تولید زعفران در فضای مریخی!

بانکداری ایرانی - یک جوان ماکویی دست به یک کار خلاقانه زده و تنها با 5 میلیون تومان هزینه، فضایی را با شرایط کشت گیاه در مریخ بوجود آورده و زعفران را با استفاده از روشی نوین، بدون استفاده از خاک ( هواکشت) در گوشه‌ای از حیاط منزلش کشت کرده است.

علی گلابی، محقق جوان اهل منطقه آزاد ماکو در گفت‌وگو با ایسنا در تشریح دلایل خود از آغاز چنین فعالیتی گفت: همواره دغدغه‌ام، راه‌اندازی کاری نو برای ایجاد اشتغال بوده است که از اواخر سال گذشته به دنبال راه‌اندازی گلخانه با روش هیدروپونیک (بدون خاک) بودم و پس از تحقیق و مطالعه تصمیم گرفتم شد که از فرصت‌های در دسترس استفاده کنم و در شهر و در گوشه‌ای از منزل با تحقیق شروع به کشت زعفران کنم.

به گفته وی، پیازچه این زعفرانها را از مشهد تهیه کرده است و در ظرفهای سه متری که دست ساز وی است در گوشه حیاط منزل خود پرورش می‌دهد.

این محقق جوان در تشریح روش نگهداری پیازها توضیح داده، صد کیلوگرم از آنها را در ابتدا نقره کوب کرده، خاک آنها را جدا و در گلخانه‌ای که باز دست ساز است در طبقه‌های چوبی که نگهداری خاصی دارد قرار داده است. کیفیت محصول مثال زدنی است و دلیل آن هم به دور بودن زعفران از تابش مستقیم نور خورشید است. در این روش نوین کشت، رطوبت از قسمت های تحتانی و فوقانی وارد مجموعه شده و زعفران در مدت 5 ماه پرورش می‌یابد.

گلابی، برای کاشت و پرورش زعفرانها 50 میلیون ریال هزینه کرده و پیش بینی می‌شود در اولین برداشت، بیش از 100 گرم محصول زعفران برداشت کند.

ابراهیم جباری، کارآفرین بخش کشاورزی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا بر توسعه کشت گلخانه‌ای به عنوان یک ضرورت در بخش کشاورزی آذربایجان غربی تاکید کرده و افزوده، به دلیل مشکل کم‌آبی باید تمام کشت های استان به سمت کشت گلخانه‌ای رفته و جهاد کشاورزی و دولت بیش از گذشته حامی سرمایه گذاران و افراد علاقه‌مند به احداث گلخانه باشند.

این کارآفرین با تاکید به اینکه از سال 90، واحد گلخانه توت فرنگی خود را در ارومیه تاسیس کرده است، تصریح کرد: این گلخانه توت فرنگی با مساحت 14 هزار متر مربع و با اعتبار 2 میلیارد تومان آورده شخصی و دریافت 800 میلیون تومان تسهیلات از جهاد کشاورزی ایجاد شده است.

جباری خاطرنشان کرد: دولت و جهاد کشاورزی تاکنون اقدامات مفیدی در زمینه توسعه کشت های گلخانه ای انجام داده‌اند ولی رفع مشکلات بانکی در اعطای تسهیلات و صدور مجوز تاسیس گلخانه می‌تواند باعث توسعه بیشتر واحدهای گلخانه ای در استان شود.

وی با بیان اینکه در حال حاضر 15 نفر به طور مستقیم در گلخانه توت فرنگی‌اش مشغول به کار هستند، اظهار کرد: علاوه بر اشتغال زایی در این سال‌ها با آموزش‌های گلخانه‌داری زمینه کارآفرینی چند نفر از کارگران خود را فراهم کرده و هم اکنون تعدادی از آنها در حال احداث چند گلخانه جدید هستند.

جباری با اشاره به اینکه گلخانه توت فرنگی وی در دو طبقه و کشت آن به صورت خاکی و هیدروپونیک است، ادامه داد: علت استفاده از سیستم گلخانه هیدرو پونیک افزایش عملکرد درکشت هیدرو پونیک، کنترل آلودگی، میزان بازدهی بیشتر و همچنین پایین آمدن ضایعات محصول است.

این کارآفرین بخش کشاورزی تاکید کرد: خوشبختانه بازار فروش توت فرنگی در استان مطلوب است و سالانه از هر نیم هکتار بیش از 50 تن محصول توت فرنگی برداشت می‌کند. از میزان محصولات تولیدی در صورت مازاد بودن به استان های دیگر نیز صادر می شود و در صورتی که بازار فروش خارجی تامین شود برای صادرات هم اقدام خواهیم کرد.

جباری گفت: افزایش هزینه‌های تولید، حمل ونقل و بسته بندی از دغدغه‌های اصلی گلخانه‌داران استان است و جهاد کشاورزی تاکنون حمایت های خوبی برای حل این دغدغه ها انجام داده است.

پیش از این حیدری، رییس پارک علم و فناوری آذربایجان غربی در افتتاح نخستین گلخانه "ایروپونیک" یا "هواکشت" زعفران آذربایجان غربی در آذرماه سال جاری با اشاره به لزوم توسعه کشت ایروپونیک در بین کشاورزان این منطقه گفته، این روش کشت از عوامل مهم در جلوگیری از فرسایش خاک و مصرف بی‌رویه آب است و نتیجه آن بهبود کشاورزی در آذربایجان غربی بوده است.

به گزارش ایسنا، کشت بدون خاک قرن‌ها پیش زمانی آغاز شد که در دوران باستان کشاورزان مصر، چین و هند از حل کردن کود دامی در آب برای پرورش خیار، هندوانه و سبزی‌های دیگر در بستر شنی رودخانه‌ها استفاده می‌کردند. هم‌اکنون مزارع زیادی وجود دارد که با سیستم کشت بدون خاک، گیاهان مختلف را پرورش می‌دهند. کشت بدون خاک (Soilless culture) نوعی کشت است که در آن از خاک به عنوان بستر استفاده نمی‌شود.

در کشت‌های سنتی، دسترسی گیاه به عناصر غذایی، به حاصلخیزی خاک، مقدار مواد آلی و معدنی، عوامل محیطی و جمعیت میکروارگانیزم‌های مورد نیاز برای تبدیل فرم آلی عناصر غذایی به معدنی بستگی دارد. در کشت بدون خاک، عناصر غذایی مورد نیاز گیاه به صورت مواد معدنی که توسط گیاه قابل جذب است، در اختیار ریشه قرار داده می‌شود.

مزایای کشت بدون خاک شامل افزایش عملکرد، نیاز نداشتن به تناوب زراعی، نبود علف هرز، رشد سریع گیاه، تولید محصول یکنواخت، امکان کشت محصول در مناطقی که به دلیل خاک نامناسب قابل کشت نیست، افزایش کارایی مصرف آب، مصرف بهینه کودهای شیمیایی و آلوده نشدن محیط زیست و تولید محصول بهداشتی بوده است. همچنین از معایب کشت بدون خاک نیز می‌توان به مواردی چون هزینه بالای احداث اولیه این سیستم، نیاز به وجود جریان برق برای تغذیه گیاه و نیاز گیاه به کودهای شیمیایی با خلوص بالا اشاره کرد.

همه چیز درباره کشاورزی با روش «هیدروپونیک»

پیش از این سعیدرضا وصال، عضو هیات علمی پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد و مترجم کتاب «هیدروپونیک؛ راهنمای کامل و علمی کشت بدون خاک» به تشریح مزایای این روش در تولید محصولات کشاورزی پرداخته و به خبرنگار ایسنا گفته، کشور ما کشوری خشک و نیمه خشک بوده که باید در این فضا قدر آب را دانست و در این کشور کشاورزی سنتی دیگر پاسخگو نبوده و بسیاری از رودخانه‌ها و چشمه‌ها در حال خشک شدن است و سطح آب‌های زیرزمینی نیز با افت زیادی همراه بوده است.

کشت هیدروپونیک چیزی نیست که کم سابقه باشد و سوابق آن به سال 1920 باز می گردد. در آن سال‌ها به جهت برخی محدودیت‌ها این تکنیک پیشرفت زیادی نکرد. از سال 1990 محققان تمرکز زیادی بر این روش انجام دادند و کشت هیدروپونیک طی یک دهه پیشرفت‌های زیادی داشته است. یکی از تحولاتی که موجب افزایش اقبال به توسعه این کشت شد، توسعه صنایع و محصولات پلاستیکی بوده است. در گذشته از محصولات فلزی برای این منظور استفاده می‌شد که هزینه تولید در آن را بسیار بالا می‌برد اما از زمانی که تولید محصولات پلاستیکی افزایش یافت و قیمت آن نیز رو به کاهش نهاد، این نوع کشت مقرون به صرفه تر شد و این موجب شد این روش کاملا صرفه اقتصادی داشته باشد.

در مجموع این شیوه در مقایسه با شیوه‌های دیگر به جهت راندمان، چه در تغذیه، چه در کنترل آفت و بیماری و چه در مصرف عناصر غذایی و کودهای شیمیایی، به جهت مدیریت بهتر می‌تواند شرایط رشدی مناسب تری را برای گیاه فراهم نماید. گیاهانی که در خاک کشت می‌شوند، می‌تواند انواع و اقسام تنش‌ها مانند شوری، خشکی و... را داشته باشد که این مسائل بر کیفیت آن اثرگذار است. در حقیقت خاک خیلی تحت کنترل نیست ولی در این روش خاک بیشتر تحت کنترل است.

افراد بدون تخصص اگر سراغ این روش بروند، ممکن است کمی سرخورده شوند ولی افرادی که با اطلاعات کافی از این روش استفاده می‌کنند، قطعا تولید با این روش بسته به تخصص آن‌ها بهتر و با کیفیت‌تر خواهد بود. علاوه بر این محصولاتی هم که از این روش به دست می‌آید، اگر تغذیه فیزولوژی در آن به خوبی رعایت شود، کیفیت و ارزش غذایی آن می‌تواند بهتر از روش‌هایی باشد که از خاک معمولی استفاده می‌شود.

عضو هیات علمی پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص تفاوت های این روش با کشت گلخانه ای عنوان کرده، براساس آمار 95 درصد صیفی جات کشورهای امریکای شمالی در گلخانه و با این روش تولید می شود. در گلخانه می‌توان محصولات را هم در خاک و یا به صورت هیدروپونیک کشت داد. می‌توان گفت در بسیاری از کشورهایی که در حال ساخت هکتاری گلخانه‌ها مانند ترکمنستان هستند و با سرعت آن را دنبال می‌کنند، تا 95 درصد موارد از این شیوه استفاده می‌کنند. البته این کشت این قابلیت را نیز دارد که در فضای باز نیز به‌ کار رود، اما محدودیت‌هایی نیز دارد.

کاهو، توت فرنگی، هندوانه، خیار، گوجه فرنگی و... از محصولاتی است که می‌توان با استفاده از این روش آن را تولید کرد. تقریبا کشت همه این موارد امکان پذیر است اما محدودیت‌هایی در این زمینه وجود دارد؛ به عنوان نمونه یکی از محدودیت‌ها این است که محصول برای کشت گلخانه‌ای اصلاح شده باشد. مثلا بادمجان به صورت گلخانه‌ای تولید می‌شود ولی از مواردی است که در مورد اصلاح آن در کشورهای خارجی کار می‌شود. در واقع می‌توان گفت تمام محصولات این قابلیت را دارد که به روش هیدروپونیک کشت شود. حتی سیب زمینی نیز می‌تواند با استفاده از این روش کشت گردد.

باید کشت محصولات به این روش اقتصادی باشد و به عنوان نمونه در برخی گلخانه‌ها با استفاده از این روش در سال 750 تن در هر هکتار گوجه فرنگی تولید می‌شود در صورتی که کشاورز ما با روش سنتی و مصرف آب بالا و کیفیت پایین و مشکلات بسیار شاید 20 تن تولید گوجه فرنگی در همین مدت داشته باشد.