فیلترینگ فضای مجازی، تجربه ای ناموفق

شفقنا- فیلترینگ فضای مجازی از موضوعات مهم سال های اخیر ایران بوده که پیامدهای آن بیش از اهداف مطلوب مجریان این امر خود را نشان داده است. پس باید با نگاهی همه جانبه به مقابله با ابعاد منفی آن پرداخت و در راستای رشد و آگاهی جامعه در مسیر بهره برداری درست از اپلیکیشن های موبایلی حرکت کرد.

«علت فیلتر نشدن اینستاگرام تاکنون، دفاع رییس جمهوری از این شبکه اجتماعی است و در این زمینه میان جهرمی و روحانی اختلاف نظر وجود دارد. هر روزی که در اجرای این تصمیمات نظام سهل‌انگاری شود، از سیئات است»، این بخشی از سخنان جنجالی کریمی قدوسی نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی است که با پاسخ وزیر مواجه شد.

آذری جهرمی در حساب توییتری خود در پاسخ کریمی قدوسی گفت: نظر یک نهاد، نظر حاکمیت نیست. هیچ امر حاکمیتی بر انسداد اینستاگرام به دولت ابلاغ نشده است. در مجلس، به آقای کریمی قدوسی عرض کردم که چه نهادی برای نخستین بار نسخه‌های فارسی را طرح و حمایت کرد و ما نقشی نداریم، نمی دانم چرا این سخنان را فیلتر کرده‌اند.

این مجادله کوتاه و برخی واکنش ها به کارکردهای منفی شبکه مجازی باعث شد که دوباره بحث فیلترینگ اینستاگرام به عنوان یکی از محبوب ترین اپلیکیشن ها بیش از پیش جدی شود. به این بهانه و سخنان اخیرجواد جاویدنیا معاون مجازی دادستان کل کشور مبنی بر حکم قضایی برای فیلترینگ اینستاگرام به سراغ کارکردهای مثبت و منفی این رسانه نوظهور رفته و آسیب ها و فرصت های آن را بررسی کرده ایم.

** نگاهی بر روند فیلترینگ
نخستین اپلیکیشن مهمی که به دلایل فرهنگی فیلتر شد، باید وی چت دانست؛ اپلیکیشنی که این امکان را در اختیار کاربرش قرار می‌داد تا به همه کاربران پیام بفرستد. در آن مقطع زمانی برخی نهادهای فرهنگی و قضایی براین باور بودند که این اپلیکیشن موجب گسترش روابط نامتعارف شده است.

در گام بعدی اپلیکیشن‌های دیگری همچون وایبر(برای مقطعی)، بدوو، بی‌تاک هم به دلایل مشابه، فیلتر شدند. پس از آن نوبت به فیلترینگ تلگرام رسید که برای بسیاری از کاربران علاوه بر استفاده به‌عنوان یک پیام رسان، بهره‌های مالی هم داشت و بسیاری از این راه درآمد به دست می‌آورند. فیلترینگ تلگرام هم مانند دیگر فیلترینگ‌ها به یکباره و با سرعت صورت پذیرفت و استفاده کاربران از فیلتر شکن و به نوعی دورزدن فیلترینگ را به همراه داشت. این اتفاق سبب شد که با استفاده از فیلترشکن نوجوانان و جوانان به برخی سایت های غیراخلاقی نیز دسترسی پیدا کنند و نگرانی های بسیاری را در میان افکار عمومی ایجاد کرد.

** نگاهی به روند استفاده از اینستاگرام
مهمترین عواملی که به وسیله مدیران به عنوان آسیب های اینستاگرامی مطرح شده است، به چند دسته طبقه بندی می شود. نخست آنکه این اپلیکیشن به فضایی برای شکل‌گیری روابط خارج از عرف مبدل شده و مسأله دیگر اینکه در چندین سال گذشته فضای اینستاگرام نقش مهمی در هتک حرمت افراد جامعه و تجاوز به حریم خصوصی آنان داشته است. استدلال سوم موافقان فیلترینگ، شایعه‌سازی‌هایی به شمار می رود که در مجموع جامعه ضرر می رساند و در نهایت دلیل دیگر آن مسایل امنیتی است که به باور آنها برای کشور مضر خواهد بود.

کارشناسان اجتماعی و فرهنگی نیز در این باره نظرات مختلف و متضادی دارند اما اینکه دلیل تمام مشکلات و معضلات مهم خانوادگی و اجتماعی را محدود به تبادل نظر عموم کاربران در فضای اینستاگرام دانست، استدلال قابل پذیرشی به عقیده کارشناسان به شمار نمی رود بلکه آنان معتقدند ریشه معضلات فرهنگی و اجتماعی را باید در جاهای دیگر جست وجو کرد و اینستاگرام تنها فضایی برای بیان این قبیل مسایل به وجود آورده است.

**اینستاگرام و فضای کسب و کار مجازی
معاونت حقوقی ریاست جمهوری اواخر آذر سال جاری با صدور بخشنامه‌ای، شیوه‌نامه تشکیل و نحوه عمل کارگروه «کاهش موانع کسب‌وکارهای مجازی» را به تمامی دستگاه‌های اجرایی ابلاغ کرد. این مصوبه برای رفع موانع پیش روی کسب‌وکارهای نوپا و ایجاد سازوکار اجرایی مناسب برای ادامه فعالیت‌های آن‌ها است. برپایه ۲ماده (۱۲ و ۱۳) مهم این شیوه‌نامه که به موضوع فیلترینگ سرویس کسب‌وکارهای نوپا اختصاص دارد؛ هیچکدام از دستگاه‌های اجرایی اجازه ندارند، بدون طرح موضوع در کمیته تخصصی این کارگروه، تجویر شکایت و درخواست پالایش یا پاسخ به هر استعلام به منظور فیلترینگ اقدام کنند.

این اقدام دولت، کمک زیادی به کارآفرین هایی می کند که شاید سرمایه و نیروی لازم برای شروع کسب و کار در فضای واقعی را نداشته باشند و فیلترینگ شبکه های مجازی حتی برای یک ساعت هم می تواند صدمات زیادی به این کسب و کارهای مجازی وارد کند، به طوری که بسیاری از مشاغلی که در تلگرام گروه و کانال برای ارایه و فروش کالاها و خدمات خود داشتند با فیلترینگ دچار ضررهای زیادی شدند.

**فیلترینگ هوشمند راهی برای کنترل فضای مجازی
ایجاد فیلترینگ هوشمند پس از درخواست قوه قضائیه برای مسدود کردن نرم‌افزارهای ارتباطی که قوانین ایران را نقض می‌کنند از طرف دولت به عنوان جایگزینی برای مسدودسازی این نرم‌افزارها مطرح شد. این طرح از آغاز به دلایل فنی از جمله رمزنگاری مورد استفاده در نرم‌افزارهای ارتباطی با انتقادات جدی همراه بود و از طرف کارشناسان ناممکن دانسته شد اما وزارت ارتباطات با سرمایه‌گذاری ۲۰۰ میلیارد تومانی تلاش کرد، این طرح را عملی کند اما با توجه به نبود امکانات فنی پیاده‌سازی، ایجاد این سامانه هنوز محقق نشده است.

در این میان وزیر ارتباطات با دعوت همگانی به فیلترینگ هوشمند می گوید: امید است این موضوع از طرف دانشگاهیان دنبال شود و در این کار هم هیچ محدودیت مالی نداریم.

** نگاهی به تاثیرات اینستاگرام بر جامعه
نتایج تازه‌ترین پژوهش در بریتانیا نشان می‌دهند که اینستاگرام بیشترین تأثیر منفی را بر سلامت جوانان دارد.
این شبکه اجتماعی که امکان همرسانی عکس و ویدئو را می‌دهد، بر تصویری که کاربران از بدن خود دارند، تأثیر منفی می‌گذارد.

اینستاگرام اثر مخربی بر خواب کاربران جوان نیز دارد. برخی از کاربران اینستاگرام که همواره ترس دارند از رخدادها بی‌خبر بمانند، باید مدام در تماس باشند تا مبادا اتفاقی بدون حضور و آگاهی آنها رخ دهد. حدود ۹۰ درصد جوانان بیشتر از هر گروه سنی دیگری از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و در مقابل آن آسیب‌پذیر هستند. اینستاگرام می‌گوید که حفظ این شبکه اجتماعی به عنوان مکانی امن و حامی جوانان از اولویت‌های مدیران آن است و در این میان برخی نهاد از مسوولان این اپلیکیشن خواسته‌اند تا ایمنی کاربران خود را افزایش دهد.

** سخن پایانی
به گزارش ایرنا، تغییر و تحول و ظهور فناوری های نوین در دنیای امروزی از چنان سرعتی برخوردار است که دیگر بشر نمی تواند روند زندگی خود را بدون وجود آنها متصور شد و به همین منظور می کوشد تا با آنها همراه شود و در یک چرخه علت و معلولی قرار گیرد. در این میان به دنبال شکل گیری تلفن های همراه هوشمند و گسترش استفاده از اینترنت شاهد ظهور نرم افزارهای گوناگون تلفن همراه و اپلیکیشن های فضای مجازی هستیم که افراد بسیاری را ناگزیر به استفاده از آنها می کند و در بطن اجتماع ریشه می دواند و دارای کارکردهای مثبت و منفی فراوانی هستند. در این زمینه بسیار مهم است که بدانیم برای مقابله با بعُد منفی اپلیکیشن هایی همچون اینستاگرام، واتساپ و … نباید از قوه قهری و یک جانبه نگری استفاده کرد بلکه می بایست با آموزش افراد و ارتقای سواد رسانه ای، جامعه را در برابر تاثیرات مخرب آن ایمن ساخت تا اینگونه بتوان در کنار استفاده درست از دستاوردهای عصر حاضر به رشد و شکوفایی دست یافت.