فرصت سازی های اصطلاح نامه فقه برای تولید علوم انسانی اسلامی

خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: مجموعه هشت جلدی «اصطلاح‌ نامه فقه» به تازگی توسط پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شده است. به منظور بررسی آنچه در این نشر جدید عرضه شده با حجت الاسلام «حسین حسن زاده»، مدیرگروه اصطلاح نامه فقه گفت وگویی داشته ایم که در ادامه می آید.

حجت الاسلام «حسین حسن زاده» با بیان اینکه تدوین و تهیه اصطلاح نامه فقه حدود دوازده سال به طول انجامید، اظهار کرد: سال 1391 بود که تقریبا کارهای مربوط به این اصطلاح نامه به پایان رسید و امسال چاپ و منتشر شد. حدود هجده نفر از محققان در طول این مدت روی پروژه کار کردند.

مدیر گروه اصطلاح نامه فقه با بیان اینکه در این مجموعه هشت جلدی نظام معنایی فقه بر اساس روش جدید در مدیریت اطلاعات دانش اسلامی، گردآوری شده است، اظهار کرد: اصطلاح نامه ها همواره کار جدیدی به حساب می آیند، در این راستا دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم از حدود سال 1370 کار تدوین این اصطلاح نامه ها را در حوزه های مختلف از جمله فلسفه، کلام، اخلاق، منطق و ... به سامان رساند.

حسن زاده تصریح کرد: هدف ما این است که تمامی اطلاعاتی را که در حوزه فقه وجود دارد، به گونه ای مدیریت می کنیم که هم برای پژوهشگران و هم برای کاربران و هم برای مدرسان مفید بوده و در عین حال از اتلاف وقت آنها جلوگیری شود.

وی با بیان اینکه ماهیت تدوین اصطلاح نامه ها از دایرة المعارف جدا است، اظهار کرد: دایره المعارف ها یک سری مدخل ها را انتخاب کرده و توضیح می دهند اما نظام معنایی جداگانه ای ندارند در حالی که در اصطلاح نامه ها هدف اصلی نظام معنایی است.

حسن زاده با بیان اینکه فرهنگ نامه ها می توانند به دلیل جامعیت اصطلاح نامه ها از آنها استفاده کنند، گفت: برای مثال فرهنگ نامه اصول فقه نیز با استفاده از اصطلاح نامه ها شکل گرفته است. از سوی دیگر ذکر این نکته نیز اهمیت دارد که دایرالمعارف نیز به نوعی دانش است، به هر صورت در زمان های گذشته زمانی که تکنولوژی این روزگار وجود نداشت، مدیریت دانش از این طریق صورت می پذیرفت اما اکنون ساز و کارهای علمی، تفاوت جوهری و ماهوی با مدیریت دانش در زمان گذشته دارد.

وی ادامه داد: در بسیاری از کشورها تدوین اصطلاح نامه ها به عنوان امری ضروری قلمداد می شود، به این معنا که دانشجو و استاد وارد یک عرصه و موضوع علمی نمی شوند مگر آنکه قبل از ورود اصطلاح نامه ها را بررسی کرده و متوجه بشوند که علم در آن حیطه تا چه مرحله ای پیش رفته است.

این محقق در بخش دیگری از مباحث خود در مورد حجم اصطلاح نامه فقه، گفت: این اصطلاح نامه در قالب نمایش الفبایی هشت جلد شده که همه واژگان و نوع روابط آنها ارایه شده است، یعنی اعم از رابطه ترادف، رابطه سلسله مراتبی و رابطه وابسته که همه این موارد به تفصیل بیان می شود.

وی ابراز کرد: تدوین کنندگان اصطلاح نامه ها با هدفی خاص این نوع نمایش ها را ترسیم کرده اند. ما در اینجا فقط به نمایش الفبایی و نمایش درختی بسنده کرده ایم، اگر می خواستیم نمایش نظام یافته را هم عرضه کنیم شاید حدود 30جلد می شد، هرچند که در بخش پایگاه الکترونیک بحث نظام یافته را نیز ارایه کرده ایم اما به طور کلی و در قالب الفبایی، این کار حدود سه هزار صفحه شده است.

حسن زاده با بیان اینکه اصطلاح نامه فقه نخستین بار است که ارائه می شود و تا پیش از آن سابقه تدوین چنین اثری را نداشته ایم، گفت: همین عدم سابقه، بهترین ویژگی است، واقعیت آن است که عمدتا موسسات به این کار اقدام نمی کنند چون هزینه بر و زمان بر است، کار آسانی نیست در نتیجه ابداعی بودن این کار از خصایص اصلی آن است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: ارایه و تدوین این اصطلاح نامه اقدامی در راستای تحول علوم انسانی و اسلامی و تحول در گرو مدیریت داشته ها است، وقتی که ما داشته هایمان را درست مدیریت کردیم، در این صورت پیش نیاز تحول علوم انسانی اسلامی فراهم شده است.

پایان پیام/248