پیامدهای بازنگری دفاع موشکی آمریکا

به گزارش مشرق، آخرین سند موشکی آمریکا در سال ۲۰۱۰ صادر شد و این روزها نسخه جدیدی از آن بازنگری شده و ترامپ از آن رونمایی کرده است. مقابله با تهدیدات موشکی ایران، کره شمالی، روسیه و چین یک از مواردی است که در این سند به‌طور خاصی در نظر گرفته‌شده است که دراین‌ارتباط با دکتر ابوذر گوهری مقدم، کارشناس مسائل آمریکا به گفت‌وگو نشستیم.

بیشتر بخوانید

دکترین دفاع موشکی آمریکا تغییر پیدا کرد

سند جدید موشکی آمریکا شامل چه موارد جدیدی نسبت به سند قبلی در سال ۲۰۱۰ است؟

برای پاسخ به این پرسش در ابتدا باید به هشت مورد از کار ویژه‌های دفاع موشکی در این سند جدید و جایگاه آن اشاره کرد:

۱- دفاع از خاک، نیروها و شرکای ایالات‌متحده

۲- بازدارندگی علیه حملات به مرزها، نیروها و متحدان آمریکا

۳- تضمین به متحدان واشنگتن در بحث دفاع و حمایت از آن‌ها

۴- تقویت و پشتیبانی از اقدامات دیپلماتیک ایالات‌متحده در زمان صلح؛ به‌نحوی‌که دفاع موشکی آمریکا ابزاری برای حمایت از اقدامات دیپلماتیک آن‌ها به‌حساب آید.

۵- مقابله با اشاعه سلاح‌های موشکی؛ یعنی مقابله از طریق این سند و راهبردهای آن با کشورهای رقیب آمریکا که به سمت گسترش تسلیحات موشکی درحرکت هستند.

۶- مقابله با تهدیدات آینده‌ای که آمریکایی‌ها با آن مواجه هستند

۷- ادعای آن‌ها مبنی بر استقرار ثبات در جهان

۸- پشتیبانی و تقویت عملیات نظامی منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای

این هشت مورد از اهداف اصلی این سند محسوب می‌شود؛ اما در سوی دیگر اصول حاکم بر دفاع موشکی آمریکا در این سند بر پایه سه محور است؛ ابتدا مقابله با اقدامات دولت‌های متخاصم و کشورهایی که علیه خاک ایالات‌متحده اقدام کنند؛ (از دولت‌های یاغی تحت عنوان ایران و کره شمالی و برخی از گروه‌های غیردولتی نام‌برده شده است که ازنظر آن‌ها احتمالاً علیه آمریکا اقدامی خواهند داشت.)

دومین اصلی که در این سند به شکل گسترده‌ای دیده می‌شود، حمایت از نیروها و متحدان آمریکایی خارج از کشور است.

محور سوم هم تقویت و پیشرفت‌های تکنولوژی در حوزه دفاعی و فنی است.

نکته دیگری که در سند راهبرد دفاع موشکی آمریکا بدان اشاره‌شده است مؤلفه‌های راهبرد دفاع موشکی است. اولین مؤلفه دفاع موشکی فعال جهت مقابله با موشک‌های رقبا در همه فازهای پرتابی چه در زمان شلیک، اوج‌گیری و اصابت به هدف است. دوم پدافند غیرعامل جهت کاهش تأثیر موشک‌های تهاجمی رقبا؛ و سومین مؤلفه هم مربوط به زمانی است که آمریکایی‌ها موفق به ایجاد بازدارندگی نشوند، در این صورت با پیش‌دستی اقدام به تهاجم خواهند کرد. این موضوع ازجمله مؤلفه‌هایی است که تبعاتی برای کشورها به همراه خواهد داشت.

هدف کلی از بازنگری جدید در سند موشکی آمریکا چیست؟ و دلیل تأکید این سند بر ایجاد ظرفیت بازدارندگی قوی‌تر در مقابل توان موشکی ایران، روسیه، چین و کره شمالی چیست؟

تفاوت عمده‌ای که سند جدید نسبت به سند تدوین‌شده در سال ۲۰۱۰ دارد این است که در سند جدید تأکید خاصی برای عملیاتی شدن مقابله با موشک‌های کروز شده است. نکته دیگر مقابله با موشک‌های مافوق صوت است که با توجه به موفقیت روسیه و چین در آزمایش این نوع موشک‌ها، یکی از برنامه‌ریزی‌های سند جدید دفاعی آمریکا، مقابله با آن‌هاست.

شاید یکی از دلایل اصلی ارائه این سند در این زمان مقابله با اقدامات پیش‌رونده چین و روسیه بوده است. هم‌اکنون روسیه به موشک‌های مافوق صوت پیشرفته‌ای دست پیداکرده و چین هم در حال پیشرفت در این حوزه است.

نکته جالب این است که سند جدید با استفاده از فضا به دنبال تقویت سامانه‌های فعلی دفاعی موشکی آمریکا است به عبارت بهتر آن‌ها برای اولین بار سند دفاع موشکی فضا- پایه را ارائه داده‌اند. برای این منظور استقرار برخی سنسورها در فضا به‌منظور تقویت سامانه‌های دفاعی موشکی آمریکا از نقاط برجسته سند جدید محسوب می‌شود. نکته دیگر استفاده از پهپادهای لیزری جهت مقابله با تهدیدات موشکی رقبا است. مسئله دیگر استفاده از هواپیماهای پیشرفته نظامی F-35 جهت شکار موشک‌های رقیب به‌عنوان اقدامی نوآورانه است که در این سند به‌طورجدی بدان پرداخته‌شده است. درواقع از هواپیماهای F-35 به‌عنوان بخشی از سامانه دفاع موشکی استفاده می‌شود.

آمریکا سپر دفاع موشکی را بخشی از اجزای یک نظام بازدارندگی بزرگ‌تری می‌داند که طی آن پاسخگوی تمامی حملات علیه خاک آمریکا باشد که در این میان در درجه اول افزایش همکاری با متحدان را در دستور کار قرار داده است.

استقرار رادارهای پیشرفته، سامانه‌های موشکی جدید همچون موشک‌های تاد و موشک‌های با برد کوتاه و افزایش تعداد آن‌ها از ۲۰ به ۶۴ سامانه در آلاسکا و برخی کشورهای مجاور برای مقابله با اقدامات موشکی از دیگر موارد سند جدید است.

نکته مهم تطبیق و انعطاف‌پذیری سامانه‌های موشکی جدید با نیروهای مسلح آمریکایی است. به‌طوری‌که قوای پنج‌گانه ارتش آمریکا باید با سامانه‌های موشکی جدید تطابق و انعطاف لازم را داشته باشد.

دیدگاه ترامپ نسبت به این سند چگونه بوده است؟

ترامپ در زمان رونمایی از این سند بر ۶ راهبرد تأکید کرد:

۱- استقرار سامانه دفاعی جدیدی در آلاسکا برای دفاع از خاک آمریکا

۲- پیشرفت تکنولوژی سامانه‌های موشکی

۳- دفاع در برابر موشک‌های کروز و مافوق صوت

۴- استفاده از سامانه‌های فضا-پایه و حذف قوانین دست و پاگیر در زمینه پیشرفت‌های موشکی برای آمریکا

۵- متحدان آمریکا هزینه‌های دفاع از کشورشان را خود پرداخت کنند و آمریکا یک‌جانبه هزینه نکند.

ذکر نام ایران در این سند و معرفی آن به‌عنوان تهدیدی برای آمریکا چگونه بوده است؟

ایران در این سند به شکلی خاص دیده می‌شود و از تهران به‌عنوان یک تهدید نام‌برده شده است. در ابتدا به این موضوع اشاره‌شده که ایران در حال گسترش موشک‌های قاره‌پیمای خود است که این موضوع منافع آمریکا را به خطر می‌اندازد. دوم اینکه موشک یکی از ابزارهای تسلط و نفوذ ایران بر منطقه به شمار می‌رود و تهران در حال افزایش دقت، برد، تعداد و تقویت قدرت آسیب موشک‌های خود است. این سند ایران را به‌عنوان بزرگ‌ترین کشور دارای موشک‌های بالستیک در خاورمیانه معرفی کرده و برنامه فضایی ایران را قسمتی از برنامه‌های موشکی تهران می‌داند. از سوی دیگر موشک‌های میان برد ایران تهدیدی برای اروپای شرقی و حتی جنوب آسیا خوانده‌شده و ضمن آنکه موشک‌های بالستیک کوتاه برد ایران نیز تهدیدی برای کشتی‌رانی در خلیج‌فارس و تنگه هرمز هستند. در این سند تصریح‌شده است که آمریکا با رویکرد ایران مبنی بر دستیابی به موشک‌های قاره‌پیما مقابله خواهد کرد.

واکنش روسیه و چین نسبت به این سند چه خواهد بود؟

چین و روسیه در برابر این سند واکنش شدیدی داشتند، زیرا رویکرد جدید آمریکا را عاملی جهت توسعه رقابت تسلیحاتی میان قدرت‌های بزرگ می‌دانند. باید در نظر داشت هیچ‌گونه معاهده بین‌المللی مبنی بر عدم استفاده از سلاح‌های متعارف در ماورای جو و فضا وجود ندارد رویکرد اخیر امریکا در این سند خصوصاً استفاده از فضا باعث می‌شود کشورهای دیگر اقدام به مقابله و توسعه فعالیت‌های نظامی در این حوزه نمایند. تضعیف توان بازدارندگی قدرت‌های دیگر باعث می‌شود معمای امنیتی و درنهایت رقابت تسلیحاتی در این حوزه توسعه یابد.

دلایل بازنگری این سند پس از حدود هشت سال چه بوده است؟

هم‌زمان با پیشرفت‌های موشکی رقبای آمریکا ازجمله چین و روسیه با رونمایی از سامانه‌های موشکی و ضدموشکی، پیشرفت‌های شگرف در حوزه فضا و استفاده نظامی از آن، ماهواره‌ها و سلاح‌های ضد ماهواره طی سال‌های اخیر توسط این دو کشور، واشنگتن احساس کرد که از دور رقابت با آن‌ها عقب‌مانده است لذا سند فعلی جهت راهبری رویکرد کلان در این حوزه منتشرشده است.

از سوی دیگر ترامپ اصرار دارد تمامی اسناد امنیت ملی و کلان آمریکا به‌سرعت در دوره وی بازنگری شده و نسخه مربوط به دولت وی منتشر شود به همین دلیل در سال‌های اولیه ریاست جمهوری وی بسیاری از اسناد امنیت ملی بازنگری شد. درنتیجه با این منطق ترامپ سند جدید بسیار دیر موردبازنگری قرارگرفته است، زیرا سند قبلی در سال ۲۰۱۰ تدوین‌شده بود و بازنگری جدید حدود هشت سال بعد و در سال ۲۰۱۹ انجام شد.

آینده فضای نظامی بین‌المللی در حوزه موشکی پس از تدوین سند جدید آمریکا چه خواهد بود؟ آیا واشنگتن به اهداف خود در قالب این سند خواهد رسید؟

انتشار سند دفاع موشکی جدید آمریکا تغییر خاصی در حوزه موشکی جهان ایجاد نخواهد کرد، زیرا فاقد مطلب جدید راهبردی است عمده تغییرات تاکتیکی و مبتنی بر تهدیدات موشک‌های غیربالستیک همچون کروز، موشک‌های مافوق صوت و همچنین استفاده نظامی از فضا است. در این سند برای اولین بار چین هم‌ارز روسیه دیده‌شده است که این امر قابل‌توجه است.

ایده اصلی این سند، حفظ برتری آمریکا نسبت به سایر رقبا و ایجاد همگرایی، تطابق و انعطاف‌پذیری در حوزه‌های دفاعی و موشکی و نظامی است. درنهایت این سند وضعیت جدیدی را ایجاد نخواهد کرد و به‌عنوان هشداری برای سایر رقبا به‌حساب می‌آید.

اجرای این سند مستلزم بودجه زیادی است و هنوز همراهی کنگره آمریکا در اجرای این سند مشخص نیست. همچنین به نظر نمی‌آید کنگره در کوتاه‌مدت این بودجه‌ها را در اختیار ترامپ قرار دهد، زیرا سند جدید هزینه‌های زیادی به دولت و ارتش آمریکا تحمیل می‌کند.

خیلی از موارد موجود در سند جدید برنامه‌های شش و نه‌ماهه‌ای هستند که در نظر گرفتن آن‌ها در مدت کوتاه در بودجه نظامی و دفاعی آمریکا تا حدودی غیرممکن به نظر می‌رسد و اجرای برخی از آن‌ها زمانی در حدود ده سال نیاز خواهد داشت. به گفته اکثر کارشناسان درنهایت شاید برنده اصلی اجرای این سند شرکت‌های تولیدکننده سلاح‌های نظامی همچون لاکهید مارتین و شرکت‌های مشابه خواهند بود.

منبع: شورای راهبردی روابط خارجی