تمدن سازی نهج البلاغه عالمی فراتر از تفسیر آن

حجت الاسلام والمسلمین حمیدرضا مهدوی ‌ارفع، دبیر ستاد نهضت نهج‌البلاغه ‌خوانی در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه ساخت تمدن اسلامی عالی‌ترین خروجی نهج‌البلاغه است، گفت: در صدر اسلام با قرآن با کمترین تفسیر و سیره رسول خدا عالی‌ترین تمدن ساخته شد که هنوز هم از آثار آن استفاده می‌شود اما امروز که منابع در اختیار ما پیشرفت کرده‌اند متأسفانه از تمدن سازی محروم هستیم.

وی با اشاره به بخشی از سخنان شهید مطهری ادامه داد: این شهید بزرگوار ۳۹ سال از عمر ۶۰ ساله خود را به دنبال پاسخ دادن به یک سؤال بود و آن علل انحطاط مسلمین بوده، چه عاملی سبب شده که مسلمانان روزی با این قرآن و عترت در اوج تمدن بودن و اکنون در عزیز ذلت هستند.

حجت الاسلام مهدوی‌ارفع افزود: شهید مطهری نتیجه این ۲۰ سال تحقیقاتش را به ۲۷ عنوان در سه دسته از جمله عوامل مربوط به اسلام، عوامل مربوط به مسلمین و عوامل مربوط به بیگانگان تقسیم کرده است که در دسته اول بیان می‌کند مفاهیم و معارف اسلامی که در صدر اسلام درست فهمیده شدند سبب رشد مادی و تمدنی ما شدند که همین معارف و مفاهیم در گذر زمان به واسطه اجتهادهای ناصحیح دچار کج‌فهمی شدند مانند زهد، دعا و توکل که دعا یکی از راه‌های نجات بشری بود به مخدر تبدیل شده بود و دعایی که شرط آن تلاش کردن بود منهای تلاش در بین مردم جا افتاده بود.

بازگشت به تمدن شکوهمند

دبیر ستاد نهضت نهج‌البلاغه ‌خوانی با اشاره به بازگشت به تمدن شکوهمند آن‌قدر مهم است که شهید مطهری نیم عمرش را صرف پاسخ به سؤال چرا ما تمدن اسلامی را از دست داده‌ایم و چگونه می‌توانیم آن را بازگردانیم؟ کرده بود، گفت: ایشان در تمام این ۲۰ سال فقط راجع به این موضوع تحقیق کرده و به موضوعات دیگر نپرداخته است. لذا می‌توان گفت ایشان یک اندیشمند واقعی بود زیرا که مبانی را فهم کرد، ریشه‌های انحطاط را پیدا کرده و به یک مفهوم سامان یافته‌ای دست پیدا کرد.

این کارشناس مذهبی شرط اول فکر کردن به تمدن جدید را دست یافتن به منابع دست اول دانست و به سخنان مقام معظم رهبری در کنگره نهج‌البلاغه اول انقلاب اشاره کرد و گفت: از مضمون سخنرانی این‌چنین پیداست که نهج‌البلاغه یک کتاب دست اول اسلامی است و در این روزگار که با صدر اسلام هزار و ۴۰۰ سال فاصله داریم کتب اسلامی از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. هرچقدر که از مبدأ صدور اسلام فاصله بگیریم ذهن‌ها و ابتکارات کشور به ابتکاراتی که بیشتر نتیجه سلیقه شخصی است روی می‌آورد که همین آفت بزرگ تفکرات الهی است.

وی با بیان اینکه امروز در حوزه‌ها نیز از این کتاب محروم هستیم گفت: منظور از محروم بودن یعنی آیا کسی به نهج‌البلاغه به عنوان کتاب تمدن ساز مراجعه کرده است؟ بیشتر مراجعات علما به این کتاب به عنوان یک کتاب شعر خوب است.

نهج‌البلاغه، اولین منبع فقه حکومتی

حجت الاسلام مهدوی‌ارفع ادامه داد: مرحوم آیت‌الله حمید زنجانی در کتاب «پدر فقه حکومتی» نهج‌البلاغه را اولین منبع فقه حکومتی دانسته است. حال بعد از گذشت این همه سال کدام مرجع بر اساسی این کتاب فتوا صادر کرده است؟

وی افزود: مطالب ارائه شده در رابطه با ظرفیت‌های پنهان تمدنی نهج‌البلاغه بود اما باید جلسه‌ای را نیز با عنوان ظرفیت‌های پنهان قرآن برگزار کنیم و به ظرایف پنهانی این دو کتاب مقدس بیشتر بپردازیم.

این کارشناس مذهبی اظهار کرد: آنچه که در منابع از امام علی(ع) نقل شده فصیح‌تر و بلیغ‌تر از مطالب ارائه شده در نهج‌البلاغه است به‌طور مثال خطبه بی‌نقطه حضرت و یا خطبه بدون الف ایشان در نهج‌البلاغه نیامده است اما در کتب دیگر وجود دارد که این امر دلیل بر این نیست که سید رضی این موضوع را نمی‌دانسته و یا فراموش کرده در کتاب به آن اشاره کند بلکه او این کتاب را با بیشترین دقت‌های عجیب و غریب نوشته تا زیبای اندیشه را حفظ کند و در واقع مطالب را با پوشش شعر به نام نهج‌البلاغه آورد.

دبیر ستاد نهضت نهج‌البلاغه ‌خوانی گفت: سید رضی در مقدمه این کتاب جمله‌ای آورده که مفهوم آن این است که اگر اکنون از نهج‌البلاغه به کتاب فصاحت و بلاغت برداشت می‌شود هم هنر وهم تقصیر سید رضی‌ بوده است زیرا اگر غیر از این بود دشمنان هم کتاب را و هم خود سید رضی را نابود می‌کردند.

وی بیان کرد: اگر تصور کنیم نهج‌البلاغه فقط به خاطر فصاحت و بلاغت آن مهم شده است این سؤال در ذهن ایجاد می‌شود که آیا فردی که در آمریکا، انگلستان و کشورهای دیگر این کتاب را خوانده و شیفته او شده‌اند تنها به خاطر همین دو صفت این کتاب عظیم بوده است؟ این در شرایطی است که ۹۰ درصد تمجیدهای این کتاب به خاطر معارف و مفاهیم آن بوده و این امر با خواندن چند نامه حضرت به مالک اشتر که جهان را متحول می‌کند مشخص خواهد شد.

مهدی‌ارفع با بیان اینکه ظرفیت‌های تمدنی این کتاب را یا نمی‌شناسیم و یا هنوز باور نکردیم، گفت: امروز چرا بیکار نشسته‌ایم؟ امروز باید دریابیم که کارکرد قرآن، نهج‌البلاغه و ائمه اطهار (ع) چه هستند؟ اکثر محققان و دانشمندان بیشتر در رابطه‌ با پیرامون این موارد سخن می‌گویند که البته این بحث‌ها نیز لازم و ضروری است اما کافی نیست. تا کی راجع به این موارد صحبت کنیم؟ کی زمان عمل کردن به این مباحث است؟ آستانه‌ استفاده از ظرفیت‌های این کتاب چه زمانی است؟ عالم نهج‌البلاغه اصلاح این اعتقاد است که نهج‌البلاغه کتاب تمدن ساز است نه کتاب فصاحت و بلاغت.

دبیر ستاد نهضت نهج‌البلاغه ‌خوانی تصریح کرد: شهید مطهری در مقدمه یکی از کتاب‌هایش به نام «سیری در نهج‌البلاغه» آغاز و نحوه استفاده از نهج‌البلاغه را زمانی معرفی می‌کند که وارد عالم این کتاب شویم و تنها به تفسیر نهج‌البلاغه بسنده نکنیم. نهج‌البلاغه عالمی فراتر از تفسیرش دارد که باید به آن رسید یک جنبه این عالم تمدن سازی است که حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه می‌فرماید: اگر با من می‌ساختید دنیا و آخرتتان آباد بود.

وی با اشاره به اینکه خطبه‌های ۱۷۵، ۱۸۳ و ۱۴۷ در رابطه با راز اینکه چگونه لایق شویم که دستمان در دست علی(ع) باشد، گفت: حکمت ۱۴۷ قلب نهج‌البلاغه است و هر کس بخواهد وارد عالم نهج‌البلاغه شود باید از این درب وارد شود.

حجت‌الاسلام مهدوی‌ارفع با اشاره به اینکه ظرفیت‌های تمدنی این کتاب چیست؟ ادامه داد: به سامان کردن جامعه حتی با وجود حکومت باطل از ظرفیت‌های نهج‌البلاغه است. حضرت علی(ع) وحدت را مهم‌ترین مفهومی که برای رشد جامعه ضروری است معرفی کرد.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: وحدت برای بازسازی تمدن آنقدر مهم است که حضرت دستور داد هر کسی به بهانه‌ای حتی به بهانه محبت علی(ع) وحدت جامعه را برهم زد بکشیدش. وحدت از منظر حضرت نه تاکتیک است و نه استراتژی بلکه ایدئولوژی است و پایه عبور از همه این عقب‌ماندگی‌ها وحدت است که معیار وحدت در جامعه حاکم جامعه است.

وی افزود: بعد از اینکه وحدت در جامعه ایجاد شد باید برای زمینه‌سازی حاکمیت حق تلاش کرد. بزرگ‌ترین حقی که بر گردن ما است حق رهبری است. امام علی(ع) اعتقاد داشت تا زمانی که علی زنده است دنیا ظرفیت رهبری او را ندارد زیرا که گفتمان جامعه در سه دولت قبلی غیرانقلابی شده بود و رهبر انقلابی بر امت غیرانقلابی اثرگذار نبود. لذا با وجود اینکه می‌دانست مردم با او هم‌دل نیستند قیام کرد و درصدی از حکمت‌ها را در طول زمان خلافتش عملی کرد و ما بقیه را در قالب نامه به مالک اشتر نوشت تا ما و امثال ما آنها را در جامعه پیاده کنیم.

حجت الاسلام مهدوی ارفع با اشاره به اینکه علت اصلی مشکلات در عصر حاضر بی‌تقوایی برخی از مسئولان است، گفت: اگر به ساده زیستی حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه عمل کنیم، مالیات را به‌گونه‌ای بگیریم که به نفع مردم باشد و امنیت را برای آنها فراهم کنیم دیگر مردم از گرسنگی نمی‌ترسند و آشوب نمی‌کنند.

وی در پایان گزارشی از فعالیت نهضت نهج‌البلاغه ‌خوانی بیان و تصریح کرد: ۵ الی ۶ سال قبل پس از پنج سال مطالعه بر روی انقلاب اسلامی به قرآن مراجعه کردم و در فرایندی قرآن کتاب نهج‌البلاغه را به ما معرفی کرد. آسان‌سازی و ارزان‌سازی دو استراتژی بود که قرآن به من یاد داد تا برای این کار انجام دهم طبق این دو و برای رضای خدا عمل کردم که نتیجه آن نهضت جهانی نهج‌البلاغه ‌خوانی شد.

دبیر ستاد نهضت نهج‌البلاغه ‌خوانی گفت: تاکنون این کتاب به ۱۳۴ کشور جهان و هفت مذهب معرفی شد. برای این فعالیت بودجه‌ای نداریم بلکه هر روز جمعیت کثیری جذب می‌کنیم، آنها را سازماندهی و شبکه می‌کنیم و در کارهایمان مورد استفاده قرار می‌دهیم.

انتهای پیام