چه چیزی باعث کم شدن آب دور جنین میشود؟

وقتی باردار می شوید باید از خیلی موضوعات آگاه باشید، موضوعاتی مانند نوع تغذیه، میزان استراحتتتان، آزمایش ها و سونوگرافی هایی که باید انجام بدهید و خیلی موضوعات دیگر. این مطلب هم شما را با مایع آمنیوتیک و دلایل کاهش آن آشنا می سازد.

مایع آمنیوتیک (Amniotic fluid) مایعی است که جنین را در کیسه بارداری احاطه کرده است. کاهش و افزایش مایع آمنیوتیک می تواند خطرناک باشد.
مایعی است که در فرایند بارداری (تا هفته شانزدهم بارداری ) بوسیله‌ی جفت، بند ناف، پوست جنین، غشاهای آمنیوتیک تولید شده و جنین را در درون کیسه بارداری و در رحم احاطه می‌کند. در واقع این مایع به هنگام بارداری در کیسه بارداری تشکیل شده و وظیه‌ی آن نگهداری از جنین در طول دوران بارداری در مقابل ضربات و نگهداری از بند ناف می‌باشد.

این مایع در ابتدا فقط حاوی آب و الکترولیت‌ها است ولی از حدود هفته دوازدهم بارداری هفته چهاردهم بارداری مواد دیگری همچون پروتئین، کربوهیدرات، چربی، فسفولیپید و اوره نیز بداخل آن ترشح و به آن اضافه می‌شود. حجم مایع آمنیوتیک در طول بارداری با رشد جنین افزایش می‌یابد و از هفته دهم تا هفته بیستم بارداری از ۲۵ میلی لیتر به ۴۰۰ میلی لیتر می‌رسد.

در پروسه بارداری جنین این مایع را به‌طور طبیعی می‌بلعد و دوباره به صورت ادرار از بدن او خارج شده و این چرخه مجددا تکرار می‌شود؛ به گونه‌ای که این مایع هر چند ساعت یکبار از این چرخه عبور می‌کند.

جلوگیری از فشار آمدن به جفت، حفظ جنین و رحم از عفونت و فراهم کردن دمای ثابت برای رشد و نمو جنین، برخی از وظایف مایع آمنیوتیک است. اگر مایع آمنیوتیک کاهش یابد، پارگی زودهنگام کیسه آب را منجر خواهد شد.

جنین همچنین مقداری مایع از ریه‌هایش ترشح می‌کند. مقدار کمی از مایع جذب کیسه آمنیوتیک شده و وارد بدن مادر می‌شود و یا از طریق خون بند ناف به بدن مادر برمی‌گردد. بنابراین جنین نقش مهمی در حفظ مقدار مناسب مایع در کیسه آمنیوتیک دارد. با این حال گاهی اوقات این سیستم به هم می‌ریزد و موجب بیشتر یا کم‌تر از حد معمول شدن مایع در کیسه می‌شود که هر دو حالت می‌توانند مشکلاتی را ایجاد کنند.

وظایف مایع آمنیوتیک

مایع آمنیوتیک مایعی است که اطراف جنین را در کیسه آب در برگرفته است و وظایف مهمی را در طول دوره بارداری بر عهده دارد که عبارتند از:

- از فشار آمدن به جفت و درهم فرورفتن آن جلوگیری می‌کند و باعث می‌شود جفت عملکرد بهتری داشته باشد.

- به تولد جنین کمک می‌کند.

- دمای ثابت برای محیط رشد و نمو جنین مهیا می‌کند.

- حفظ جنین و رحم از عفونت

- به رشد عضلات و استخوان‌های کودک در اثر حرکت در محیط رحم کمک می‌کند.

- مایع آمنیوتیک در رشد و بهبود عملکرد ریه، کلیه و دستگاه گوارش نقش بسزایی دارد.

- مایع دور جنین باعث می‌شود که ضربات آسیبی به جنین درون رحم و بندناف وارد نکنند.

علامت کاهش مایع آمنیوتیک

چنانچه خانم باردار دارای یکی از نشانه‌های زیر باشد باید مقدار مایع آمنیوتیک را اندازه‌گیری کرد:

- ترشح مایع از واژن

- کوچک‌تر بودن شکم مادر نسبت به سن بارداری

- کاهش حرکات جنین

- کم بودن رشد جنین

دلایل کم شدن مایع آمنیوتیک

عوامل گوناگونی میتوانند آب دور جنین را کم کنند. دلایل شایع کم شدن مایع آمنیوتیک عبارتند از:

- پاره یا سوراخ شدن کیسه آب جنین

- وجود مشکلات مربوط به جفت(دکلمان جفت)

- حاملگی دوقلویی یا بیشتر

- ناهنجاری‌های جنین

- مصرف بعضی داروها

- عفونت داخلی رحم

- بارداری طولانی‌مدت

- ناشناخته‌ها، گاهی بدون وجود هیچ مشکلی حجم مایع به‌طور خودبه‌خود کاهش می‌یابد

عوارض کم شدن مایع آمنیوتیک

مایع آمنیوتیک اثرات زیادی بر رشد جنین دارد و کاهش آن عوارضی برای جنین ایجاد می کند:

- ایجاد فشار به جفت و بند ناف و کاهش رشد جنین

- کاهش تحرک جنین و رشد نکردن مناسب دست‌وپا

- ایجاد اختلال در تکامل ریه، کلیه و دستگاه گوارش جنین

- پارگی زودهنگام کیسه آب

- بالا رفتن و احتمال بروز دیابت بارداری و فشارخون مادر

- فشار آمدن به بند ناف و کاهش میزان خون‌رسانی به کودک و درنتیجه کاهش ضربان قلب جنین

- پوست خشک و چروکیده و چرمی در جنین

- مشکلات عضلانی و استخوانی

- افت ضربان قلب جنین

تشخیص کاهش آب دور جنین

برای تشخیص اولیگوهیدرآمنیوس(کاهش مایع آمنیوتیک) علاوه بر معاینه بدنی از سونوگرافی می‌توان استفاده کرد، چنانچه شاخص(اندکس) مایع آمنیوتیک زیر ۵سانتی‌متر (کمتر از حد طبیعی) باشد بیمار دچار اولیگو هیدرآمنیوس می‌باشد.

درمان کاهش مایع آمنیوتیک

مهم‌ترین اقدام درمانی در کاهش آب دور جنین از بین بردن عوامل آن است. مادر باید تحت نظر باشد و هفته‌ای دو بار نوار قلب جنین NST برای او صورت گیرد و درصورتی‌که جان جنین درخطر باشد ختم حاملگی لازم است. کاهش مایع دور جنین در اواخر بارداری بسیار شایع‌تر است و درصورتی‌که جنین تکامل کافی یافته و نارس نباشد باید به‌سرعت به ختم حاملگی اقدام کرد.

در مواردی که جنین نارس است تصمیم‌گیری مشکل است، چون کاهش مایع آمنیوتیک می‌تواند باعث مرگ جنین شود و از طرف دیگر تولد زودهنگام ممکن است باعث مرگ نوزاد شود.

در این موارد سعی می‌شود به مادر و جنین زمان داد و درنهایت در صورت ادامه مشکل با وجود نارس بودن جنین؛ پزشک برای نجات جان نوزاد حاملگی را ختم می‌کند.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
خطرات مرتبط با کم شدن مایع دور جنین اغلب بستگی به دوره‌ی بارداری دارد. مایع آمنیوتیک برای رشد عضلات، اندام، ریه‌ها و دستگاه گوارش ضروری است. در سه ماهه دوم، کودک برای کمک به رشد و بالغ شدن ریه‌ها شروع به تنفس و بلعیدن مایع می‌کند.
مایع آمنیوتیک با ایجاد فضای زیاد برای حرکت کودک به رشد عضلات و اندام کودک نیز کمک می‌کند.
اگر کم شدن مایع دور جنین در نیمه اول بارداری تشخیص داده شود، عوارض می‌توانند جدی‌تر باشند و عبارتند از:
-فشردگی اندام جنین و در نتیجه بروز نقائص هنگام تولد
-افزایش احتمال سقط جنین یا مرده‌زایی
اگر کم شدن مایع دور جنین در نیمه دوم بارداری تشخیص داده شود، عوارض آن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
-محدودیت رشد داخل رحمی
- زایمان زودرس
-عوارض زایمان مانند فشرده شدن بند ناف، آغشتگی مایع آمنیوتیک به مکونیوم و سزارین

در صورت کم بودن مایع دور جنین چه درمان‌هایی وجود دارد؟
درمان کم بودن میزان مایع آمنیوتیک بر اساس سن حاملگی است. اگر هنوز به دوره کامل نرسیده باشید، پزشک با دقت شما و میزان مایع را کنترل می‌کند. آزمایش‌هایی مانند تست بدون استرس و تست استرس انقباضی ممکن است برای نظارت بر تکان خوردن جنین انجام شوند. اگر به دوره کامل نزدیک باشید، در صورت کم بودن مایع آمنیوتیک بیشتر پزشکان توصیه به زایمان می‌کنند.
درمان‌های دیگر که ممکن است مورد استفاده قرار گیرد عبارتند از:
-آمنیواینفیوژن در حین زایمان از طریق یک کاتتر داخل رحمی. این مایع اضافه شده به لایه‌گذاری در اطراف بند ناف در حین زایمان کمک می‌کند و در کاهش احتمال نیاز به سزارین موثر است.
-تزریق مایع قبل از زایمان از طریق آمنیوسنتز. بازگشت وضعیت اولیگوهیدرآمنیوس اغلب ظرف یک هفته پس از این روش گزارش می‌شود، اما می‌تواند به پزشکان در تجسم آناتومی جنین و تشخیص کمک کند.
-جذب مجدد آب توسط مادر با مایعات خوراکی یا داخل وریدی به افزایش میزان مایع آمنیوتیک کمک می‌کند.

زیاد شدن مایع دور جنین چیست؟
زیاد شدن مایع دور جنین به معنی تجمع بیش از حد مایع آمنیوتیک است. اغلب موارد زیاد شدن مایع دور جنین خفیف هستند و در اثر تجمع تدریجی مایع آمنیوتیک در طول نیمه دوم بارداری به وجود می‌آیند.
زیاد شدن شدید مایع دور جنین ممکن است باعث تنگی نفس ، زایمان زودرس، یا سایر علائم و نشانه‌ها شود.
اگر تشخیص داده شود که مایع دور جنین زیاد است، پزشک با دقت بر بارداری شما نظارت می‌کند تا به جلوگیری از بروز عوارض کمک می‌کند.

دلایل
برخی از علل شناخته شده‌ی زیاد شدن مایع دور جنین عبارتند از:
-یک نقص مادرزادی که بر دستگاه گوارش یا سیستم عصبی مرکزی کودک تاثیر می‌گذارد.
دیابت
-سندرم انتقال خون قل به قل یکی از عوارض احتمالی بارداری دوقلوهای همسان که در آن یکی از قل‌ها خون بیشتر و قل دیگر خون کمتری دریافت می‌کند.
-کمبود سلول‌های قرمز خون در نوزاد (کم خونی جنین)
-ناسازگاری خون بین مادر و کودک
با این حال اغلب علت زیاد شدن مایع دور جنین مشخص نیست.

عوارض
زیاد شدن مایع دور جنین با موارد زیر مرتبط است:
- زایمان زودرس
-پارگی زودرس کیسه آب
-رشد بیش از حد جنین
-جداشدن زودرس جفت: زمانی که جفت قبل از زایمان از دیواره داخلی رحم جدا می‌شود.
-افتادگی بند ناف: زمانی که بند ناف پیش از کودک وارد واژن شده است.
-زایمان سزارین
-مرده‌زایی
-خونریزی شدید به علت عدم حجم عضلانی رحم پس از زایمان
هرچه زیاد شدن مایع دور جنین در بارداری زودتر رخ دهد و میزان مایع آمنیوتیک بیشتر باشد، خطر بروز عوارض بیشتر است.

درمان
موارد خفیف زیاد بودن مایع دور جنین به ندرت نیاز به درمان دارند و ممکن است به خودی خود برطرف شوند. حتی مواردی که باعث ناراحتی می‌شوند معمولاً بدون دخالت قابل کنترل هستند.
اگر زایمان زودرس، تنگی نفس یا درد زیر شکم را تجربه کنید ممکن است نیاز به درمان و احتمالاً بستری در بیمارستان داشته باشید.
درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

تخلیه مایع اضافه آمنیوتی
ممکن است پزشک از آمنیوسنتز برای تخلیه مایع اضافه آمنیوتیک از رحم استفاده کند. احتمال دارد نیاز به تکرار چندباره‌ی این روش که گاهی اوقات کاهش (آمنیو نامیده می‌شود) در حین بارداری داشته باشید.
این روش خطر ابتلا به عوارضی از جمله زایمان زودرس، جدا شدن زودرس جفت و پارگی کیسه آب را به همراه دارد.

دارو
ممکن است پزشک برای کمک به کاهش تولید ادرار جنین و حجم مایع آمنیوتیک داروی خوراکی ایندومتاسین (ایندوسین) را تجویز کند. ایندومتاسین برای بعد از هفته ۳۱ بارداری توصیه نمی‌شود.
با توجه به خطر مشکلات قلبی جنین، ممکن است نیاز به کنترل قلب نوزاد با اکوکاردیوگرام و سونوگرافی داپلر باشد. سایر عوارض جانبی می‌توانند شامل تهوع، استفراغ، رفلاکس و التهاب پوشش داخلی معده (گاستریت) باشند.
پس از درمان، پزشک تقریبا هر یک تا سه هفته یکبار همچنان میزان مایع آمنیوتیک را کنترل می‌کند.
اگر زیاد بودن مایع آمنیوتیک خفیف تا متوسط باشد، می‌توانید تا کامل شدن بارداری ادامه دهید و زایمان در هفته ۳۹ یا ۴۰ انجام شود.
اگر زیاد بودن مایع آمنیوتیک شدید باشد یا وجود مایع بیش از حد سلامت کودک را تهدید کند، ممکن است زایمان در هفته ۳۷ یا احتمالا زودتر القا شود تا از عوارض جدی جلوگیری شود.