خلق ایده­‌های جدید و مدیریت آنها «مسأله پژوهی» را فراهم می‌کند

به گزارش خبرنگار مهر، متن زیر یادداشتی است که سیدحسین حسینی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در خصوص ویژگیهای «یادداشت علمی» است. وی در این یادداشت به این سؤالات پاسخ می­ دهد: فلسفه یادداشت علمی چیست؟، خصوصیات یک یادداشت علمی را برشمرید؟، چه فرم و الگوی خاصی را برای تهیه یک یادداشت علمی پیشنهاد می­ دهید؟

۱. مسأله پژوهی

یکی از راهکارهای تحول در حوزه علوم انسانی، ایده ­پردازی و مسأله­ سازی در قلمرو موضوعات نوپدید است (ر. ک: حسینی، سید حسین، نقد؛ مقدمۀ تحول، آنا، دی ۱۳۹۶، کد۳۳۵۷۳۵). خلق ایده­ های جدید و مدیریت پژوهشی آنها می تواند «مسأله پژوهی» را در حوزه­ های گوناگون علوم انسانی به ما بنماید و با طرح مسایل پژوهشی ضروری جامعه ایرانی اسلامی کنونی و هر آینه، جامعه علمی، امکان خلاقیت فکری و متعاقباً فضای نقد و ترویج بستر نظریه­ سازی و نظریه­ پردازی فراهم خواهد شد. بدین­ سان فهم، کشف و گاه ابداع یک مسأله علمی ، یکی از مهم ترین مؤلفه­ های پژوهش در گستره علوم انسانی است؛ به ویژه چنانچه تحول در علوم انسانی و بنیاد بنیانِ نوینی را نیز در ساختار پیچیده و گسترده این علوم دنبال کنیم (ر.ک: حسینی، سید حسین، نهضت تولید علم و کرسی های نظریه­ پردازی، تهران، آوای نور، ۱۳۹۲، ص۲۱). با این حساب، «مسأله پژوهی» را بایستی یکی از دغدغه­ های اصلی صاحب نظران و پژوهشگران امروز علوم انسانی کشور دانست و طرح یادداش ت­های علمی بهترین وسیله برای کشف، فهم و مسأله­ یابی در این قلمرو است.

۲. طرح فراخوان

در سال ۱۳۹۰(ر.ک: حسینی، سید حسین، نقد در تراز جهانی؛ ترویج تفکر انتقادی در حوزه علوم انسانی، خبرگزاری مهر، ۲۰آذر ۱۳۹۷، کد۴۴۷۸۹۴۸)، طرحی پیشنهادی را به اجراء گذاشتم با عنوان «فراخوان یادداشت علمی» که در آن، از صاحب نظران علوم انسانی کشور درخواست کردم، پاسخ به پاره ­ای پرسش­های فراخوان یادشده را در قالب یک یادداشت علمی کوتاه، تنظیم و ارائه کنند.

در آن فراخوان ، سه پرسش کوتاه در خصوص «مسأله فرهنگ» طرح شده بود: ۱. فرهنگ چیست؟، ۲.نسبت فرهنگ با دین چگونه است؟، و ۳.نشانه­ های یک جامعه فرهنگی را چه می ­دانید؟؛ طبیعتاً به تناسب هر یادداشت علمی، می­ توان پرسش­های مختلفی را به چالش گذاشت.

۳. ویژگی­های یادداشت علمی

اما ویژگی­های یک یادداشت علمی کوتاه چیست؟

الف- یادداشت علمی ، «مسأله محور» است.

ب- هر یادداشت علمی، به یک پرسش علمی و پژوهشی پاسخ می دهد.

ج- هر یادداشت علمی بایستی حاوی نکتۀ بدیعی در حوزۀ پرسش مطرح باشد و خواننده را با ایده و نگاه جدیدی روبرو سازد.

د- یادداشت علمی، درون متناقض نیست و باید از جهت ساختاری، دارای نظم منطقی و هماهنگی صدر و ساقه باشد.

ه- هر یادداشت علمی می تواند به نقد یک تفکر یا یک نظر خاص بپردازد.

و- یادداشت علمی به جای انعکاس مستقیم افکار و نظرات دیگران، نمود بینش، خلاقیت و تفکر آزاد نویسندۀ آن است.

ز- در صورت نیاز در یادداشت علمی، می توان به منابعی(به صورت آزاد) ارجاع داد.

ح- یادداشت علمی، مقالۀ پژوهشی یا مقالۀ نقد یا مقالۀ ژورنالیستی یا چکیده مقاله و یا مرور کتاب و خلاصۀ کتاب نیست؛ و از ضوابط محتوایی و شکلی این نمونه ­ها پیروی نمی­ کند(ر.ک: حسینی، سید حسین، اصول راهنمای تنظیم مقالۀ نقد، کارگاه پژوهشی متد نقد کتاب، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۹۴ و نیز: حسینی، سید حسین، تفاوت نقد و مرور کتاب؛ کج اندیشی ساختاری، طلیعه، ۲۰شهریور۱۳۹۷ کد۷۵۹۲۰ و نیز: حسینی، سید حسین، چگونه یک مقاله نقد پژوهشی بنویسیم؟، طلیعه، ۲۱تیر۱۳۹۷، کد۷۲۳۹۷).

ط- بهتر است یادداشت علمی قبلاً چاپ نشده باشد تا در اصالت و نوآوری آن نتوان تردید کرد.

ی- بهتر است یادداشت علمی از لحاظ شکلی واجد شرایط زیر باشد:

اول: حداکثر لغات متن یادداشت علمی، ۴۵۰ تا ۵۰۰ کلمه.

دوم: دارای عنوان و کلید واژه(حداکثر ۵ واژه).

سوم: مسألۀ اصلی یادداشت علمی، بصورت یک پرسش طرح شود.

چهارم: در صورت نیاز، منابع یادداشت علمی آورده شود.

پنجم: ذکر نام و مشخصات نویسنده.

ششم: نمونۀ فرم و الگوی زیر در تهیۀ یادداشت علمی رعایت شود.

۴.فرم یادداشت علمی

عنوان یادداشت علمی: .................................................

نام و نام خانوادگی : ............................................... رشته : ................................................

ایمیل : .............................................. رتبه علمی: ..........................................

متن یادداشت علمی (حداکثر ۵۰۰ کلمه)

ــ مسأله یادداشت علمی (به صورت یک پرسش) : ...............................................

ــ کلیدواژه: ............................................................

ــ منابع: ۱ـ ..............................................................

۲ـ ...............................................................

۳ـ ...............................................................