مروری بر بازار سرمایه در سال 97

به گزارش بنکر (Banker)،در سال جاری بازار سرمایه ایران شاهد اتفاقات بسیاری بود که از جمله آن می‌توان به قرار دادن حد اعتباری برای کارگزاری‌ها، آغاز معاملات آتی و اختیار معاملات زعفران، کاهش مالیات بر نقل و انتقال شرکت‌های بورسی و دیگر اقدامات بود که در ادامه به بخشی از این اقدامات اشاره می‌شود.

فروردین
در سال ۱۳۹۷ در بازار سرمایه ایران اتفاقات زیادی رخ داد. در ابتدای این سال همچون سال‌های گذشته نمایشگاه بورس برگزار شد و نهادهای مالی ایران در این نمایشگاه شرکت کردند که شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس در افتتاحیه این نمایشگاه با اشاره به بازدهی بازار سرمایه در سال‌های قبل ابراز امیدواری کرد سودآوری بورس در سال ۱۳۹۷ با افزایش همراه باشد و گفت: سال ۱۳۹۶ حجم معاملات از رشد مناسبی برخوردار بود و از ۱۹۵ هزار میلیارد تومان سال ۹۵ به ۲۴۷ هزار میلیارد تومان در سال ۹۶ رسید.

اردیبهشت
در سال جاری هیأت مدیره سازمان بورس همزمان با اوج‌گیری قیمت سهام در بورس و رشد چشمگیر حجم معاملات اعتباری سهام به منظور کنترل ریسک شرکت‌های کارگزاری که برای خرید اوراق بهادار به مشتریان خود اعتبار می‌دهند و تنظیم سازوکار اجرایی مربوطه، دستورالعمل کنترل ریسک اعتباری کارگزارها را تصویب کرده است.
بر اساس قوانین خرید و فروش اعتباری، کارگزار با اعتباری که از سیستم بانکی دریافت کرده امتیازی به مشتری خاص خود می‌دهد که خرید اعتباری سهام نام دارد و مشتری در پی آن می‌تواند بدون پرداخت وجه نقد از محل نوسان صعودی قیمت سهام عایدی خوبی را شناسایی کند.
در نیمه اول سال جاری حجم خریدهای اعتباری مقدار قابل توجهی افزایش یافته و در برخی از کارگزاری‌های خصوصی اعتبارهای بسیار بالایی به مشتریان خاص اختصاص داده شد و با این اتفاق ریسک معاملات و ورشکستگی کارگزاری‌ها بالا رفت. اما با تصویب و اجرای دستورالعمل الزامات کفایت سرمایه نهادهای مالی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار، موج جدیدی از نظارت بر فرآیند خرید و فروش اعتباری صورت گرفت و با تعیین حد اعتباری در کارگزاری‌ها ریسک این صنعت را به مراتب کاهش داد.

خرداد
یکی دیگر از رخدادهایی که در سال جاری در بازار سرمایه به وقوع پیوست، آغاز معاملات آتی زعفران در بورس کالا بود. در ماه‌های ابتدایی سال جاری نخستین قرارداد آتی زعفران با سررسید شهریورماه ۱۳۹۷ در بورس کالای ایران راه‌اندازی شد و دارندگان کد معاملاتی قراردادهای آتی در بورس، به معامله این محصول پرداختند.
در اولین قرارداد آتی زعفران اندازه هر قرارداد ۱۰۰ گرم زعفران رشته‌ای بریده ممتاز (نگین) به عنوان دارایی پایه و حد نوسان قیمت روزانه زعفران در این معاملات نیز مثبت و منفی سه درصد نسبت به قیمت تسویه روز قبل بود. همچنین قراردادهای آتی در اولین روز معاملاتی، بدون حد نوسان قیمتی، با دوره پیش گشایش به مدت ۳۰ دقیقه در ابتدای جلسه معاملاتی آغاز و پس از انجام حراج تک قیمتی رأس ساعت ۱۳ آن روز با دوره عادی معاملاتی و اعمال حد نوسان قیمت روزانه ادامه یافت.

تیر
در تیر ماه سال جاری بود که وزیر اقتصاد در پستی اینستاگرامی نوشت "دولت تمام توانش را به کار گرفته که فضای اقتصادی کشور ساماندهی شود و مردم فرصت سرمایه‌گذاری در بازارهای مولد را پیدا کنند".
مسعود کرباسیان که در آن زمان وزیر اقتصاد بود در آن زمان گفت که دغدغه این است که مردم احساس نکنند سرمایه‌هایشان از بین می‌رود، یا اینکه فضای مناسب برای سرمایه‌گذاری مطمئن و سودآور ندارند؛ به همین علت و برای تشویق بیشتر مردم به سرمایه‌گذاری در بورس از این پس، نرخ (کارمزد) نقل و انتقال سهام و حق تقدم از نیم درصد به یک دهم درصد کاهش خواهد یافت؛ این سیاست موجب افزایش نقدشوندگی در بازار سهام خواهد شد.‌
در پی این تصمیم در شهریور ماه مالیات بر نقل و انتقال سهام و حق تقدم از ۰.۵ درصد به یک دهم درصد کاهش پیدا کرد. علاوه بر این مالیات افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی به صفر رسید. یکی از اهداف این اقدامات این بود که معاملات الگوریتم در بازار سهام ایران رواج پیدا کند، چراکه این معاملات باعث می‌شود زمان توجه به شایعات کاهش یابد و معاملات تحت تأثیر شایعات قرار نگیرد.
حامد سلطان نژاد در مراسم رو نمایی از معاملات آتی زعفران گفت که ایران ۹۰ درصد از زعفران جهان را تولید می‌کند و باید تبدیل به مرجعیت قیمت زعفران در دنیا شود و تاکید کرد که معامله زعفران در بورس به این امر بسیار کمک می‌کند.

شهریور
به نوشته ایسنا،حسن قالیباف اصل بعد از ۱۰ سال از مدیرعاملی بورس تهران خداحافظی کرد و علی صحرایی جای او را گرفت. پس از انتخاب هیأت مدیره جدید شرکت بورس اوراق بهادار تهران طی اعضای حاضر علی صحرایی را به عنوان مدیر عامل بورس تهران و جانشین حسن قالیباف اصل انتخاب کردند.
مهر ماه بازار سرمایه رخداد خاصی نداشت.

آبان
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری گفت که «با کشورهای دوست خود گفت‌وگو و راه‌های فروش نفت خود را باز کرده‌ایم. نفت خام ایران در بورس داخلی عرضه خواهد شد تا بخش خصوصی، به طور شفاف نفت را خریداری و صادر کند. در نتیجه به مقدار مورد نیاز، بخش خصوصی در تناژهای مختلف وارد عرصه شده است».
در پی این اظهار نظر، در آبان ماه امسال بالاخره بعد از وعده‌ها و حاشیه‌های بسیار، نفت خام سبک شرکت ملی نفت ایران برای اولین بار در بورس انرژی عرضه شد و بعد از آن هم چند مرتبه عرضه‌ها ادامه یافت. قرار است عرضه نفت خام در بورس تداوم داشته باشد.

آذر
در اوایل سال ۱۳۹۵ بود که سازمان بورس اعلام کرد که به عضویت پیوسته آیسکو درآمده است. در آن زمان پل اندروز - دبیرکل آیسکو - در نامه‌ای به سازمان بورس این عضویت را تأیید کرد. متعاقب آن مسئولان اعلام کردند که به زودی سازمان بورس به عضویت عادی آیسکو در می‌آید. در زمان ریاست شاپور محمدی در سازمان بورس تلاش‌هایی برای ارتقای عضویت از پیوسته به عادی انجام شد.
یکی دیگر از رخدادهای بازار سرمایه ایران در سال جاری راه اندازی ابزار معاملاتی آتی سبد سهام بود. آنطور که مسئولان بورس اوراق بهادار تهران اعلام کردند بورس برای راه‌اندازی این ابزار از سال‌ها پیش مطالعاتی داشت.
کمیته فقهی سازمان بورس نیز این ابزار را تأیید کرد. پس از تدوین مقررات در بورس تهران و تصویب آن توسط سازمان بورس، عملیاتی شدن این ابزار با انجام اصلاحاتی در سامانه‌های نرم‌افزاری بازار سرمایه آغاز شد.
در حال حاضر معاملات ابزار مشتقه در جهان روندی صعودی را پشت سر گذاشته است. بر اساس گزارشی که توسط سازمان همکاری‌های اقتصادی (OECD) تحت عنوان «تغییر الگوهای تجاری بورس‌های اوراق بهادار و بخش‌بندی بازارها» در سال ۲۰۱۶ منتشر شده، منبع درآمدی بورس‌ها به سمت معاملات اوراق مشتق متمایل شده است.
در نهایت در سال ۱۳۹۷ سازمان بورس و اوراق بهادار توانست عضو عادیِ سازمان بین‌المللی کمیسیون‌های اوراق بهادار (آیسکو) شود که ارتقای عضویت در این نهاد بین المللی را می‌توان نمایانگر رشد بازار سرمایه ایران در سطح بین‌الملل دانست و برای دست یابی به این جایگاه، تمامی قوانین و استانداردهای موجود در بازار سرمایه ایران با استانداردهای موجود در آیسکو منطبق شد. آیسکو تقریباً ۹۵ درصد بازارهای سرمایه دنیا را در برمی‌گیرد.

دی
همچنین در دوره اخیر در سازمان بورس مجوزهای لازم برای فراهم شدن بستر معاملات الگوریتمی در بورس صادر و پیش نیازهای لازم نیز در این زمینه مهیا شده است. در این راستا بهره گیری از معاملات الگوریتمی منجر به انجام بهتر و دقیق‌تر استراتژی‌های معاملاتی سرمایه گذاران می‌شود. امسال معامله گران برای اولین بار در بستر معاملات الگوریتمی با هم به رقابت پرداختند.
در بهمن ماه بازار سرمایه شاهد موضوع ویژه‌ای نبود.

اسفند
امسال ابزار مالی اختیار معامله زعفران نیز در بورس کالای ایران راه اندازی شد. اختیار معامله، قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که بر اساس آن خریدار قرارداد، حق (نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد.
در واقع در این قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند؛ به طوری که خریدار اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخص با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد.
از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، بر اساس مفاد قرارداد، آماده فروش دارایی مذکور است. چنان‌که از تعریف قرارداد اختیار معامله پیداست، دارنده قرارداد (خریدار) در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرف‌نظر از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد؛ از طرف دیگر فروشنده در صورت تمایل خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.