متفورمین Metformin همراه با یک رژیم غذایی مناسب و ورزش کافی و احتمالا همراه با دیگر دارو‌ها برای کنترل قند خون استفاده می‌شود. متفورمین برای بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ استفاده می‌شود. کنترل قند خون بالا از آسیب دیدن کبد، نابینایی، مشکلات عصبی، از دست دادن اندام و بروز مشکل در عملکرد جنسی پیشگیری می‌کند.

کنترل درست دیابت خطر بروز حمله قلبی یا سکته مغزی را نیز کاهش می‌دهد. متفورمین واکنش طبیعی و مناسب بدن به انسولین را بازمی گرداند و همچنین میزان قند تولید شده در کبد را که توسط معده یا روده جذب می‌شود، کاهش می‌دهد.

مصرف متفورمین

قبل از شروع مصرف متفورمین اطلاعات دارویی که همراه با دارو به شما ارائه می‌شود را با دقت مطالعه کنید و در مورد دارو هر سوالی که دارید از پزشک معالج یا پزشک داروخانه بپرسید.

این دارو بلعیده می‌شود و باید درست طبق دستور پزشک مصرف شود و معمولا ۱ تا ۳ بار در روز همراه با غذا مصرف می‌شود. زمانی که متفورمین مصرف می‌کنید، مقدار زیادی آب بنوشید مگر اینکه پزشک توصیه دیگری کرده باشد.

میزان مصرف متفورمین به شرایط بیماری، چگونگی پاسخ بدن به درمان و دیگر دارو‌هایی که مصرف می‌کنید، بستگی دارد. قبل از شروع مصرف متفورمین حتما تمام اطلاعات خود مربوط به سایر دارو‌هایی که مصرف می‌کنید (از جمله دارو‌های با نسخه و بدون نسخه و دارو‌های گیاهی) را در اختیار پزشک خود قرار دهید. برای کاهش عوارض جانبی این دارو، مانند ناراحتی معده، پزشک توصیه خواهد کرد که مصرف دارو را با دوز کم شروع کنید و به تدریج دوز آن را افزایش دهید. با دقت تمام دستورات و توصیه‌های پزشک خود را دنبال کنید.

متفورمین را به طور منظم مصرف کنید تا بیشترین بهره را از مصرف آن بگیرید. به یاد داشته باشید که دارو را باید هر روز در یک زمان خاص مصرف کنید.

اگر در حال مصرف داروی دیابتی دیگری هستید (مانند کلرپروپامید chlorpropamide) در مورد ادامه مصرف دارو یا توقف آن و شروع مصرف متفورمین دستورات پزشک را با دقت دنبال کنید.

قند خون خود را به طور منظم چک کنید و نتایج را یادداشت کرده و با پزشک خود در میان بگذارید. اگر قند خون شما خیلی بالا یا خیلی پایین است حتما به پزشک اطلاع دهید. در این شرایط ممکن است نیاز به تغییر دوز دارو باشد.

عوارض جانبی متفورمین

برخی عوارض متفورمین عبارتند از::

تهوع
استفراغ
ناراحتی معده
ضعف
اسهال
طعم فلز در دهان
اگر هر یک از این عوارض ادامه پیدا کرده یا بدتر شدند، حتما به پزشک اطلاع دهید. اگر علائم مربوط به مشکلات معده دیرتر بروز کردند (چند روز پس از اینکه دارو را مصرف کردید) حتما به پزشک مراجعه کنید. ناراحتی معده که بعد از اولین روز مصرف دارو بروز می‌کند، ممکن است نشانه اسیدوز لاکتیک* lactic acidosis باشد.

*اسیدوز لاکتیک lactic acidosis: شرایطی است که در آن لاکتات در بدن تجمع کرده و باعث کاهش شدید pH در جریان خون می‌شود.

به یاد داشته باشید که پزشک این دارو را با این رویکرد تجویز کرده که مزایای آن برای شما بیشتر از عوارض آن است. افراد بسیاری از متفورمین استفاده می‌کنند و دچار عوارض جدی نمی‌شوند.

متفورمین معمولا باعث افت قند خون یا هیپوگلیسمی hypoglycemia نمی‌شود. این شرایط ممکن است زمانی رخ دهد که متفورمین را با سایر دارو‌های دیابت مصرف کنید. در مورد اینکه آیا لازم است میزان مصرف سایر دارو‌های تان تغییر کند یا خیر با پزشک مشورت کنید.

علائم افت قند خون عبارتند از: تعریق ناگهانی، لرز، ضربان قلب سریع، گرسنگی، تاری دید، سرگیجه یا خارش دست‌ها و پاها. بهتر است برای رفع هیپوگلیسمی قرص یا ژل گلوکز همراه خود داشته باشید. اگر ژل یا قرص گلوکز همراه ندارید، می‌توانید در صورت افت قند خون بلافاصله کمی شکر، عسل یا آب نبات بخورید و یا آب میوه بنوشید. به هرحال در مورد واکنش بدن به پزشک اطلاع دهید.

نوشیدن الکل، انجام ورزش‌های سنگین یا عدم دریافت کالری کافی از غذا مهم‌ترین عواملی هستند که احتمال افت قند خون را بالا می‌برند. برای پیشگیری از افت قند خون توصیه می‌شود وعده‌های غذایی خود را طبق یک برنامه منظم میل کنید و از نادیده گرفتن وعده‌های غذایی خود اجتناب کنید.

علائم افزایش قند خون عبارتند از: تشنگی، افزایش میزان ادرار، گیجی، خواب آلودگی، گر گرفتگی، تنفس سریع و دهان که بوی میوه می‌دهد. در صورت بروز این علائم بلافاصله به پزشک اطلاع دهید. پزشک ممکن است دارو‌های دیابت شما را تغییر دهید.

در صورت بروز اسیدوز لاکتیک مصرف متفورمین را متوقف کنید. به ندرت اتفاق می‌افتد که مقدار زیاد متفورمین در بدن تجمع پیدا کرده و منجر به بروز شرایطی جدی و حتی گاهی کشنده به نام اسیدوز لاکتیک می‌شود. عواملی که احتمال بروز اسیدوز لاکتیک را در زمان مصرف متفورمین افزایش می‌دهند، عبارتند از:

سالمند بودن
ابتلا به بیماری‌های کبد و کلیه
کم آب شدن بدن
نارسایی قلبی
مصرف زیاد الکل
جراحی کردن
انجام فرایند‌هایی مانند استفاده از اشعه ایکس یا اسکن که از ماده کنتراست یددار استفاده می‌شود

مصرف برخی دارو‌ها
در برخی موارد پزشک از شما می‌خواهد برای مدت کوتاهی مصرف داروی متفورمین را متوقف کنید.

علائم اسیدوز لاکتیک
در صورت بروز علائم اسیدوز لاکتیک بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. این علائم عبارتند از:

خستگی غیر طبیعی
سرگیجه
خواب آلودگی شدید
لرز
سرد شدن یا آبی شدن پوست
درد عضلانی
تنفس سریع و مشکل
ضربان قلب آهسته و نامنظم
درد معده همراه با تهوع، استفراغ و اسهال

واکنش حساسیتی به متفورمین
واکنش حساسیتی شدید به این دارو به ندرت اتفاق می‌افتد. به هرحال در صورت مشاهده هر یک از این علائم به پزشک مراجعه کنید:

بثورات پوستی
خارش یا التهاب (به ویژه در ناحیه صورت، زبان و گلو)
سرگیجه شدید
مشکل تنفسی
موارد بیان شده لیست کامل عوارض جانبی داروی متفورمین نیستند، در صورت بروز هر گونه عارضه دیگر حتما به پزشک اطلاع دهید.

اقدامات احتیاطی

قبل از شروع مصرف متفورمین اگر به این دارو یا هر داروی دیگری حساسیت دارید، به پزشک خود اطلاع دهید. متفورمین ممکن است دارای ترکیبات غیر فعال باشد که باعث بروز واکنش‌های حساسیتی یا دیگر مشکلات می‌شود.

قبل از شروع مصرف متفورمین اطلاعات کامل در مورد سوابق پزشکی خود را به پزشک معالج تان ارائه دهید، به ویژه اگر به هر یک از بیماری‌های زیر مبتلا بوده اید:

مشکل تنفسی شدید (مانند بیماری انسداد ریوی یا آسم شدید)
مشکلات خونی (مانند کم خونی و کمبود ویتامین B۱۲)
بیماری کلیه
بیماری کبد

قبل از انجام هر گونه اسکن یا استفاده از اشعه ایکس که از ماده کنتراست یددار استفاده می‌شود، به پزشک اطلاع دهید که در حال مصرف متفورمین هستید. ممکن است لازم شود مصرف دارو را برای انجام جراحی به مدت کوتاهی متوقف کنید.

در زمان مصرف متفورمین به دلیل کاهش یا افزایش شدید قند خون ممکن است دچار تاری دید، سرگیجه یا خستگی شوید. در این شرایط رانندگی نکنید و یا از ماشین‌هایی که نیاز به هوشیاری بالا دارند استفاده نکنید.

در زمان مصرف داروی متفورمین جدا از مصرف الکل خودداری کنید، زیرا خطر بروز لاکتیک اسیدوز را افزایش می‌دهد.

زمانی که بدن تحت فشار است (به عنوان مثال زمانی که دچار تب، عفونت یا آسیب شده اید و یا جراحی کرده اید) کنترل قند خون سخت‌تر از همیشه خواهد بود. در این شرایط با پزشک مشورت کنید، ممکن است نیاز به اعمال تغییراتی در برنامه درمانی باشد.

متفورمین در بارداری
در دوران بارداری تنها زمانی باید متفورمین مصرف شود که واقعا به آن نیاز است. در مورد خطرات و مزایای مصرف متفورمین در دوران بارداری با پزشک مشورت کنید. ممکن است پزشک به جای مصرف متفورمین، تزریق انسولین را پیشنهاد کند.

متفورمین ممکن است باعث بروز تغییراتی در چرخه قاعدگی شود (تخمک گذاری را بهبود می‌بخشد) و احتمال بارداری را افزایش می‌دهد؛ بنابراین در زمان مصرف متفورمین در مورد روش‌های قابل اعتماد پیشگیری از بارداری با پزشک مشورت کنید.

متفورمین و شیردهی

متفورمین به مقدار کم وارد شیر مادر می‌شود، در مورد خطرات و لزوم مصرف آن در دوران شیردهی بهتر است با پزشک معالج خود مشورت کنید.

تداخلات دارویی با متفورمین
تداخلات دارویی اثر بخشی دارو را تغییر داده یا خطر بروز عوارض جانبی را افزایش می‌دهد. در این مطلب لیست کامل تداخلات دارویی ارائه نمی‌شود، بنابراین لازم است لیست کاملی از دارو‌هایی که مصرف می‌کنید، تهیه کرده و به پزشک خود ارائه دهید.

دارو‌های مسدود کننده بتا (مانند متوپرولول، پروپرانولول، قطره چشم گلوکوم مانند تیمولول) ممکن است از بالا رفتن ضربان قلب که معمولا در زمان افت شدید فشار خون رخ می‌دهد، پیشگیری کنند. دیگر علائم افت فشار خون مانند سرگیجه، گرسنگی یا عرق کردن زیاد تحت تاثیر این دارو‌ها قرار نمی‌گیرند.

دارو‌های بسیاری بر روی قند خون شما تاثیر گذاشته و کنترل آن را سخت می‌کنند. قبل از اینکه مصرف هر نوع دارویی را شروع یا متوقف کنید یا میزان مصرف آن را تغییر دهید، با پزشک مشورت کنید.

منبع: سیمرغ