ویژه‌نامه نوروزی‌ــ3|«حقانی»؛ مدرسه‌ای که طلبه‌های آن مسئولان قضایی و امنیتی شدند+ عکس

به گزارش خبرنگار گروه تاریخ انقلاب خبرگزاری تسنیم، 58 سال پیش مدرسه‌ای در قم با نام «حقانی» پایه‌گذاری شد که آن مدرسه بعدها به یکی از مراکز تشکیلاتی و کادرسازی برای نهضت انقلاب اسلامی تبدیل شد و در دوران پیش از انقلاب اسلامی و بعد از آن، محل نشر افکار اسلامی بود.

یک فروردین 1339 آیت الله سیدمحمدحسین بهشتی، آیت الله سیدمحمدرضا سعیدی، آیت الله علی مشکینی، آیت الله قدوسی، آیت الله ربانی شیرازی، آیت الله مهدی حائری تهرانی، سیدمرتضی جزایری و حسین حقانی در دوره حیات آیت‌الله العظمی بروجردی این مدرسه را با هدف ایجاد تغییراتی در نظام آموزشی حوزه و کادرسازی برای فعالیت‌های آینده آن در قم، تأسیس کردند.

آیت‌الله شهید بهشتی و آیت‌الله مشکینی

دلیل نامگذاری این مدرسه به نام «حقانی» هم این بود که خیّر این مدرسه یکی از خیرین قم به‌نام «حاج علی حقانی» بود، البته طبق وقف‌نامه، نام این مدرسه، «منتظریه» است. او نیتش این بود که مدارسی را برای خدمت به حوزه علمیه قم و رشد و ترقی طلاب احداث کند، به همین دلیل زمینی خرید و بخشی از آن را به ساختمان مدرسه اختصاص داد. پس از آنکه مدرسه به بهره‌برداری رسید، فرزند حاج علی حقانی (حسین حقانی) از شهید بهشتی خواست که طرح خود را برای هدفی که ذکر شد، در این مدرسه اجرا کند.

آیت‌الله العظمی بروجردی در سال‌ پایانی عمر خود از این مدرسه بازدید کرد و اقدامات انجام‌شده را مورد تقدیر قرار داد. همچنین آیت‌الله میلانی از حامیان مالی و معنوی این مدرسه بود.

مدرسه حقانی که به‌عنوان پایگاه جهاد و اجتهاد در تاریخ انقلاب اسلامی شناخته می‌شود، اهداف جزئی‌ترش این بود که نابسامانی‌های حوزه را رفع کند، نظم و تشکیلات به‌وجود آورد، متون درسی حوزه را اصلاح کند، بر اخلاق و انضباط طلاب نظارت داشته باشد، طلاب را به مسائل روز آشنا کند و اتحاد و ارتباط بین حوزه و دانشگاه را به‌وجود آورد. همچنین تلاش می‌شد برخی از علوم اسلامی که به آن‌ها توجه کافی نمی‌شد، در این مدرسه بدان پرداخته شود و مجتهدان آشنا به علوم جدید به‌ویژه علوم انسانی و مباحث سیاسی و حقوقی و زبان انگلیسی تربیت شوند. در این راستا مدرسه از نوآوری‌های آموزشی و ابزار جدید ارتباط جمعی استفاده کرد و به‌عبارت دیگر نظام آموزشی نوینی را در حوزه پایه‌گذاری کرد و برخی از کتاب‌ها و موضوعات مانند علوم طبیعی، دین‌شناسی و تاریخ ادیان، اقتصاد، جامعه‌شناسی، فلسفه غرب و ادبیات فارسی برای نخستین بار در این مدرسه تدریس شد.

تصویری از محوطه مدرسه حقانی در قم

نخستین هیئت مدیره این مدرسه آیت الله بهشتی، آیت الله مشکینی، مهدی حائری تهرانی و حسین حقانی بودند. مدیریت مدرسه نیز نخست به‌عهده محمد مجتهد شبستری بود و پس از دو سال مدیریت آن به محمدعلی شیخ‌زاده واگذار شد. از سال 1347 تا سال 1357 نیز آیت‌الله قدوسی مدیر این مدرسه بود. همچنین یکی از افرادی که در اداره و برنامه‌ریزی مدرسه نقش مهمی داشت، آیت الله مصباح یزدی بود.

برای اینکه اهداف ترسیم‌شده برای مدرسه محقق شود، جذب طلبه و تحصیل آن شرایط خاصی داشت؛ براین‌اساس امتحان ورودی، آزمون هوش و مصاحبه حضوری انجام می‌شد و اگر فرد داوطلب پس از 3 ماه حائز شرایط لازم برای طلبگی نمی‌شد، نمی‌توانست در مدرسه حقانی ادامه تحصیل بدهد. مدت تحصیل در این مدرسه نیز حداکثر 18 سال بود که در 4 دوره باید طی می‌شد. طلاب در این مدرسه، 3 سال مقدمات، 5 سال سطح، 6 تا 8 سال درس خارج تا سطح عالی و 2 سال دوره تخصصی را طی می‌کردند. پیش از انقلاب، این مدرسه حدود 100 نفر دانشجو را به‌صورت نیمه‌وقت جذب کرد.

آیت‌الله شهید قدوسی (مدیر مدرسه حقانی پیش از انقلاب و دادستان‌کل انقلاب) کنار پدر همسرش (علامه طباطبایی)

آیت الله احمد جنتی، آیت الله شهید مفتح، آیت الله مقتدایی، آیت الله جوادی آملی، آیت الله مصباح یزدی، آیت الله خزعلی و آیت الله صانعی از جمله اساتید این مدرسه پیش از انقلاب اسلامی بودند، ضمن اینکه برخی از اساتید این مدرسه غیرحوزوی و غیرروحانی بودند که به تدریس اقتصاد، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و علوم تربیتی می‌پرداختند. دانش‌آموختگان این مدرسه نیز پس از انقلاب بیشتر در نهادها و دستگاه‌های کشور همچون قوه قضائیه و وزارت اطلاعات مشغول شدند که از این جمله می‌توان به آیت‌الله ری‌شهری، آیت‌الله کاظم صدیقی، حجت‌الاسلام پورمحمدی، حجت‌الاسلام محسنی‌اژه‌ای، حجت‌الاسلام فلاحیان و حجت‌الاسلام یونسی اشاره کرد.

با پیروزی انقلاب اسلامی، برای مدتی این مدرسه به‌دلیل مشغولیت انقلابی اساتید و شاگردان مدرسه، تعطیل شد. آیت الله قدوسی مدیر مدرسه، دادستان‌کل انقلاب شد و با شروع فعالیت مدرسه، محمدرضا طباطبایی مدیریت آن را به‌عهده گرفت، اما در نهایت بروز برخی اختلافات بین مدیر و متولی موجب شد تا مدرسه به ساختمان دیگری منتقل شود و نام شهیدین به‌یاد شهیدان بهشتی و قدوسی بر مدرسه جدید گذاشته شود. مدرسه حقانی هم چند مدت بعد با مدیریت حسین حقانی فعالیت خود را دوباره آغاز کرد.

افتتاح مدرسه شهیدین در سال 1372 با حضور آیت‌الله مشکینی، آیت‌الله فاصل لنکرانی و آیت‌الله مؤمن

این مدرسه در راه انقلاب اسلامی شهدایی تقدیم کرده است که علاوه بر شهیدان بهشتی و قدوسی می‌توان به شهید محمدرضا انصاری اراکی از شهدای 19 دی سال 56 قم، شهید ذبیح‌الله کریمی از شهدای عملیات مرصاد و شهید محمدحسین نواب (از شهدای بوسنی و هرزگوین) اشاره کرد.

انتهای پیام/*