کمبود ویتامین B12 ، دلایل و علائم و خطرهای این کمبود در بدن را بشناسید

از مهم ترین دلایل کمبود ویتامین B12 نقص در رژیم غذایی و نخوردن غذاهای حاوی این ویتامین است. مانند خوردن فقط غذاهای گیاهی یا گیاه خواری، همچنین جذب ضعیف این ماده به دلیل مصرف الکل، سطح پایین اسید معده و پروتئینی به نام فاکتور داخلی معده، التهاب معده، سلیاک، بیماری کرون، کم خونی کشنده، پیری و تنوع ژنتیکی می توانند از دلایل کمبود ویتامین B12 در بدن باشند. تقریباً دو پنجم افراد ایالات متحده از نظر مقدار ویتامین B۱۲ (کوبالامین) در بدن، در مرز قرار دارند که احتمال ابتلا به کمبود این ویتامین را در آن ها افزایش می دهد. ممکن است فکر کنید که یک روش سریع برای حل این مشکل، خوردن مقدار زیادی از مواد غذایی است که سرشار از ویتامین b۱۲ هستند، اما این راه حل ممکن است به این سادگی نباشد. کمبود ویتامین B12 فقط با نبود مقدار کافی از این ویتامین در رژیم غذایی اتفاق نمی افتد بلکه می تواند ناشی از جذب روده ای بسیار کم باشد. در این مقاله در نت نوشت یک جمع بندی از تمام عواملی که ممکن است باعث کمبود (یا افزایش خطر کمبود) ویتامین ب۱۲ شود و علائم این کمبود در بدن، آمده است.

بیشتر بخوانید: خواص ویتامین B12 برای بدن چیست و چرا باید این ویتامین را مصرف کنیم؟

دلایل کمبود ویتامین B12 :

۱- گیاه خواری

از آن جایی که منبع ویتامین ب۱۲، بیشتر فراورده های حیوانی مانند گوشت و شیر است، افرادی که صرفاً از مواد غذایی گیاهی استفاده می کنند، باید نسبت به کمبود ویتامین B12 دقت بیشتری داشته باشند. در حقیقت، به دلیل محبوبیت گیاه خواری در افرادی که به این موضوع معتقد هستند، موارد بیشتری از کمبود ویتامین ب۱۲ دیده می شود.

وقتی ۴۰ تحقیق در مورد دلایل کمبود ویتامین B12 در بین افراد، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت، شیوع بالاتری از کمبود ویتامین ب۱۲ در بین افراد گیاه خوار مشاهده شد. بنابراین تمام افراد گیاه خوار باید به صورت دوره ای برای کمبود ویتامین ب۱۲ غربالگری شوند. توجه داشته باشید از زمانی که این ویتامین توسط کبد ذخیره می شود، اگر شما شروع به گیاهخواری کنید یا غذاهای دارای ویتامین ب۱۲ نخورید، اتمام ذخایر این ویتامین به مدت ۳ تا ۵ سال طول می کشد. علائم کمبود ب۱۲ بعد از این دوره شروع می شوند.

درحالی که بسیاری از محصولات گیاهی مانند اسپیرولینا (جلبک سبز آبی) به عنوان منبع خوبی از ویتامین ب۱۲ به بازار عرضه می شوند، بعضی محققان دریافته اند که آن ها ساختگی هستند و در حقیقت، پروسه پخت و پز و نگهداری، ویتامین موجود در آن ها را نابود می کند.

۲- مصرف بالای الکل

یکی از دلایل کمبود ویتامین B12 سوء مصرف الکل است. این کمبود در افرادی که به صورت سنگین دارای مصرف الکل هستند و همچنین در افراد دارای بیماری کبد الکلی، بیشتر برجسته است. کمبود عملکردی به این معناست که اگرچه مقدار ویتامین ب۱۲ در خون به صورت نرمال وجود دارد، ولی متابولیزه نمی شود.

بیشتر بخوانید: خواص ویتامین k2 یک ویتامین کمیاب با مزایای بسیار زیاد

۳- مصرف طولانی مدت آنتی اسیدها

اگر شما دارای اختلالات دستگاه گوارش مانند سوزش معده، زخم پپتیک یا رفلاکس اسید هستید، ممکن است برای شما داروهای آنتی اسیدی تجویز شود، این آنتی اسیدها اثر اسید معده را خنثی می کنند. اما بدن شما به این اسید برای فعال سازی واکنش های آنزیمی جذب ویتامین ب۱۲ نیاز دارد. از این رو استفاده طولانی مدت از این آنتی اسیدها ممکن است منجر به عدم جذب یا جذب ناقص این ویتامین و در نتیجه کمبود ویتامین B12 شود.

بیشتر بخوانید: ویتامین تقویت مغز و حافظه را بشناسید!

۴- کاهش وزن در اثر جراحی

کمبود ویتامین B12 در بین افرادی که جراحی معده و روده داشته اند، بسیار رایج است. ۲ نوع از این جراحی وجود دارد:

۱- بای پس معده که در آن بخشی از معده به صورت یک ته کیسه کوچک به قسمت انتهایی روده کوچک متصل می شود.

۲- تکنیک های محدود کننده دیگر مانند محدود ساختن بخش ورودی معده برای جلوگیری از ورود غذای زیاد به معده بیمار.

جراحی بای پس معده اغلب باعث سوء جذب مواد مغذی از جمله ویتامین ب۱۲ می شود. در حقیقت یک مطالعه نشان داد که ۳۰ درصد از افرادی که جراحی بای پس معده داشتند، بعد از ۳ سال به کمبود ویتامین B12 دچار شدند. این مشکل به این خاطر است که معده، پروتئینی به نام فاکتور داخلی معده را ترشح می کند که برای جذب ویتامین ب ۱۲ در روده باید به آن وصل شود. این جراحی، ترشح این پروتئین را کاهش می دهد و تنها بخش کوچکی از معده قادر به ترشح آن می باشد که به نوبه خود منجر به جذب ضعیف ویتامین ب۱۲ می شود.

۵- التهاب معده خود ایمن یا آتروفیک

التهاب معده به معنی زخم یا ورم معده است و می تواند از دو نوع خود ایمن یا آتروفیک Atrophic gastritis باشد. در هر دو شرایط، سلول های معده از بین می روند و تولید اسید معده (هیدروکلریک اسید) را کاهش می دهند و در نتیجه، جذب ویتامین ب۱۲ از غذا مورد تاثیر قرار می گیرد. شما ممکن است از مکمل های ویتامین ب ۱۲ استفاده کنید؛ چون التهاب معده باعث می شود که شما غذاهای گوشتی و شیر (به جز ماست) را از رژیم غذایی خودتان حذف کنید.

بیشتر بخوانید: ویتامین کولین چیست ؟ خطرات کمبود آن و غذاهای حاوی این ویتامین حیاتی

۶- کم خونی پرنیشیوز

شرایطی است که بدن شما گلبول های قرمز بزرگ و غیر طبیعی می سازد، این نوع کم خونی عامل خطر و از دلایل کمبود ویتامین B12 است. در این نوع کم خونی، سلول های ایمنی بدنتان به سلول های کارکردی معده که فاکتور داخلی معده را ترشح می کنند، حمله ور می شوند. بدون فاکتور داخلی معده، ویتامین ب۱۲ نمی تواند به درستی جذب شود که نتیجه آن کمبود این ویتامین است. این شرایط، عموماً در افراد بالای ۶۰ سال و آنهایی که از نظر سابقه خانوادگی حداقل دارای ۳ بیماری خود ایمن هستند، بروز پیدا می کند (بیماری آدیسون ،vitiligo، کم خونی پرنیشیوز).

۷- سوء جذب ویتامین ب۱۲ از روده کوچک

بسیاری از بیماری های معده و روده می توانند روی جذب کوبالامین در روده کوچک تاثیر بگذارند. بعضی از دلایل کمبود ویتامین B12 در زیر اشاره شده اند:

رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک: باکتری های مضر، قبل از جذب ویتامین ب۱۲ موجود، از آن استفاده می کنند و به این ترتیب موجب کمبود ویتامین می شوند. بیماری سلیاک: نوعی حالت خود ایمن است که به دلیل حساسیت به گلوتن ایجاد می شود و در آن سیستم ایمنی به سلول های پوششی روده کوچک حمله ور شده و در نتیجه، جذب ویتامین ب۱۲ کم می شود. بیماری کرون: در این بیماری، بخش انتهایی روده کوچک (ایلئوم) که مسئول جذب ویتامین ب۱۲ می باشد، آسیب می بیند که علت کمبود ویتامین B12 است. عفونت کرمی: کرم های موجود در معده، از ویتامین ب۱۲، قبل از جذب آن به وسیله روده کوچک تغذیه می کنند. برای جلوگیری از کمبود ویتامین ناشی از کرم، از خوردن ماهی یا گوشت نیم پز پرهیز کنید.

بیشتر بخوانید: غذای مقوی برای مردان برای داشتن بدنی سالم و روحیه خوب را بشناسید

۸- تغذیه شیر مادری که دارای کمبود ویتامین ب۱۲ است.

کمبود ویتامین B12 در نوزادان متولد شده از مادرانی که گیاه خواری می کنند، بسیار رایج است. مطالعه ای نشان داده است که شیوع کمبود در میان نوزادان، حدود ۴۵ درصد است.

جنین و همچنین نوزاد، نیاز ویژه ای به ویتامین ب۱۲ دارد و اگر مادر گیاهخوار باشد، ممکن است این نیاز چه از طریق رژیم غذایی مادر برای بچه متولد نشده و چه از طریق شیر مادر برای نوزاد، مرتفع نشود. در نتیجه، کمبود ویتامین ب۱۲ ممکن است در یک نوزاد شیرخوار در ۳ تا ۶ ماهگی اتفاق بیفتد که شدیداً بر رشد او تاثیر می گذارد.

بیشتر بخوانید: مواد غذایی حاوی ویتامین a که باید مصرف کنید

۹- سن بالای ۵۰ سال

تحقیقات نشان داده اند که یکی از دلایل کمبود ویتامین B12 این است که شانس کمبود ویتامین ب۱۲ با افزایش سن، افزایش می یابد. تخمین زده می شود که ۱۰ تا ۱۵ درصد از افرادی که بالای ۶۰ سال سن دارند، دچار این کمبود هستند. با افزایش سن، ترشح اسید معده و مقدار آنزیم گوارشی پپسین کاهش پیدا می کند که باعث کاهش جذب ویتامین ب۱۲ می شود. افراد مسن با مشکلات گوارشی بیشتر، نسبت به این کمبود حساس تر هستند.

افراد بالای ۵۰ سال سن، ممکن است به دلیل کمبود ویتامین ب۱۲ تغییرات عصبی نشان دهند که باعث افزایش اختلالات عصبی و روانی بین سالمندان می شود. به غیر از این، کمبود ویتامین ب۱۲ در میان سالمندان با بسیاری از مشکلات سلامتی مثل افزایش سطح هموسیستئین خون همراه است که می تواند شانس ابتلا به بیماری های قلبی، سکته و آلزایمر را افزایش دهد.

۱۰- عوامل ژنتیکی از دلایل کمبود ویتامین B12

مشخص شده است که جذب ویتامین ب۱۲ می تواند ناشی از جهش در ژن ها و به صورت ارثی باشد. در مطالعه ای که بر روی ۱۵۴ خانواده مظنون به عدم جذب ارثی کوبالامین انجام شد، مشخص شد که ۱۲۶ خانواده در یکی از سه ژن CUBN-AMN-GIF دچار جهش شده بودند. ژن های جهش یافته نه تنها می توانند جذب ویتامین ب۱۲ را مهار کنند، بلکه می توانند منجر به اختلالاتی در خون و مغز شوند.

اگر در رژیم غذایی شما ویتامین ب۱۲ وجود ندارد، به آسانی می توانید با مصرف غذاهای غنی از این ویتامین مانند تخم مرغ، شیر، پنیر، فراورده های لبنی، گوشت، ماهی و مرغ این مشکل را رفع کنید. اگر کمبود ویتامین ب۱۲ به دلیل جذب ضعیف باشد، شما می توانید مکمل های غذایی مصرف کنید. اما ابتدا مطمئن شوید که درمان ریشه ای برای کمبود کوبالامین طولانی مدت، به عوارض سلامتی از جمله بیماری قلبی، آلزایمر و ناباروری منجر شود.

علائم کمبود ویتامین B12 :

علائم کمبود ویتامین B12 زود در بدن پدیدار می شود و می توانید این علائم را کشف کنید. بدن انسان برای ساختن DNA، سلول های قرمز خون و اعصاب نیاز به ویتامین B12 دارد. با وجود بی نظیر بودن بدن انسان متاسفانه بدن نمی تواند این ویتامین پر ارزش را خودش تولید کند و تامین آن متکی به غذاها و منابعی است که می خوریم تا ۲٫۴ میکروگرم نیاز روزانه را تامین کند. برخی افراد بدون توجه به این که چقدر در روز از منابع ویتامین B12 استفاده می کنند بدنشان قادر به جذب آن نمی باشد. گیاهخواران و افرادی که گوشت و لبنیات به مقدار کافی مصرف نمی کنند و همچنین افراد بالای ۵۰ سال و افرادی که الکل مصرف می کنند و بیماران مبتلا به سلیاک در معرض خطر کمبود ویتامین B12 قرار دارند. اما خبر خوب این است که این کمبود در صورت تشخیص به راحتی قابل جبران است.

۱- احساس خستگی

یکی از علائم کمبود ویتامین B12 این است که بدن احساس خستگی می کند. ویتامین B12 غذاهای دریافتی را تبدیل به انرژی برای بدن می کند. همچنین اکسیژن را به سراسر بدن منتقل می کند. در صورت نبودن این ویتامین در بدن روند سوخت و ساز و انتقال اکسیژن به مشکل برمی خورد و بدن شما احساس کسالت و کرختی و خستگی بدون دلیل می کند.

۲- احساس سوزن سوزن شدن

وجود ویتامین B12 برای عملکرد اعصاب بدن بسیار ضروری است. یکی از علائم کمبود ویتامین B12 بیماری نوروپاتی محیطی است. نوروپاتی محیطی اختلال در اعصابی است که از مغز و طناب نخاعی سرچشمه می گیرند. بیماران مبتلا به نوروپاتی محیطی ممکن است شرایطی همانند خارش، بی حسی و احساس غیرمعمول، ضعف و دردهای سوزاننده را تجربه کنند.

۳- فشار خون پایین

در صورت عدم وجود ویتامین B12 کافی، بدن شما نمی تواند سلول های قرمز خون را به اندازه کافی تولید کند. این یعنی شما در معرض خطر داشتن فشار خون پایین هستید، که از علائم کمبود ویتامین B12 احساس سرگیجه، غش، عدم تمرکز، تاری دید، افسردگی، خستگی و پوست رنگ پریده است.

۴- کم کاری تیروئید

تیروئید مسئول تنظیم رشد و هورمون های بدن است. تیروئید برای حفظ عملکرد صحیح خود در بدن نیاز به چندین ماده دارد که یکی از آنها ویتامین B12 است. در صورت کمبود ویتامین B12 در بدن، غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی کند، و در نتیجه کم کاری تیروئید به وجود می آید. آثار هیپوتیروئیدی عبارتند از: افزایش وزن، ضربان قلب پایین، ریزش مو، اختلال در حافظه و آسیب های پوستی.

بیشتر بخوانید: ویتامین پوست صورت را بشناسید!

۵- ناباروری و سقط جنین

در سال ۲۰۰۱، یک مطالعه در مجله پزشکی باروری منتشر شد که نشان می دهد یکی از علائم کمبود ویتامین B12 ناباروری و همچنین سقط های جنین مکرر است. محققان می گویند که کمبود ویتامین B12 باعث تغییراتی در تخمک گذاری زنان می شود. همچنین بالا رفتن سطح هموسیستئین، یک علت عمده از دست دادن جنین است.

۶- تخریب ویتامین B 12 با داروها

این ویتامین یک نوع ویتامین محلول در آب است که بدن شما به تنهایی آن را تولید نمی کند. این مسئله به آن معنا است که شما باید از طریق رژیم های غذایی و یا مکمل ها آن را دریافت کنید. حتی اگر شما میزان بالایی از این ویتامین را بخورید با مصرف بسیاری از داروها ممکن است دچار کمبود ویتامین B12 شوید. داروهایی همانند داروهای دیابت نوع ۲ معروف به متفورمین از این دسته داروها می باشند.

اینجا لیستی از داروهایی که سبب کمبود ویتامین B12 می شوند را می توانید بیابید :

Glucophage و Riomet داروهای استاتین، دیورتیک ها، ضد انعقادها، کورتیکواستروئیدها، داروهای دیابت شامل (Levodopa ، Carbidopa) داروهای پارکینسون شامل لودوپا و کربیدوپا

در صورتی که یکی از این داروها را نیز استفاده می کنید بدن شما تمام مقداری که ویتامین B12 جذب کرده را از دست خواهد داد.

۷- مشکلات حافظه

سطح پایین ویتامین B12 در بدن شما می تواند ابتلا به بیماری زوال عقل را بالا ببرد. ممکن است کارهایی غیر معمول انجام دهید مثلا کلید هایتان را در یخچال قرار داده یا بسیاری از مسائل پیش پا افتاده روزمره را فراموش کنید. با مصرف ویتامین B12 این علائم کمبود ویتامین B12 از بین خواهد رفت.

۸- سرگیجه

احساس سرگیجه از دیگر نشانه های علائم کمبود ویتامین B12 است. زمانی که ویتامین B12 به میزان کافی در بدن نباشد کاهش اکسیژن در اندام ها را شاهد خواهیم بود. کمبود اکسیژن نیز می تواند سرگیجه، خستگی و احساس کسالت را به همراه داشته باشد. همچنین مشکلات بینایی هم می تواند همراه با کمبود این ویتامین بروز کند.

۹- کاهش کیفیت پوست

کمبود ویتامین ها به خصوص علائم کمبود ویتامین B12 مشکلات بسیاری را برای پوست به وجود خواهند آورد. زمانی که ویتامین B12 در بدن کافی نباشد سلول های گلبول قرمز خون به راحتی تجزیه می شوند و این می تواند سبب آزاد شدن نوعی رنگدانه به نام بیلی روبین شود.

بیلی روبین سبب رنگ بخشیدن به پوست می شود در حقیقت رنگی بودن پوست از وجود این سلول است. در صورتی که صورت شما رنگ شادابی نداشت به علائم کمبود ویتامین b12 شک کنید.

بیشتر بخوانید: ویتامین B3 ، خواص و علائم کمبود ویتامین b3 و مواد غذایی حاوی این ویتامین

۱۰- اضطراب

انرژی بدن از ویتامین B12 حاصل می شود. کمبود این ویتامین می تواند اضطراب و احتمالا ابتلا به افسردگی را افزایش دهد. این ویتامین در سنتز مواد شیمیایی مغز دخیل است که به تنظیم خلق و خوی انسان بسیار کمک می کند. سنتز مواد شیمیایی مغز همان دو عنصر معروف سروتونین و دوپامین است که سبب شادی و هیجانات در انسان می شوند. علائم کمبود ویتامین b12 حس افسردگی و اضطراب را افزایش می دهد.

۱۱- دو بینی

سطوح پایین ویتامین B12 در طول زمان آسیب هایی جدی بر بینایی خواهد داشت. عصب بینایی و عروق خونی بینایی به کمک این ویتامین سلامت خواهند ماند. دو بینی یا تار دیدن یا حتی حساسیت به نور که در گذشت زمان از دست دادن بینایی را به همراه دارد از عوارض کمبود ویتامین B12 است.

این نشانه ها می تواند به طور کلی یا تک تک در بعضی از افراد بروز پیدا کند که از علائم کمبود ویتامین b12 در بدن است. در صورتی که این علائم را مشاهده کردید میزان بیشتری ویتامین B12 مصرف کرده و یا با پزشک خود مشورت کنید.

تشخیص و درمان کمبود ویتامین B12

در صورتی که علائم بالا را دارید با یک آزمایش خون ساده می توانید متوجه کمبود این ویتامین در بدن شوید. راه جبران ساده است. می توانید غذاهای حاوی این ویتامین را مصرف کنید. مانند: ماهی، شیر، پنیر، جگر، قلوه،گوشت گوساله، بوقلمون، جوجه، گوشت گاو همچنین مصرف مکمل های ویتامین B12 نیز راه حلی مناسب است.

در ضمن هیچ محدودیتی برای مصرف ویتامین B12 وجود ندارد و پزشکان معتقدند تنها مشکلی که ممکن است در صورت مصرف زیاد این ویتامین ایجاد شود به وجود آمدن آکنه است.

نویسنده: عبدالرئوف صابری – زهره خانی

منبع: www.curejoy.com