بوئین زهرا؛ آینه تاریخ و طبیعت/ نوروزی دل انگیز را تداعی می کند

خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها، آرش صالحی: شهرستان بویین زهرا در ۵۵ کیلومتری جنوب قزوین قرار دارد و مساحت آن در حدود ۵ هزار و ۵۲۶ کیلومتر مربع است. این شهرستان در ۷ شهر، ۶ بخش، ۱۴ دهستان و ۲۲۵ آبادی خلاصه می‌شود و جمعیتی نزدیک به ۱۶۰ هزار نفر را در خود جای داده و زبان رایج در آن ترکی و تاتی است.

آب و هوای این منطقه از یک سو تحت تأثیر دشت قزوین و از سوی دیگر ارتفاعات جنوب آن قرار دارد؛ از این رو دارای تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های سرد است.

کوه‌های این منطقه عبارتند از خرقان، ساری داغ، بش داغ، آق داغ و جو شالو و منطقه بویین زهرا یکی از کهن‌ترین نواحی استقرار و یک جا نشینی است. تپه‌های پیش از تاریخ شامل تپه زاغه، تپه قبرستان و قره تپه در این ناحیه قرار دارند. آداب و رسوم، آثار تاریخی و جاذبه‌های طبیعی آن از قبیل برج‌های دوگانه خرقان، آبگرم معدنی ارشیا، آبگیر رودک، غار قلعه کرد و عباس آباد از جاذبه‌های گردشگری منطقه محسوب می‌شوند.

در این گزارش تلاش می‌کنیم جاذبه‌های گردشگری مهم این شهرستان و مسیرهای دسترسی به این جاذبه‌ها را معرفی کنیم.

امامزاده‌ها

امامزاده آوج در میان گورستان روستای منصور بخش آوج قرار دارد و مشخص نیست که آرامگاه چه کسی است. بنای امامزاده دارای نقشه مربع شکل است. گنبد دو پوش بنا به وسیله هشت خشخاشی به آهیانه تکیه دارد، این بنا بجز نقوش گره بندی تزئینات دیگری ندارد و معماری آن مشابه معماری صفوی است.

اما در ۳۰ کیلومتری شهر آوج در روستای «علاء الدین» امامزاده‌ای به همین نام واقع شده است. بنای بقعه دارای نقشه‌ای به شکل مربع مستطیل و بر روی صفه ای به بلندای یک متر قرار دارد. داخل بنا فاقد تزئینات و جبهه بیرونی آن دارای قاب بندی و طاق نماست؛ این بنا متعلق به دوره صفویه است.

عباسعلی برزگر، راهنمای گردشگری درباره هزینه اقامت در روستاهای هدف گردشگری بویین زهرا، به ویژه روستای منصور به خبرنگار مهر گفت: با توجه به اینکه شهرستان بوئین زهرا، بیشتر منطقه روستایی است تا شهری، روستاهای آن امکاناتی به اندازه مرکز شهر دارد و به علت نبود فرهنگ سکونت در اقامتگاه‌های بوم گردی، خانه‌های روستایی پذیرای مسافران نوروزی هستند که معمولاً بیشتر از شبی ۲۰ هزار تومان برای اقامت هر نفر دریافت نمی‌کنند.

تپه‌های باستانی

شهرستان بویین زهرا از نظر داشتن تپه‌های باستانی در همه ایران شناخته شده که مشهورترین آنها تپه زاغه است. تپه‌ای با وسعت حدود ۲ هکتار که در ۸ کیلومتری شمال شرق دهستان سگزآباد قرار دارد، این تپه تقریباً گرد و رأس آن کمتر از یک متر از سطح زمین‌های اطراف بالاتر است. در این تپه بقایای یکی از نخستین اجتماعات کشاورزی به دست آمده که معرف یکی از اولین مکان‌های استقرار در ایران است.

همچنین در فاصله ۳۰۰ متری غرب تپه زاغه، تپه‌ای با ارتفاع بسیار کم واقع شده که تپه قبرستان نامیده می‌شود و بیشتر بقایای باستانی آن در زیر لایه‌های سیلاب، شن و ماسه مدفون شده است.

سفال‌های به دست آمده از این تپه دارای نقوش هندسی، حیوانی و انسانی هستند. بر اساس شواهد باستان شناسی این گونه به نظر می‌آید که این تپه به تناوب با محل سکونت بوده و یا به عنوان قبرستان در طول هزاره پنجم تا اول پیش از میلاد مسیح استفاده شده است.

سومین تپه باستانی شهرستان بویینزهرا، قره تپه (تپه سیاه) است که در ۵۵ کیلومتری دهستان سگزآباد قرار دارد. معماری خشتی و چینه‌ای به صورت دیوار با پایه سنگی، اجاق‌های سنگی مدور، اشیای سفالین چون ظروف پایه دار ساده یا پایه دکمه‌ای یا سه پایه، ظروف ساده و منقوش هندسی و گیاهی، پیکره و مجسمه انسانی و حیوانی، مهره‌های سفالین، سنگی و تیغه‌های سنگی از جمله آثار و اشیای به دست آمده از حفاری‌های گوناگون در این تپه تاریخی است.

غلامرضا نجفی شهرستانکی از دهیاران سگزآبادی درباره نحوه بازدید از تپه‌های باستانی این منطقه گفت: برای بازدید از این تپه‌های باستانی تورهای گردشگری در دهستان سگزآباد پیش بینی شده که با هزینه ۳۰ هزار تومانی امکان بازدید و تماشای این تپه‌های کهن را فراهم می‌آورند.

کاروانسراها

معروف ترین کاروان سرای تاریخ که ی بویین زهرا، کاروانسرای هجیب است که در شمال غربی روستایی به همین نام قرار دارد. ورودی این بنا در ضلع جنوبی و طرح کاروانسرا مربع شکل است که در تقاطع ۴ ضلع بیرونی آن، برج‌های دوار به صورت نیم ستون دیده می‌شود. داخل طاق نماهای ورودی با قوس جناغی پوشیده شده و رسمی بندی با آجرکاری اخرایی رنگ دارد.

اما دومین کاروانسرای مطرح این حوالی، کاروان سرای آوج است که در همین شهر قرار دارد و دارای طرح دو ایوانی است که شالوده کاروان سرا از سنگ‌های لاشه و قلوه بنا شده و روی آن آجرچینی شده که این کاروانسرا از درون دارای ۲ ایوان و ۲۴ ایوانچه است و در پشت اکثر آنها حجره‌ها واقع شده‌اند و چهار تای آنها به شتر خان کاروانسرا راه دارند.

شتر خان به صورت راهرویی دراز با پوشش طاق و تویزه است و زیر هر طاق نمای آن سکویی برای باراندازی قرار دارد.

کاروانسرای تاریخی بعدی بوئین زهرا، کاروانسرای محمدآباد است که در جاده قزوین به بوئین زهرا قرار دارد و در زمره کاروانسراهای دوره صفوی محسوب می‌شود.، پس از گذشتن از هشتی به حیاط مرکزی کاروانسرا می‌رسید. طرح کاروانسرا چهار ایوانی است و در سمت ایوان ورودی، ۱۰ حجره به همراه ایوانچه‌ها قرار گرفته‌اند.

رحمان شکری نجاتی، رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری بویین زهرا نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، از اتمام مرمت مرحله اول کاروان سرای هجیب خبر داد و گفت: به گردشگران ایرانی و خارجی نوید می‌دهیم که اقامتگاه‌های روستای هجیب آماده پذیرایی از بازدید کنندگان با کمترین هزینه ممکن (برای هر نفر شبی ۲۵ هزار تومان) هستند.

غارها

در شمال شرق شهر آبگرم و در بلندای ۱۶۰۰ متری از سطح آب‌های آزاد، ۲ دهانه غار وجود دارند که با دارا بودن افزون بر ۱۸۰ متر طول و یک تالار بزرگ، به پرتگاه‌ها، چاه‌ها و دهلیزهای متعددی منتهی می‌شوند. این ۲ غار در گذشته‌های دور محل زندگی انسان بوده وپناه گاهی امن در حوادث برای پیشینیان به شمار می آمده‌اند.

اما در ۲۰ کیلومتری برج‌های دوگانه خرقان در دهستان حصار از توابع شهر آبگرم، غار قلعه کرد واقع شده که ارتفاعش از سطح دریا ۲۰۶۴ متر است. پس از عبور از دهانه غار و فرود از یک چاه راه ۱۵ متری، تالاری به گستردگی بیش از یک هزار متر مربع نمایان می‌شود که دارای چکیده‌ها و چکنده های فوق العاده زیبایی است که قدمت آن به دوران سوم زمین شناسی (الیگو میوس) می‌رسد که تا ۴۰ میلیون سال پیش تخمین زده می‌شود.

محمدرضا علی محمدی، از طبیعت گردان بویین زهرایی درباره جاذبه‌های طبیعی این شهرستان به خبرنگار مهر گفت: بازدید از هر ۳ مکان چشمه آبگرم ارشیا و غارهای عباس آباد و قلعه کرد در یک روز و با هزینه حداکثر ۵۰ هزار تومان برای یک نفر امکان پذیر است و به گردشگران پیشنهاد می‌کنم که در روزهای بهار بازدید از این آثار طبیعی زیبا را از دست ندهند.

آبگرم ارشیا

چشمه آبگرم ارشیا در فاصله ۹۵ کیلومتری قزوین در کنار جاده مواصلاتی قزوین-همدان قرار دارد. رسوب‌های دوران چهارم زمین شناسی اطراف چشمه را پوشانده‌اند. آب چشمه ارشیا از میان رسوب‌های کربناته که بر روی سازندهای آهکی قرار گرفته‌اند، خارج می‌شود.

در این منطقه گسلی از شمال شرق به جنوب غرب وجود دارد که این چشمه در بخش انتهای جنوبی آن جای دارد. آب این چشمه از گروه آب‌های کلروره سدیک و بی کر بناته کلسیک گرم، اسیدی و همراه با سیلیس است.

بنا به گفته حسن رمضانی از راهنمایان گردشگری منطقه، این آب مشابه آب‌های معدنی سالن موتیه و بوربون فرانسه بوده که در درمان دردهای عصبی، سیاتیک و رماتیسم مؤثر است. و در عفونت‌های مجاری تنفسی، تورم گلو، حلق و برونشیت مزمن به صورت استنشاق بخار و دوش بینی اثرگذار است. آشامیدن این آب‌ها در رفع عفونت‌های دستگاه گوارش از قبیل سو هاضمه ناشی از ضعف قوای توأم با یبوست مفید است.

برج دوگانه خرقان

خرقان در منطقه‌ای کوهستانی در جنوب غربی قزوین قرار دارد. در این منطقه ۲ آرامگاه از دوره سلجوقی برجای مانده که برج اول هشت ضلعی است و بر هر ضلع آن، طرح‌های گوناگون آجری نقش بسته است.

این برج دارای گنبدی دو پوش است که ۲ پلکان مارپیچ به آن منتهی می‌شود. برج دوم با فاصله حدود ۳۰ متر از برج اول، از نظر شکل و ابعاد تقریباً هم اندازه برج اول است. این بنا هم دارای گنبد دو پوش و یک پلکان منتهی به فضای بین این دو پوشش است.

برج‌های آرامگاهی خرقان با بیش از ۵۰ طرح آجری، جز شاهکارهای آجرکاری معماری ایران به شمار می‌روند.

پل شاه عباسی

این پل که در مسیر جاده قزوین به بوئین زهرا قرار دارد، در دوره شاه عباس ساخته شده و دارای ۳ دهانه است که دوتای آنها بزرگ‌تر و دارای پهنایی حدود ۵/۷ متر است. دهانه‌های سه گانه دارای قوس‌های تیزه دار هستند. کمترین عرض پایه‌ها که بین ۲ قوس واقع شده‌اند، ۴ متر است. برجسته‌ترین بخش پل میان ۲ قوس بزرگ قرار دارد. بخش‌های پایین و پایه پل با سنگ و ملاط آهک و قسمت‌های بالای آن با آجر ساخته شده است. عرض پل ۷/۴ متر و درازای آن ۵۲ متر است.

تاریخ و طبیعت بکر شهرستان بوئین زهرا یکی از بهترین مقاصد برای سفرهای نوروزی است که می‌تواند شهروندان ایران زمین را بیش از گذشته با هویت، فرهنگ و زیبایی‌های طبیعی استان قزوین آشنا کند.

ضمن اینکه نزدیکی قابل توجه پایتخت به این شهرستان، از مزایای مهم بوئین زهرا برای جذب گردشگر است و مهمان نوازی بویینی ها می‌تواند لحظات خوشی را برای سرگشتگان از خستگی کار یک ساله مهیا کند.

ایام نوروز مردم خونگرم بویین زهرا آماده استقبال از مسافران و میهمان نوازی از هموطنان هستند و بدون شک دیدن مناطق کمتر دیده شده آن می‌تواند لحظات شادی را برای علاقمندان فراهم کند.