گردن آویزی که از طبیعت چهار هزار سال پیش حکایت می‌کند!

به گزارش ایسنا، یکی از مهم ترین عواملی که می تواند معرف یک منطقه باشد فرهنگ و تمدن، پیشینه و آثار بجا مانده از گذشته آن منطقه است. ایران سرزمینی کهن با تمدن غنی است که هر کدام از شهرهای کشور؛ آثار تاریخی و طبیعی ارزشمندی دارند که به خوبی می تواند آن منطقه را معرفی کند.

شرق مازندران و به ویژه شهرستان بهشهر با داشتن غارهای هوتو و کمربند و سایت باستان شناسی گوهرتپه که در آنها آثار گوناگونی از چند هزار سال پیش اکتشاف شده یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران است که تاریخ و تمدنی غنی دارد.

در چند سال گذشته و در حین عملیات اکتشاف سایت موزه گوهرتپه بهشهر؛ یک گردن آویز به شکل انار با قدمت حدود چهار هزار سال کشف شد و از سوی دیگر این شهرستان به باغ های انار خودرو معروف است که امروزه در پناهگاه حیات وحش میانکاله مساحتی بالغ بر 12 هزار هکتار انار ترش وحشی وجود دارد و احتمالا در صده ها و هزاره های گذشته چندین برابر مساحت کنونی؛ انارهای خودرو در این منطقه وجود داشته است. به همین دلیل با کنار هم قرار دادن این پازل متوجه قدمت انار در این شهرستان می شویم که البته در فرهنگ مردم این منطقه نیز ریشه دوانده بود و ساکنان آن با الهام گرفتن از طبیعت پیرامون خود و با مشاهده میوه انار، گردن آویزی به همین شکل ساختند.

بارها از پدربزرگ ها و مادربزرگ های اشرف البلادی شنیده بودم که "بهشهر اِنار باغ بیه" یعنی تمام شهر بهشهر یک باغ انار بود. بهشهر امروزی در سال های نه چندان دور در واقع یک باغ طبیعی انارهای وحشی بوده است که با افزایش جمعیت و گسترش شهر، درخت های انار قطع شدند و جای خود را به خانه های ویلایی، آپارتمان ها، کوچه ها و خیابان ها دادند.

تولید سالانه بیش از 10 هزار تن انار در بهشهر

خلیل حقیقی مدیر جهاد کشاورزی بهشهر در گفت‌وگو با ایسنا مازندران، اظهار کرد: در حال حاضر سطح زیر کشت انار در شهرستان بهشهر 1050 هکتار است و از این سطح سالانه حدود 10 هزار و 500 تن انار استحصال می‌شود که بیش از 60 درصد آن به صورت تازه خوری و حدود 40 درصد به صورت فرآورده‌های انار مانند رب انار، آب انار و دانه انار مصرف می شود.

وی با بیان اینکه حدود 60 درصد سطح زیر کشت انار مازندران به شهرستان بهشهر اختصاص دارد، افزود: طی هفت سال اخیر که 6 دوره جشنواره انار اشرف در شهرستان بهشهر برگزار شد بیش از 300 هکتار افزایش سطح زیر کشت انار در این شهرستان صورت گرفت.

حقیقی با اشاره به اینکه انار بهشهر در بازارهای این شهرستان، استان مازندران و استان های مختلف کشور به فروش می رسد، خاطرنشان کرد: در سال های اخیر کشاورزان بهشهری از کشت انار استقبال کردند چون فروش خوبی داشتند و همچنین صنایع تبدیلی و فرآورده‌های انار گسترش پیدا کرد و پس از آن باغ‌های جدید الاحداث انار در این شهرستان ایجاد شد که به صورت باغداری نوین مدیریت می‌شوند و هر ساله گسترش پیدا می‌کند.

مدیر جهاد کشاورزی بهشهر گفت: باغداری نوین با ارقام پربازده و پرمحصول؛ به میوه انار کمک می کند تا ویژگی تجاری سازی و بازار پسندی پیدا کند و حتی می تواند جنبه صادراتی نیز داشته باشند.

حقیقی اظهار کرد: کشت انار در بهشهر ریشه در تاریخ دارد و کاوشی که در گوهر تپه رستمکلای بهشهر صورت گرفته یک گردن آویز به شکل انار با قدمت حدود چهار هزار ساله کشف شد که نشان می‌دهد این منطقه خواستگاه انار است و البته از گردن آویز انار در سال جاری و در ششمین دوره جشنواره انار اشرف رونمایی شد.

وجود 12 هزار هکتار انار خودرو در پناهگاه حیات وحش میانکاله

وی یادآور شد: در پناهگاه حیات وحش میانکاله حدود 12 هزار هکتار انار ترش خودرو با تنوع گونه‌های مختلف وجود دارد که این مورد در تمام دنیا منحصر به فرد است و به عنوان سرمایه ملی و بانک ژن محسوب می‌شود که اگر به این ظرفیت در بهشهر توجه بیشتری می‌شد و بر روی آن تحقیق و بررسی صورت می‌گرفت تا ترویج و توسعه داده شود قطعا شهرستان بهشهر به عنوان پایتخت انار ایران انتخاب می شد.

مدیر جهاد کشاورزی بهشهر گفت: دامنه های اراضی شیب دار شهرستان بهشهر از نظر درجه حاصل خیزی زمین پایین هستند و با توجه به اینکه انار سازگاری بسیار بالایی دارد و کم توقع است و تنش محیطی را به خوبی تحمل می کند کشاورزان می توانند در اراضی شیب دار به کشت انار بپردازند و البته صرفه اقتصادی خوبی دارد.

حقیقی با بیان اینکه تمام اجزاء میوه انار قابل استفاده است و از آن می توان به صورت تازه خوری، آب انار، هسته انار برای گرفتن روغن و پوست انار برای رنگ رزی استفاده کرد، افزود: اگر در زمینه توسعه باغات قرار است تغییر الگوی کشت در بهشهر صورت گیرد باید به سمت احداث باغ انار پیش برویم.

مدیر جهاد کشاورزی بهشهر تصریح کرد: اکثر باغ های انار در بهشهر به روش سنتی مدیریت می شوند و باید باغ های موجود را اصلاح و احیا کنیم تا ارقام بومی انتخاب، جایگزین و اصلاح شوند و به سمت ارقام پربازده و بازارپسند سوق دهیم و همچنین باغات جدید را توسعه بخشیم که البته باید ضمن حفظ ارقام موجود منطقه؛ ارقام تجاری را انتخاب و گسترش دهیم تا تولید انار برای باغداران صرفه اقتصادی داشته باشد.

وجه زیباشناختی انسان در تمام دوره های تاریخی مشهود است

علی ماهفروزی مشاور اجرایی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران در گفت‌وگو با ایسنا مازندران، اظهار کرد: بشر در تمام دوره های تاریخی یک وجه زیباشناختی برای خود قائل بوده است و حتی در زمان غارنشینی انسان‌ها نقاشی‌های مختلفی روی دیوار غارها می کشیدند و البته در مازندران نمونه‌هایی از دندان گرازهای وحشی به صورت گردن آویز با قدمت حدود 12 هزار سال وجود دارد.

وی افزود: حدود 8 هزار سال پیش و در دوران نوسنگی یعنی اواخر دوره غارنشینی و اوایل استقرار انسان که در دشت‌ها روستاهای کوچکی را شکل می دهند و در این زمان شرایط آب و هوایی به مرور بهتر و معتدل‌تر شد و انسان‌ها مدت زمان بیشتری را در طبیعت می‌مانند و کشاورزی انجام می دهند و همین کشاورزی انسان را مجاب کرد تا در یک محدوده مشخص ساکن بماند و برای بدست آوردن غذا دائما محل زندگی خود را تغییر ندهد که در این دوران تزئینات گسترده تر می‌شود و بیشتر از جنس سنگ های قیمتی، گل، فلزات، عاج و دندان حیوانات است.

ماهفروزی خاطرنشان کرد: در آغاز دوره شهرنشینی کاملا شاهد شکاف‌های اجتماعی هستیم که جوامع بشری از لحاظ رتبه‌بندی اجتماعی به ثروتمند، متوسط و فقیر تقسیم شدند و طبقات بالای جامعه برای اینکه خود را شاخص نشان دهند پوشش، تزئینات و وسایل متفاوتی در زمان حیات و حتی هنگام مرگ و تدفین به همراه داشتند که به همین دلیل از قبرهای متعدد می توان آثار متفاوتی بدست آورد و کاملا متوجه می شوییم که صاحب این قبر از تمول و تمکن مالی و شاخص اجتماعی بالاتری برخوردار است و حتی این موضوع در موقعیت قبرها در گورستان تاثیرگذار بود یعنی مکان‌های مرکزی گورستان‌ها افراد متمول دفن می شدند و هر چه به حاشیه گورستان می روید داخل قبرها هیچ شیء قیمتی وجود ندارد و بسیار ساده دفن شدند که نشان می دهد صاحب قبر در سطح پایین جامعه قرار داشته است.

گوهرتپه ای که گوهر انار را در دل خود جای داد

این کارشناس اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری مازندران یادآور شد: در منطقه گوهرتپه شهرستان بهشهر آثار گوناگونی همراه تدفین ها و مردگان کشف شده است که یکی از این گونه آثار؛ گردن آویزها هستند و اکثرا از جنس سنگ صابون و سنگ های دیگر و فلزاتی به صورت مفرغ تهیه شدند و از یکی از قبرهای گوهرتپه بهشهر گردن آویزی به شکل انار کشف شده که مربوط به دوره مفرغ یعنی 1800 تا 2800 سال قبل از میلاد مسیح است.

ماهفروزی ادامه داد: این گردن آویز انار با قدمت حدود چهار هزار سال و از جنس مفرغ یا همان برنز در کاوش های باستان شناسی گوهرتپه بهشهر در داخل قبر یک زن میانسال بدست آمد و با توجه به اینکه این گردن آویز در قسمت نیم تنه بالای این زن پیدا شده است احتمال دارد توسط رشته های نخ به گردن آن زن آویزان بوده که نخ پس از سال ها از بین رفت و این شیء مفرغی باقی ماند البته در کنار اسکلت این زن چند قطعه ظروف سفالی نیز یافت شده است.

گردن آویزی که از طبیعت چهار هزار سال پیش حکایت می کند

وی افزود: چهار هزار سال پیش مساحت بالایی از باغات انار خودرو و دست کاشت در شهرستان بهشهر وجود داشت و مردم این منطقه میوه انار را به وفور در اطراف خود می دیدند به همین دلیل در ساخت زیورآلات خود از طرح انار الگو و الهام گرفتند و گردن آویزی به شکل انار ساختند که در حال حاضر این موضوع می تواند دستاویز توسعه شهرستان بهشهر قرار گیرد.

مشاور اجرایی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران گفت: در ادبیات فولکریک مازندران انار مورد تقدس قرار گرفته و برای مردم خوش یمن و مورد احترام بوده است و در مراسم های عروسی پرتاب انار از طرف داماد به سمت عروس یکی از رسوم معنوی مردم مازندران بوده که تا 30 یا 40 سال پیش این رسم در عروسی‌های استان اجرا می‌شده است.

ماهفروزی اظهار کرد: کشف گردن آویز انار در سایت باستان شناسی گوهرتپه از دو جنبه مورد توجه قرار دارد؛ اول اینکه میوه انار به صورت خودرو در طبیعت این منطقه وجود داشته که هنرمند آن را دیده و به شکل گردن آویز ساخته است و دوم اینکه در تاریخ تمدن ایران و بخشی از کشورهای همسایه انار بعنوان یک میوه بهشتی همواره مورد تقدس قرار میگرفته و حتی در ادبیات فولک ما وجود دارد و بعنوان یک میراث معنوی قلمداد می شود و اکنون نیز می تواند به عنوان یک شاخص در شهرستان بهشهر مورد توجه قرار گیرد و از آن بعنوان یک مدل توسعه استفاده کرد تا با توجه به پتانسیل های طبیعی؛ کشاورزان باغات انار گسترده تری را در این منطقه احداث کنند.

وی با بیان اینکه گونه های مختلف انار خودرو در منطقه بهشهر وجود داشته که به مرور زمان بشر آن را به صورت نهال در اراضی دیگر سطح این شهرستان به زیر کشت برده و باغ احداث کرده است، تصریح کرد: کشتگاه انار در بهشهر نسبت به شهرهای دیگر مازندران بیشتر است که این موضوع می تواند بعنوان یک شاخص و الگو در بهشهر مورد توجه قرار گیرد تا باغداری انار بعنوان یک پتانسیل برای توسعه اقتصادی و فرهنگی این شهرستان انتخاب شود البته باید روی بخش صادرات انار بهشهر کار شود و با برند سازی انار اشرف؛ این حرکت تاریخی در این شهرستان ادامه پیدا کند تا این ظرفیت بالفعل تبدیل شود.

تاریخ گذشته دستاویزی برای توسعه آینده

این کارشناس اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری مازندران خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه بهشهر از چهار هزار سال پیش شهر باغ های انار بوده باید اکنون شاخص صادرات انار کشور باشد در حالی که اینگونه نیست به همین دلیل باید از تاریخ بعنوان یک ظرفیت برای توسعه استفاده کنیم تا سوار بر بال گذشته؛ توسعه آینده را به ارمغان آوریم.

ماهفروزی اظهار کرد: باید بیندیشیم در آینده چگونه می توانیم شهرستان بهشهر و منطقه شرق مازندران را توسط این گردن آویز چهار هزار ساله به باغ های گسترده انار تبدیل کنیم و با توجه به وجود بندر امیرآباد بهشهر می توانیم صادرات میوه انار و فرآورده های انار را به کشورهای دیگر انجام دهیم که در این مسیر برای تعداد زیادی اشتغالزایی می شود و مردم شرق مازندران دوباره شغل های گذشتگان خود را تجربه می کنند و اینگونه فرهنگ و آداب و رسوم بومی یک منطقه حفظ می شود.

جشنواره انار اشرف گامی در جهت برندسازی و توسعه باغات انار بهشهر

وی افزود: برگزاری جشنواره انار اشرف می تواند آئین ها و آداب و رسوم شهرستان بهشهر را دوباره احیا کند و همچنین می توانیم گردشگری را در باغ های انار بهشهر توسعه دهیم. البته جشنواره ها باید هدفمند باشند و صرفا به صورت نمایشی برگزار نشوند بلکه باید خروجی جشنواره انار اشرف توسعه باغات و کشاورزی ارگانیک را به همراه داشته باشد و بخش صادرات و آینده استان را در چشم انداز جشنواره ها در نظر بگیرند. جشنواره ها باید توسعه گر باشند به طور مثال در بهشهر با وجود باغات انار وسیع و همچنین انارهای خودروی پناهگاه حیات وحش میانکاله؛ اما حتی یک کارخانه تولید رب انار و صنایع تبدیلی انار در این شهرستان وجود ندارد که باید در این زمینه اهتمام بیشتری صورت گیرد.

مشاور اجرایی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران با بیان اینکه در منطقه گوهرتپه علاوه بر گردن آویز انار همچنین گردن آویزهایی با مهره‌های سنگ فریت و سنگ های دیگر تزئینی و پیکرک های سفالی نیز یافت شده است، گفت: منطقه گوهرتپه جزء نخستین مکان هایی در کشور است که به سرعت وارد دوره شهرنشینی می شود و بهشهر در استان مازندران تنها منطقه ای است که دوره آغازین شهرنشینی را تجربه می کند و مفرغ یا برنز به صورت گسترده در دوران شهرنشینی استفاده می شده و یکی از دلایل شهرنشینی توسعه کارگاه‌ها با تخصص گرایی های متفاوت است که وجود کوره های پخت سفال و ذوب فلز در منطقه گوهرتپه بیانگر شغل های سفالگری و آهنگری هستند و مطمئنا بسیاری از ابزارهای فلزی که در گوهرتپه یافت شده در همین منطقه تولید شده است.

ماهفروزی تصریح کرد: در شهرستان بهشهر معماری های فاخری وجود دارد و کاخ باغ های بزرگ در این شهرستان باید احیا شوند و زندگی مردم امروزی بر اساس این معماری ها ساخته شود و حداقل مدل شهرسازی بهشهر باید به همان شکل و سبک معماری این شهر تاریخی برگردد و قطعا این موضوع می‌تواند به رونق گردشگری و اقتصادی، حفظ هنر و تمدن و هویت این منطقه و آرامش مردم این شهر کمک زیادی کند که باید به این موضوعات به صورت جدی پرداخته شود درحالی که ساخت و سازها به سرعت در حال افزایش هستند بدون اینکه هیچ الگو و مدل دارای هویتی داشته باشند.

مازندران باید دوباره تاریخش را بخواند

این کارشناس اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری مازندران با بیان اینکه مردم استان مازندران باید دوباره تاریخ سرزمین خود را بخوانند و از آن در جهت توسعه استان استفاده کنند، اظهار کرد: اگر تاریخ و پیشینه یک منطقه دستاویز توسعه آن قرار گیرد و بعنوان یک فاکتور اساسی که در قلب تاریخ وجود دارد مورد توجه مسئولان واقع شود می توان اقدامات خوبی انجام داد به طور مثال اگر یک کشاورز و باغدار می خواهد در یک شهرستانی اقدام به کشت محصولی کند باید تاریخ را مطالعه کند که پیشینه کشت این منطقه چه بوده است و سپس با کشت آن گیاه در مساحت های کلان و تولید بالای آن محصول به مرحله صادرات دست یابد.

ماهفروزی گفت: مردم ایران کمتر تاریخ می خوانند یا اگر بخوانند جنگ ها و کشورگشایی های پادشاهان مورد توجه آنها قرار دارد درحالی که نباید تاریخ را فقط برای تفنن بخوانیم و می توانیم از تاریخ درس های زیادی بگیریم و با مطالعه تاریخ گذشته؛ آینده‌ای بهتر بسازیم. کاوش های باستان شناسی نباید فقط به تولید اطلاعات برای برخی افراد متخصص ختم شود بلکه تاریخ، باستان شناسی و مطالعات گذشتگان رمز بقاء و توسعه آینده هستند و باید با کمک تاریخ برای آینده برنامه ریزی کنیم. باید این باور در مردم ایجاد شود که آثار تاریخی و آداب و رسومی که در یک منطقه وجود داشته قطعا می تواند برای آینده مفید باشد.

گزارش از: مریم یخکشی خبرنگار ایسنا مازندارن

انتهای پیام