ناگفته‌های اجرای «شاه لیر» در ایران/ ریسکی که مخاطبان تایید کردند

به گزارش خبرنگار مهر، مسعود دلخواه کارگردان نمایش «شاه لیر» که با حضور بازیگرانی چون مهدی سلطانی، بهاره رهنما، الهام پاوه‌نژاد، رحیم نوروزی، صادق ملک و خسرو شهراز این روزها اجراهای پایانی خود را در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر سپری می‌کند، معتقد است که تولید و اجرای این نمایش ویژگی‌هایی دارد که کمتر به آن‌ها پرداخت شده است.

وی درباره این ویژگی‌ها به خبرنگار مهر گفت: حقیقت این است که اجرای نمایش «شاه لیر» به‌عنوان یکی از طولانی‌ترین و پیچیده‌ترین آثار شکسپیر، ساده نبوده و همواره دشواری‌های خاص خود را داشته است. این کار بیش از ۶ ماه با حدود ۱۳۰ بازیگر، نوازنده، خوانند و گروه کُر بدون حمایتی ویژه و حضور اسپانسر تمرین و تولید شده است.

دلخواه دلیل حضور بازیگران و عوامل حرفه‌ای در نمایش «شاه لیر» را اعتبار دعوت کارگردان نمایش و بدون در نظر گرفتن دستمزدهای ویژه و خاص ذکر و آن را یکی دیگر از ویژگی‌های بزرگ تولید و اجرای این اثر نمایشی دانست و افزود: جمع کردن این گروه از عوامل تولید و اجرای نمایش «شاه لیر» بدون بودجه بالا، اتفاق بزرگی بود. در این نمایش و در بخش بازیگری و موسیقی ۲ نسل از هنرمندان در کنار هم قرار گرفته‌اند که این امر باعث انتقال تجربه از نسل میانی به نسل جوان می‌شود که اتفاق جذابی است.

همراهی مردم و هنرمندان با یک انتخاب

دلخواه همکاری بین جامعه تئاتری و جامعه موسیقی را یکی دیگر از اتفاقات مثبت رخ داده در تولید و اجرای نمایش «شاه لیر» دانست و اظهار کرد: از طرف دیگر همکاری مدیریت و کارکنان مجموعه تئاتر شهر و اداره کل هنرهای نمایشی نیز باید مورد قدردانی قرار گیرد چون تا جایی که اختیارات مدیریت تئاتر شهر و همکارانش اجازه می‌داد، با ما همکاری کردند.

کارگردان «شاه لیر» تأکید کرد: یکی از مهمترین اتفاقاتی که برای اجرای این اثر نمایشی افتاد، حمایت مردم و هنرمندان بود. تماشاگران با حضور خود در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر ما را مطمئن کردند که با انتخاب چنین اثری و اجرای آن، اشتباه نکرده‌ایم و مخاطب به ما نشان داد ریسکی که انجام دادیم خوب بوده است.

در قرارداد ما تعداد ۴۵ اجرا قید شده بود ولی به خاطر برنامه‌ریزی اشتباهی که قبل از ورود دکتر اسدی به مجموعه تئاتر شهر انجام شده بود، امکان حتی یک روز تمدید اجرا هم برای ما وجود نداردوی درباره مشکلاتی که در راه تولید و اجرای نمایش «شاه لیر» وجود داشت، یادآور شد: یکی از مشکلاتی که داشتیم، تعداد اجراهای ما بود که از آن گله مند هستیم. در قرارداد ما تعداد ۴۵ اجرا قید شده بود ولی به خاطر برنامه ریزی اشتباهی که قبل از ورود دکتر اسدی به مجموعه تئاتر شهر انجام شده بود، امکان حتی یک روز تمدید اجرا هم برای ما وجود ندارد. ضمن اینکه با توجه به ۴۰ اجرا در روزهای متداول و ۲ اجرا در روزهای شنبه مجموع تعداد اجراهای ما به ۴۲ اجرا می‌رسد و این یعنی ما بر اساس قرارداد، با وجود اینکه ۳ اجرا طلبکاریم باید به کار خود پایان دهیم.

دلخواه ادامه داد: اگر «شاه لیر» ۵۰ تا ۶۰ اجرا داشت باز هم با استقبال مخاطبان همراه می‌شد ولی با تمام تلاشی که رئیس مرکز هنرهای نمایشی و رئیس مجموعه تئاتر شهر داشتند اما اختیارات و یا امکاناتشان در این حد نبود که حتی یک شب بیشتر فرصت اجرا داشته باشیم.

این کارگردان تئاتر کمبود اکسیژن در پشت صحنه سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر را یکی از مشکلاتی عنوان کرد که باعث مریض شدن تعدادی از عوامل نمایش «شاه لیر» شده است. وی در این باره توضیح داد: بازیگران و عوامل نمایش به دلیل کمبود اکسیژن دچار سرگیجه، سردرد و تهوع می‌شدند و روزی نبود که در بین عوامل نمایش، بیمار نداشته باشیم. این روند به گونه‌ای بود که هفته‌ای یک یا ۲ بار آمبولانس در مجموعه تئاتر شهر حضور پیدا می‌کرد تا افرادی را که مشکل تنفسی پیدا کرده بودند، درمان و یا به بیمارستان منتقل کنند. به این دلیل ما تصمیم گرفتیم که هر شب یک مأمور اورژانس در پشت صحنه تئاتر شهر حضور داشته باشد تا به افرادی که دچار مشکل می‌شوند، رسیدگی کند. هزینه های بیمارستانی ما در طول تمرین و اجرا کم نبوده است.

دلخواه در ادامه سخنان خود موضوع بیمه کردن مخاطبان و عوامل نمایش «شاه لیر» را هم مطرح و اظهار کرد: بعد از اینکه ما مخاطبان و عوامل نمایش را بیمه کردیم به ما اعلام شد که تئاتر شهر بیمه است ولی به دلیل اینکه اطلاع رسانی مناسب در این زمینه انجام نشده بود، ما از آن بی اطلاع بودیم.

ساخت مستند سینمایی درباره تجربه اجرای «شاه‌لیر»

کارگردان نمایش «شاه لیر» تولید یک فیلم مستند توسط حسین الهیاری شامل تمرین‌های این نمایش از ۶ ماه گذشته تا ایام اجرا را به عنوان یکی از اقدامات قابل توجه درباره این اثر ذکر کرد و گفت: به دنبال ساخت یک فیلم سینمایی از مراحل تمرین و اجرای نمایش «شاه لیر» هستیم تا مخاطب ببیند که این نمایش برای اجرای چه مراحلی را طی کرده است. این فیلم جنبه آموزشی و اطلاع رسانی نیز خواهد داشت.

وی حضور بعضی از بازیگران نمایش «شاه لیر» به صورت همزمان در سریال‌های تلویزیونی را به عنوان یکی از مشکلات تولید و اجرای این اثر نام برد و تأکید کرد: ما برای رفع این مشکل برای بعضی از نقش‌ها بازیگر رزرو در نظر گفتیم ولی فشار روی گروه کارگردانی زیاد بود. پیشنهادم به کارگردان‌های تئاتر این است که هر چقدر هم بازیگران مدنظرشان حرفه‌ای و خوب باشند ولی اگر مشغول بازی در سریال هستند، از حضور آن‌ها در نمایش شان استفاده نکنند. این را به انتقاد از بازیگران نمایش «شاه لیر» نه بلکه به انتقاد از خودم به عنوان کارگردان می‌گویم.

دلخواه در کل تجربه نمایش «شاه لیر» را برای خود خیلی راضی‌کننده دانست و افزود: هنرمندانی بودند که به ما افتخار ندادند به دلیل زمان ۳ تا ۴ ساعته اجرا، به تماشای این اثر نمایشی بنشینند و در عوض هنرمندان و همچنین مخاطبان بسیاری بودند که به تماشای «شاه لیر» نشستند، ما حتی مخاطبانی از شهرستان‌ها داشتیم که ۲ یا ۳ بار تماشاگر اثر شدند.

کارگردان «شاه لیر» ضمن انتقاد از عملکرد روابط عمومی مجموعه تئاتر شهر، اظهار کرد: برنامه‌ریزی روابط عمومی سالن های دولتی در حد انجام وظیفه است نه به منظور تبلیغ اجراهای نمایشی، این معضل در تالار مولوی و مجموعه تئاتر شهر وجود دارد. دوستان روابط عمومی تئاتر شهر منفعل نیستند، ولی صرفا در حد وظیفه کار می‌کنند و برای‌شان تأثیری ندارد که یک اثر پر مخاطب باشد یا نه.

هیچ تئاتری با تئاتر دیگر قابل مقایسه نیست

وی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر اینکه هیچ تئاتری با تئاتر دیگر قابل مقایسه نیست و باید سلایق مختلف وجود داشته باشد، عنوان کرد: تئاتری ارزشمند است که بتواند به صورت همزمان هم مخاطب عام و هم مخاطب خاص را جذب خود کند و از تماشای آن لذت ببرند. معمولا اجراهای آثار شکسپیر طیف گسترده‌ای از مخاطبان را دارد زیرا با وجود داستانی ساده، ژرفایی عمیق دارد.

دلخواه در پایان سخنان خود درباره احتمال اجرای نمایش «شاه لیر» در سی و هفتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، اظهار کرد: از طرف دبیر محترم جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر برای حضور در جشنواره دعوت شدیم و تاکنون پاسخ گروه و بازیگران نمایش به این دعوت مثبت بوده است. برای شرکت در جشنواره باید از دکور، لباس و آکس سوآر «شاه لیر» نگهداری شود ولی ما جایی برای نگهداری دکور و وسایل دیگر نداریم و باید به دنبال راه حلی برای این موضوع باشیم.