برای بررسی علت تأخیر باروری، باید سلامت اندام‌های تولیدمثل مورد ارزیابی قرار گیرند. یکی از روش‌های تشخیصی که معمولاً برای بررسی رحم و لوله‌های رحمی همراه با سایر آزمایش‌ها در ویزیت‌های اولیه درخواست می‌شود، هیستروسالپنگوگرافی است.
با این تست، پزشک از وضعیت داخلی رحم و لوله‌های رحمی مطلع می‌گردد و با توجه به نتایج حاصل از تست، در مورد نحوه درمان تصمیم خواهد گرفت.
هیستروسالپنگوگرافی روشی است که به‌منظور بررسی داخل رحم و لوله‌های رحمی انجام می‌گیرد. انجام هیستروسالپنگوگرافی در ارزیابی ناباروری بسیار مهم است. در صورت انسداد لوله‌های رحمی و یا وجود چسبندگی رحم، شانس باروری کاهش می‌یابد.
در این روش با استفاده از اشعه x و ماده حاجب چسبندگی‌های درون رحمی، پولیپ، فیبروم و برخی دیگر مشکلاتی که سبب انسداد لوله‌ها و جلوگیری از لقاح تخمک و اسپرم می‌گردد، قابل تشخیص است. آزمایش دیگری که در این راستا مفید خواهد بود هیستروسونوگرافی می‌باشد که با استفاده از سونوگرافی و تزریق محلولی خاص، ناهنجاری‌های درون رحمی بررسی می‌شود.

کاربرد عکس رنگی رحم چیست ؟
هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم ، معمولا برای شناخت مشکل در زنانی که مشکل باروری دارند بکار می رود . عکس رنگی رحم ، به پزشک این امکان را می دهد که شکل و ساختمان دهانه ی رحم و لوله های فالوپ و هر نوع بدشکلی رحم و ساختار تولید مثلی را ارزیابی کند.این روش همچنین میتواند برای ارزیابی سقط جنینهای مکرر که نتیجه ی ناهنجاریهای مادرزادی رحم و نشان دادن وجود و شدت این ناهنجاریها بکار رود .این ناهنجاریها شامل موارد زیر است :
1) توده های توموری
۲) چسبندگیها
3) فیبروئیدهای رحمی
عکس رنگی رحم همچنین برای ارزیابی لوله های فالوپ و رویت اثرات جراحی لوله ای که شامل :
1)انسداد لوله های فالوپ در نتیجه عفونت و زخم بوجود آمده است .
۲)بستن لوله ی رحمی
3)بسته شدن لوله های فالوپ در یک روش عقیم سازی و برگشت دادن عقیمی .
۴)دوباره باز کردن لوله های فالوپ بدنبال یک عقیم سازی

آمادگی های لازم برای عکس رنگی رحم
برای اطمینان از اینکه حامله نیستید ، بهتر است انجام عکس رنگی رحم ، یک هفته بعد از شروع عادت ماهانه و قبل ازروزهای تخمک گذاری انجام شود . در سیکلی که قرار است عکس رنگی رحم انجام شود ، نزدیکی های " محافظت شده " داشته باشید .
این روش نباید زمانیکه عفونت فعال دارید انجام شود . اگر شما مبتلا به عفونت مزمن لگنی و بیماری مسری جنسی درمان نشده در زمان انجام عکس رنگی رحم هستید به تکنولوژیست یا پزشک اطلاع دهید .قبل از انجام کار ، ممکن است از شما خواسته شود به منظور تخلیه روده هایتان از یک داروی مسهل استفاده کنید ،طوریکه رحم و ساختمانهای اطراف آن بخوبی دیده شوند .
قبل از انجام عکس رنگی رحم ، ممکن است به شما یک مسکن ملایم و یا داروی بدون نسخه برای کاهش ناراحتی های خفیف شما داده شود .بعضی از پزشکان یک آنتی بیوتیک قبل و بعد از امتحان تجویز میکنند .
چنانکه شما از داروی خاصی استفاده می کنید و یا هر نوع حساسیت (مخصوصا"حساسیت به ماده ی حاجب یددار)دارید به پزشک خود اطلاع دهید .
همچنین درباره ی بیماریهای اخیرتان یا دیگر موارد پزشکی تان پزشک خو د را آگاه سازید .
ممکن است از شما خواسته شود یک قسمت و یا تمامی لباسهایتان را در آورده و در طول انجام عکس رنگی ، یک گان مخصوص بپوشید .
شما باید جواهرات ، عینک ، و یا هر گونه وسایل فلزی دیگرتان را در آورید چون اینها ممکن است باعث تداخل در کار تصویر برداری اشعه X شود .

تجهیزات و روش کار
تجهیزاتی که معمولا" برای این روش استفاده می شود، شامل یک تخت رادیوگرافیک ، یک تیوب اشعه ی X و یک مونیتور شبیه تلویزیون است که در اتاق قرار می گیرد .
کاتترهایی که داخل دهانه رحم تعبیه می شوند تا ماده حاجب تزریق شود را مشاهده می کنید :
ین اقدام معمولا" به صورت سرپائی (غیر بستری) انجام میشود . بیمار برروی پشت روی تخت می خوابد و زانوهایش را خم کرده و پاهایش بوسیله ی رکاب ، در بالا نگه داشته میشود .
اسپکولوم بداخل واژن تعبیه شده و سرویکس (دهانه رحم) تمیز شده و سپس یک کاتتر به داخل سرویکس تعبیه میشود .بعد اسپکولوم خارج شده و بیمار بدقت تحت تزریق ماده حاجب قرار گرفته ، سپس ماده ی حاجب از طریق کاتترشروع به پر کردن حفره رحمی ، لوله های فالوپ و... کرده و تصاویر فلورسکوپی برداشته میشود . در برخی موارد اگر با ناهنجاریهای مشخصی برخورد کردید از بیمار خواسته میشود استراحت کرده و تا 30 دقیقه منتظریماند تا عکسهای بعدی ممکن نیز گرفته شود .این تصاویر تاخیری ممکن است سرنخهایی در جهت وضعیت پزشکی بیمار ارائه دهند که تصاویر اصلی که با ماده ی حاجب برداشته شده اند ، این سرنخ ها را نشان ندهند.
زمانی که تزریق ماده حاجب به اتمام رسید ، کاتتر خارج شده و به مریض اجازه بلند شدن از روی تخت داده میشود. ممکن است از شما خواسته شود تا زمان تائید اتمام امتحان توسط رادیولوژیست ، منتظر بمانید.
هیستروسالپینکوگرافی (عکس رنگی رحم) معمولا"حدود 30 دقیقه طول میکشد .
گرفتن عکس رنگی رحم معمولا با درد خفیفی همراه است و ممکن است ناراحتی جزئی در ناحیه شکم در اثر جاگذاری کاتتر و تزریق ماده حاجب ایجاد شود ولی این درد مدت زیادی طول نخواهد کشید .ممکن است همچنین ناراحتی جزئی در ناحیه ی پریتونئوم (سبب درد منتشر در نواحی پائین شکم )و این درد کوتاه مدت بوده و زمان زیادی طول نخواهد کشید .
بیشتر زنان به مدت چندین روز بعد از انجام عکس رنگی رحم ،، لکه بینی دارند که این امر طبیعی است .

مزایای عکس رنگی بدون درد با بیهوشی
با توجه به اینکه عکسبرداری هیسترو سالپنگوگرافی (HSG یا عکس رنگی رحم) درگروهی از بانوان بادرد و ناراحتی همراه بوده و عده ای نیز از انجام آن در حالت بیداری به دلیل هراس و یا مسائل دیگر اجتناب میکنند، در بعضی از مراکز این امکان فراهم شده است.
از مزایای بیهوشی در عکس رنگی رحم نبودن انقباضات عضلات لگن و کاهش مقاومت در برابر قرار دادن وسایل در داخل واژن میباشد که این امر موجب کاهش تعداد عکسهای گرفته شده (میزان اشعه دریافتی کمتر) و کاهش میزان داروی تزریق شده میشود. بعلاوه چون در مواردی ممکن است لوله های رحمی بر اثر اسپاسم ناشی از اضطراب و یا درد باز نشوند در حالت بیهوشی این اسپاسم از بین رفته و دارو راحتتر از لوله ها عبور میکند.
اعمال بیهوشی توسط پزشک متخصص بیهوشی صورت گرفته و این بیهوشی در حدی است که بیمارمتوجه درد و ناراحتی های عکس رنگی رحم (HSG) نشود و نسبت به بیهوشی اعمال جراحی بسیار سبک تر میباشد.
این بیهوشی بی خطر بوده و با توجه به مراقبت های صورت گرفته هیچ گونه عوارضی ندارد.
ضمنا حضور همسر و یا محارم بیمار در موقع انجام عکس برداری با بیهوشی الزامی است.

خطرات عکس رنگی رحم
خطرات عکس رنگی رحم بسیار نادر است. خطرات احتمالی عبارتند از:
- واکنش آلرژیک به رنگ کنتراست
- آندومتر (پوشش رحم) یا عفونت لوله فالوپ
- آسیب به رحم، مانند سوراخ شدن

پس از آزمایش عکس رنگی رحم چه اتفاقی می افتد ؟
پس از آزمون، ممکن است دردهایی مشابه دوره قاعدگی داشته باشید. همچنین ممکن است ترشحات واژن یا خونریزی خفیف و یا لکه بینی واژینال را تجربه کنید. برای جلوگیری از عفونت در طول این مدت باید به جای تامپون از پد استفاده کنید.
بعضی از زنان همچنین پس از آزمون، سرگیجه و حالت تهوع را تجربه می کنند. این عوارض جانبی طبیعی هستند و در نهایت از بین خواهند رفت. با این حال، اگر علائم عفونت را تجربه کردید به پزشک اطلاع دهید، از جمله:
- تب
- درد شدید و گرفتگی
- ترشحات بد بوی واژن
- سرگیجه
- خونریزی شدید واژینال
- استفراغ
بطور کلی این عکس برداری بیشتر از 30 دقیقه طول نمیکشه، پس از آزمایش، رادیولوژیست نتایج را برای پزشک خود ارسال خواهد کرد. پزشک نتایج را به شما اعلام خواهد کرد و با توجه به نتایج، بررسیهای بعدی انجام می شود.