرد، گفت: نه همانطور که عرض کردم هر چه که در دسترس بود را قطعه بندی می کردند و استفاده می کردند. در تاریخ هم مرقع های زیادی داریم که در بررسی آنها می بینیم چند قطعه نسخ است و چند قطعه دیگر با خط دیگر و حتی از افراد مختلف است. حتی بعضی اوقات از گل و بته ها مثلا یک شاخه زنبق یا یک مینیاتور در یک مجموعه استفاده شده است.

نمایشگاه دستخط را در هر استانی که امکانش باشد برپا می کنیم

در بخش دیگر این گفتگو مجتبی ملک زاده در مورد تور نمایشگاه دستخط گفت: ان‌شاءالله تور ایرانی و خارجی خواهیم داشت. در سطح کشور ممکن است برخی از استانها فضای مناسب برای برپایی این نمایشگاه را نداشته باشد اما سعی ما بر این است که دست کم در مرکز استانهای مشهورتر این کار را انجام دهیم.

ملک زاده افزود: ما پیش از این در دوازده استان نمایشگاه آثار جمعی از هنرمندان به نام جمع مشتاقان را داشتیم که جملگی شکسته نویس و دوستانی بودند که با من این روش خوشنویسی را کار کرده اند. اما در مورد نمایشگاه دستخط نمی دانم که چه اتفاقی خواهد افتاد.

وی در مورد تعداد آثاری که در این نمایشگاه ارائه شده بود گفت: کل کارهای عرضه شده بالغ بر 80 اثر می شد که حدود 35 اثر آن به استاد غلامحسین امیرخانی، 25 اثر هم از من و همین حدود هم از استاد علی شیرازی در نمایشگاه به روی دیوار رفت.

گفتنی است نمایشگاه خوشنویسی دستخط دوم دی ماه 97 در فرهنگسرای نیاوران دایر بود و با استقبال بی نظیر هنرمندان و هنردوستان مواجه شد.