شکر؛ ثنای الهی در نعمت و نقمت

شکر، اصطلاحی قرآنی و اخلاقی به معنای سپاسگزاری و قدردانی زبانی و عملی از نعمت‌های خدا. عارفان مسلمان، شکر را به سه نوع زبانی، قلبی(علمی) و عملی تقسیم می‌کنند. شکر زبانی اعتراف گفتاری به نعمت، شکر قلبی دانستنِ نعمت از خدا، و شکر عملی اطاعت در رفتار و کردار از بخشنده نعمت(مُنعِم) بیان شده است.

بنابر آیات قرآنی، شکر به نفع خود انسان است و شکر یا ناسپاسی، هیچ نفع یا ضرری برای خداوند ندارد؛ زیرا خدا از انسان و افعال او غنی و بی نیاز است. بر همین اساس، شکر نعمت باعث برکت و افزون شدن آنها می‌شود.

شکر در لغت به معنای شناخت احسان و نیکوکاری و انتشار آن است و در اصطلاح، به معنای ‌یادآوری و شناخت نعمت‌های خدا و اظهار قلبی، زبانی و عملی آن‌ها است.

شکر صفتی است که در هنگام نعمت و نقمت نباید فراموش کرد و وقتی به انسان نقمت و سختی می‌رسد، انسان باایمان و مؤمن واقعی حتی در این شرایط نیز خداوند را به‌خاطر اینکه با این سختی گناهی از او را بخشیده و همچنین، به‌خاطر سایر نعمت‌هایش شکر می‌کند، اما اگر شخصی به این مرحله نرسیده باشد که در سختی‌ها نیز شکرگذار باشد به او توصیه بر صبر می‌کنند.

نماز شکر
نماز شکر، یکی از نمازهای مستحبی است که در وقت حاصل شدن نعمت و یا دفع بلا و مرض خوانده می‌شود.
امام صادق(ع) فرمود: «چون خداوند به تو نعمتی دهد یا از تو نقمتی را دفع نماید، دو رکعت نماز بخوان و در رکوع و سجود اول بعد از ذکر می‌گویی: «الحمدلله شکراً شکراً شکراً و حمداً» و در رکوع و سجود دوم می‌گویی: «الحمدلله الذی استجاب دعائی واعطانی مسئلتی». بعد دعای علی‌بن الحسین(ع) را از صحیفه بخوان.

سجده شکر
سجده شکر، از سجده‌های مستحبی است که انجام آن برای شکرگزاری نسبت به نعمت یا دفع بلا سفارش شده است. سجده شکر پس از پایان نماز، چه نماز واجب و چه مستحب به‌عنوان یکی از تعقیبات پرفضیلت است. برای انجام سجده شکر، رو به قبله بودن و طهارت لازم نیست.

شکری که افزایش نعمت را به‌دنبال دارد
حجت‌الاسلام سیدحسن سیدی، مسئول نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه علوم پزشکی بیرجند در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی، گفت: وجود و جسم خود آدمی و تمام نعمت‌های اطراف انسان، همه و همه از داده‌های ذات اقدس الهی است و این همه نعمت را سپاس و شکری مضاعف می‌طلبد.

وی افزود: در آیات متعدد قرآن کریم شکرگزاری سفارش رب‌العالمین است و در قرآن تصریح می‌کند که شکرگزاری فواید و آثار فراوانی برای شما دارد.

مسئول نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه علوم پزشکی بیرجند بیان کرد: فضیلت اخلاقی و انسانی، افزایش نعمت، بصیرت و بیداری دل‌ها، تداوم و بقاء نعمت‌ها، به هدایت رسیدن، در امان بودن از عذاب الهی و رضایت خداوند از انسان از جمله فواید و آثار شکر نعمت‌های الهی است.

سیدی ادامه داد: چه بسا براساس آیه ۷ سوره ابراهیم «لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَلَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ»، نه تنها شکرگزاری مایه افزایش نعمت‌ها شده بلکه باعث ارتقاء جایگاه انسان و تکمیل ذات انسان می‌شود.

وی با اشاره به اینکه در نقطه مقابل این شکرگزاری، کفران نعمت‌ها و ناسپاسی از نعمت‌های الهی نیز باعث نقصان و تباهی آن نعمت می‌شود، اظهار کرد: عطف شکرگزاری آنقدر والا است که امام صادق(ع) از پیامبر(ص) نقل می‌کنند: «هر کس که طعامی می‌خورد و سپس شکر الهی را به جای می‌آورد اجر همان کسی را دارد که روزه مستحبی گرفته است».

سیدی با بیان اینکه باید توجه داشت به زبان آوردن کلمه شکر و حمد الهی نباید تنها مخصوص زبان باشد، افزود: حقیقت آن است که هنگام گفتن کلمه شکر توجه قلب نیز باید باشد و این که توجه کنیم که صاحب این نعمت کیست.

راه‌های تقویت حس شکرگزاری
حجت‌الاسلام احمد نجمی‌پور، امام جمعه سرایان نیز در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان جنوبی، گفت: بهترین نعمت که خداوند به انسان داده، توانایی شکرگزاری است.
وی با بیان اینکه شکر و سپاس به‌عنوان فضیلتی اخلاقی مورد تأیید و تأکید عقل و عقلا است، افزود: وظیفه همه انسان‌ها است که شکرگزار نعمت‌ها باشند چراکه شکر نعمت ازدیاد و فروانی آن را به‌دنبال دارد.
امام جمعه سرایان با اشاره به اینکه سپاسگزاری اقسامی دارد، تصریح کرد: شکر در زندگی زمینه آرامش انسان را فراهم می‌کند و امروز شاید بسیاری از انسان‌ها از نعمت آسایش برخوردارند ولی آن‌طور که باید احساس لذت از زندگی ندارند.
نجمی‌پور اظهار کرد: شکر قلب، یعنی اندیشه کردن درباره نعمت‌، شکر زبان‌، یعنی ثنا گفتن برای نعمت دهنده و شکر سایر اعضا یعنی همه اعضا و جوارح انسان به وظایف و تکالیف‌شان عمل کنند.
وی بیان کرد: شکر کامل ثمره دو مرحله شکر قلبی و زبانی است، به عبارت دیگر وقتی انسان به وسیله دل، نعمت بودن نعمتی را فهمید و به زبان آن را اظهار کرد و شکر منعم را به جای آورد، حق بر این است که در عمل نیز شکر خدا را آشکار کند.
امام جمعه سرایان اظهار کرد: شاکر حقیقی باید نعمت‌های الهی را صرف رضای خدا کند و همواره باید آگاه باشد که از نعمت‌های خدا در چه مسیری استفاده کند تا مرتکب کفران نعمت نشود.
نجمی‌پور با اشاره به اینکه حس شکرگزاری حتی می‌تواند مانع از بسیاری اسراف‌ها و گناهان شود، تصریح کرد: شکرگزاری به نعمت‌های خداوند باعث معرفت و شناخت بیشتر به خدا می‌شود.
وی یادآور شد: یکی از راه‌های تقویت حس شکرگزاری‌، توجه به نعمت‌های الهی است، نعمت‌های بی‌پایانی که او به ما ارزانی داشته که اگر بخواهیم شماره کنیم هرگز نمی‌توانیم.
نکته قابل توجه در زندگی بیشتر ما انسان‌ها این است که در هنگام مشکل و سختی به جان دنیا و گاهی خدا غر می‌زنیم اما وقتی خداوند نعمتی به ما ارزانی می‌دارد، حتی به صورت لفظی نیز شکر او را نمی‌گوییم. پس هم اکنون زیر لبت زمزمه کن: شکراً لله.
گزارش از زهرا حمیدی، خبرنگار ایکنای خراسان‌جنوبی
انتهای پیام