تغییرات 3 فصلی قیمت خوراکی‌ها

تغییرات ۹ ماهه ۹۷

می‌توان اقلام پرمصرف خانوارها را شامل ماست پاستوریزه، پنیر پاستوریزه، کره پاستوریزه، شیر پاستوریزه، تخم‌مرغ، برنج، نخود، عدس، لوبیا چشم بلبلی، سیب زرد، پرتقال درجه دو، نارنگی، کیوی، خیار، گوجه فرنگی، سیب‌زمینی، پیاز، گوشت گاو و گوساله، گوشت مرغ، قند، چای و روغن مایع دانست. برای مقایسه ۹ ماهه قیمت‌ها از آخرین گزارش بانک مرکزی از خرده‌فروشی مواد خوراکی در سطح شهر تهران (مربوط به ۳۰ آذر) و اولین گزارش بانک مرکزی در سال‌جاری (مربوط به هفته منتهی به ۲۴ فروردین سال‌جاری) استفاده شده است. شاید برای بررسی ۹ ماهه، بهتر این بود که از آخرین قیمت‌های سال گذشته استفاده می‌شد، اما با توجه به اینکه قیمت‌های انتهای اسفند تحت‌تاثیر تقاضای مازاد شب عید قرار دارد، در نتیجه قیمت‌های آن برهه از سال نیز نمی‌تواند چندان انعکاس واقعی داشته باشد، به همین دلیل از اولین قیمت‌های رسمی سال‌جاری برای مقایسه قیمت‌ها استفاده شده است. محاسبات تایید می‌کنند که سال ۹۷ برای خانوارهای کشور، از نظر تهیه کالاهای خوراکی، سال سختی بوده است؛ چراکه ۶۸ درصد از اقلام پرمصرف خانوارها، رشد قیمتی بیش از ۴۰ درصد را از ابتدای سال‌جاری ثبت کرده‌اند. (جدول۱) ماست پاستوریزه، پنیر پاستوریزه، تخم‌مرغ، گوجه‌فرنگی، گوشت مرغ، گوشت گوساله و روغن مایع از جمله این کالاها محسوب می‌شوند. از بین ۲۲ کالا، تنها ۴ کالا، رشد قیمتی کمتر از ۲۰ درصد ثبت کرده‌اند. تمام اینها ثابت می‌کند که خانوارها در ۹ ماه ابتدایی سال‌جاری، در تامین کالاهای خوراکی، سال پرهزینه‌ای را سپری کرده‌اند.

تغییرات قیمتی در دهه ۹۰

تغییرات قیمتی کالاهای خوراکی در سال ۹۷، شدیدتر از حداقل دو یا سه سال گذشته بوده است. اما مقایسه تغییرات قیمت کالاهای پرمصرف خوراکی در سه فصل ابتدایی سال‌های دهه ۹۰، نیاز به بررسی آمارهای بانک مرکزی دارد و در این مورد نمی‌توان تنها به حافظه اعتماد کرد. برای این مقایسه تغییرات قیمت شیر پاستوریزه، تخم مرغ، برنج داخله درجه ۲، نخود، نارنگی، سیب‌زمینی، گوشت گاو و گوساله، گوشت مرغ، قند، چای و روغن مایع رصد شده است. برای این مقایسه، داده‌ها از اولین گزارش بانک مرکزی از خرده‌فروشی مواد خوراکی در هر سال و نزدیک‌ترین گزارش منتشرشده به انتهای پاییز هر سال، استخراج شده است. محاسبات انجام شده نشان‌دهنده این است که سال‌جاری، گران‌ترین سال خوراکی‌ها در دهه ۹۰ بوده است. از بین ۱۱ کالای بررسی شده، در مورد ۶ کالا، بیشترین رشد قیمتی در سال‌جاری رخ داده است. (جدول۲) چنین تمرکزی در هیچ سالی وجود نداشته است.

تغییرات سفره

اگر سبد خوراکی و آشامیدنی خوراکی‌ها را همچون گزارش بودجه خانوار بانک مرکزی در نظر بگیریم، بر این اساس باید ۳/ ۹ درصد از سبد را به برنج، ۶/ ۱۳ درصد به گوشت دام، ۸/ ۶ درصد گوشت پرندگان، ۵/ ۲ درصد شیر، ۶/ ۷ درصد فرآورده‌های شیر، ۵/ ۲ درصد تخم مرغ، ۱/ ۲ درصد روغن، ۸/ ۱۷ درصد میوه‌‌های تازه، ۵/ ۱۱ درصد سبزی‌های تازه، ۱/ ۲ درصد حبوب و ۲ درصد را به قندوشکر و چای اختصاص داد. باقی سبد هزینه‌ای نیز به خوراکی‌های دیگری تعلق می‌گیرد که در گزارش‌های خرده فروشی بانک مرکزی منعکس نمی‌شوند. بر مبنای گزارش بودجه و خانوار بانک مرکزی از سال گذشته، خانوارهای کشور به طور متوسط در سال، ۹ میلیون و ۹۱۳ هزار تومان را صرف تهیه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها کرده‌اند. یعنی به‌طور ماهانه، حدود ۸۲۶ هزار تومان از هزینه‌های خانوارها، متعلق به خوراکی و آشامیدنی بوده است. البته این داده‌ها مربوط به سال گذشته است و قطعا در سال‌جاری، هزینه خوراکی‌ها برای خانوارها دچار تغییر شده است. اما برای اندازه سفره خانوارها، با ساده‌سازی می‌توان فرض کرد که کارمندان و کارگران به میزان افزایش حقوق، هزینه خوراکی و آشامیدنی را نیز افزایش داده‌اند. در سال‌جاری متوسط افزایش حقوق ۱۰ درصد بوده است و از این رو، می‌توان فرض کرد که خانوارها به‌طور میانگین، ۱۰ درصد بیشتر از پارسال (یعنی ۹۰۸ هزار تومان) برای خوراکی‌ها بودجه در نظر گرفته‌اند. اما با این ۹۰۸ هزار تومان در فروردین‌ماه چه کالاهایی را می‌توانستند خریداری کنند و در انتهای آذر، چه مقدار از سفره آنها از دست رفته است؟ هر کالای خوراکی اصلی، سهمی از سبد هزینه‌ای خانوارها دارد، با توجه به سهم هر کالای خوراکی از کل هزینه‌های خوراکی، میزان پولی که خانوار می‌توانسته برای تهیه یک گروه خوراکی در نظرگیرد، به‌دست می‌آید. در مرحله بعدی با تقسیم این پول بر قیمت واحد آن کالا در بازار، حجم قابل خرید کالای مورد نظر حاصل می‌شود. محاسبات نشان می‌دهند که سفره خانوار از تمامی گروه‌های خوراکی خلوت‌تر شده است. (جدول۳)