بدون ملاحظه، بدون مبنا

اسکار در سال 2019 هشتاد و هفت کشور را واجد شرایط رقابت در شاخه بهترین فیلم غیرانگلیسی جوایز سینمایی اسکار معرفی کرد. از ایران فیلم «بدون تاریخ - بدون امضاء» ساخته وحید جلیلوند نماینده سینمای ایران برای شرکت در این رقابت بود؛ اما این فیلم نتوانست نظر عمومی اعضای آکادمی را به خود جلب کند و عملاً در میان 9 فیلم نامزد بخش غیر انگلیسی قرار نگرفت.

در غیاب نماینده‌ای از سینمای ایران در نهایت «پرندگان عبوری» ساخته «کریستینا گایگو و سیرو‌گرا از کلمبیا، «گناهکار» به کارگردانی «گوستاو مولز» از دانمارک، «هرگز رو برنگردان» اثر فلورنس فون دونراسمارک از آلمان، «دزدان فروشگاه» ساخته هیروکازو کورئیدا از ژاپن، «آیکا» به کارگردانی سرگئی دوورتسوی از قزاقستان، «کفرناحوم» ساخته نادی لبکی از لبنان، «جنگ سرد» به کارگردانی پاول پاولیکوفسکی از لهستان، «روما» اثر آلفونسو کوارون از مکزیک و «سوختن» ساخته لی چانگ دونگ از کره جنوبی در شاخه بهترین فیلم خارجی با هم رقابت خواهند کرد.

راه نیافتن فیلم "بدون تاریخ، بدون امضا" وحید جلیلوند به لیست 9 فیلم خارجی زبان آکادمی اسکار با تیترها و تعابیری گوناگون در فضای مجازی و رسانه‌ای کشور مطرح گشته است.

استاده از تعابیری چون «حذف نماینده ایران» ، «کنار گذاشتن» و ... در ذهن مخاطب موقعیتی با قصد و غرض را برای این انتخاب نشدن متبادر می‌کند.

به هرحال بعد از انتخاب بدون تاریخ بدون امضا و بعد از خارج شدنش از ماراتن آکادمی اسکار این فکر به ذهن خیلی از ماها خطور کرده است که واقعا چرا بدون تاریخ بدون امضا؟ آیا گزینه ی بهتری در بین فیلم های واجد صلاحیت وجود نداشت؟ اصلا چه ملاک و مبنایی برای انتخاب فیلمی که نماینده ایران در اسکار است وجود دارد؟ هیئت انتخاب آیا یک انتخاب عادلانه را در جایگاه خود انجام میدهند؟

چرا بدون تاریخ بدون امضا؟

سینمای ایران، در رقابت‌های مختلف جهانی توانست جا پای خودش را محکم کند، به همین دلیل هم مخاطب‌های سینمای ایران و فعلاً این صنف، بیش از پیش انتظار درخشیدن آثار ایرانی در جایزه جهانی اسکار را دارند، انتظاری که این دوره ناکام ماند و «بدون تاریخ، بدون امضاء» ساخته وحید جلیلوند در فهرست نامزد‌های اولیه نبود، دلایل متعددی برای این اتفاق می‌توان بر شمرد.

اواخر شهریور ماه سال جاری بود که بنیاد سینمایی فارابی و هیئت انتخاب فیلم ایرانی برای رقابت در رشته اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان طی بیانیه‌ای اعلام کردند که فیلم «بدون تاریخ، بدون امضا» به کارگردانی وحید جلیلوند را برای نمایندگی سینمای ایران در نود و یکمین دوره اسکار انتخاب کرده‌اند. بعد از انتشار این خبر انتقادات زیادی نسبت به معرفی این فیلم به عنوان نماینده رسمی ایران به آکادمی اسکار شکل گرفت. از آنجایی که در آن بازه زمانی آثار قوی‌تر و البته پاکیزه ‌تری مثل فیلم ارزشمند و استراتژیک «به وقت شام» وجود داشت که می‌توانست سینمای کشورمان را نمایندگی کند در کمال ناباوری این فیلم حتی در بین سه گزینه پایانی هیئت انتخاب هم وجود نداشت. هفته گذشته وقتی آکادمی علوم و هنر‌های سینمایی «اسکار»، فهرست نامزد‌های ۹ بخش بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان، بهترین چهره‌پردازی، بهترین موسیقی متن و... را منتشر کرد، خبر حذف نماینده ایران نه تنها مهر تأییدی بر انذار رسانه‌ها و نخبگان دلسوز سینما در مورد این انتخاب اشتباه بود بلکه توهمات عده ای به اصطلاح هنرمند روشنفکر را هم بر ملا ساخت.

مدافعان این روسیاهی فرهنگی حتماً خواهند گفت که از کجا معلوم اگر فیلم به وقت شام حاتمی کیا هم به عنوان نماینده سینمای ایران معرفی می‌شد، امکان برگزیده شدن داشت؟ که در پاسخ به این سطح از نگاه نوک دماغی باید گفت که حداقل امتیاز ارسال فیلم به وقت شام این بود که داوران جایزه اسکار به جای دیدن تصویر پلشت و سیاه و کثیف جامعه ایرانی در فیلم «بدون تاریخ...»، مجاهدت و مظلومیت ایرانی‌ها و مردم مسلمان و ستمدیده سوریه و منطقه در مواجهه با جریان تکفیری و نیز رشد تکنیکی سینمای ایران را مشاهده می‌کردند و در عین حال مشاهده می‌کردند که داعش به عنوان مولود تفکر و سیاست اربابان سیاست غرب دست به چه فجایعی در منطقه ما زده است. واقعیت تأسف‌آور این است که برخی تصمیم سازان سینما بعد از گذشت ۴۰ سال از پیروزی انقلاب اسلامی هنوز نمی‌خواهند تکلیف خودشان را با دشمنان کینه‌توز مردم و کشورشان روشن کنند. این اتفاق نشان داد در روزگاری که افکار عمومی جهان تشنه حقیقت است، بنیاد فارابی به جای استفاده از فرصت طلایی به دست آمده برای تبیین اهداف اسلام و انقلاب، استعداد و توانایی خاصی در سوزاندن فرصت‌ها و مشی کورکورانه در بزنگاه‌های مختلف دارد.

چه کسانی به بدون تاریخ بدون امضا رای دادند

پس از اعلام رسمی فیلم سینمایی «بدون تاریخ، بدون امضاء» به کارگردانی وحید جلیلوند به عنوان گزینه نهایی ایران و نماینده کشورمان برای نودویکمین دوره جوایز اسکار، ارزیابی‌ها حکایت از آن داشت که این فیلم حتی جزو پنج نامزد نهایی اسکار نیز قرار نمی‌گیرد و در بهترین برآوردها، احتمال ضعیفی برای گرفتن نماینده سینمای ایران در لیست 9 فیلم نامزد اسکار وجود داشت که آن هم محقق نشد.

هیأت معرفی فیلم ایرانی برای جوایز اسکار 2019 در این دوره با ترکیب آتوسا قلمفرسایی (طراح صحنه و لباس) و محمد آلادپوش (فیلمبردار)، امین تارخ (بازیگر)، فرهاد توحیدی (فیلمنامه نویس)، رامین حیدری فاروقی (مستندساز)، محمدمهدی عسگرپور (کارگردان) و قاسم قلی پور (تهیه کننده) و رائد فریدزاده (معاون بین الملل بنیاد سینمایی فارابی) بدون حضور نماینده کانون کارگردانان، فیلم «بدون تاریخ، بدون امضاء» به کارگردانی وحید جلیلوند و تهیه کنندگی علی جلیلوند و احسان علیخانی، به عنوان نماینده ایران برای جوایز اسکار معرفی شد.

چند نکته مهم

لازم یاد آور شویم که به طور کل چشم امید جامعه ی هنری ایران در حوزه ی سینما به جشنواره های خارجی نیست. آن دسته از فیلم سازانی که برای کف و سوت جشنواره های غیر ایرانی فیلم میسازند از نظر ما بخش زیادی از نمره ی قبولی خود در منظر ایرانیان که صاحبان اصلی این هنر هستند را از دست می دهند. اگر هم فعالیت نه چندان مفصلی برای شرکت در این جشنواره ها توسط نهاد های حاکمیتی صورت میگیرد صرفا برای حضور مردمی در ابعاد مردمی جشنواره های این چنینی است. در ثانی دلیل بعدی اصرار در حضور این قبیل جشنواره، صرفا فرصتی برای نشان دادن آن واقعیتی است که سال هاست در هر رسانه ای خارج از این کشور خلاف آن انعکاس داده است.

مطلب بعدی این است که به نظر نگارنده بدون تاریخ بدون امضا بدترین گزینه برای راهیابی به آکادمی اسکار بود. بدون نیاز به بررسی فردی فیلم بدون تاریخ بدون امضا، باید گفت در مقایسه با رقبای موجودی که برای این فیلم بود، میشود گفت انتخابش بدترین انتخاب ممکن بود. چه بسا انتخاب فیلم هایی با موضوع دفاع مقدس و مدافعان حرم مانند به وقت شام، فرصتی برای نشان دادن پیشرفت های فیلم سازی ایران در ژانر اکشن و همچنین شفاف سازی موضع ایران و جایگاه واقعی جمهوری اسلامی در مبارزه با تروریسم به شمار می رفت.