سکان تک‌خوانی زنان در داخل و خارج در دست چه کسی است؟

به گزارش مشرق، «مجید درخشانی» نوازنده تار و آهنگساز و عضو ارکستر محمدرضا شجریان (عضو گروه شهناز) در نخستین روزهای تحویل سال ۹۸ با حضور در برنامه ویژه شبکه فارسی زبان ضد ایران و ایرانی «ایران اینترنشنال» با صادق‌صبا، مدیر سابق بخش رادیو بی‌بی‌سی و یکی از برنامه سازان رادیو فردا به گفت‌وگو نشست.

این نخستین باری نیست که درخشانی سر از یکی از شبکه‌های تلویزیون مخالف نظام جمهوری اسلامی ایران بیرون می‌آورد. او مدتی طولانی است که با شبکه‌های ماهواره‌ای از جمله بی‌بی‌سی فارسی همکاری بسیار نزدیکی دارد. تصاویر و فیلم‌هایی از او در حال نواختن ساز تار در کنار خوانندگان زنی با حجاب قابل تأمل دست به دست می‌شود. شایعات غیر قابل انکاری وجود دارد که با دیدن این ویدئو تصدیق آن را نمی‌توان انکار کرد که در ادامه به بررسی و ارزیابی آن خواهیم پرداخت.

درخشانی بخشی از یک جریان خاص است که به صورت متمرکز سوژه تک خوانی بانوان در فضای داخل و خارج از کشور را ترویج و دنبال می‌کند. این در حالی که چندی پیش گروه حمید عسگری به خاطر اجرای تک خوان گیتاریست ممنوع‌الکار شده است. اما مجید درخشانی به راحتی از تهران تا لندن و سایر شهرهای اروپایی در رفت و آمد است و غیر از اجراهای خود همچنان در کنار آواز خوانان زن در حال نوازندگی است و ارکستر موسیقی کلاسیک ایرانی در کنار بسیاری از خوانندگان زن در شبکه‌های مختلف فارسی زبان را مدیریت می‌کند.

بیشتر بخوانید:

تک‌خوانی زن در نمایش عاشورایی بهاره رهنما؟! +فیلم

واردات «بازیگر و خواننده زن» از ترکیه آغاز شد! + عکس

از ارسال دوبلور به شبکه GEM تا تک‌خوانی بانوان به نام دوبلاژ +عکس

با تجمیع ویدئوهای منتشر شده از حضور او در مقام نوازنده در کنار سایر خوانندگان زن تنها یک نتیجه حاصل می‌شود که او در توسعه تک خوانی بانوان از هیچ کوششی فروگذاری نکرده و در داخل و خارج از کشور همچون سربازی تک ساحتی به معرفی یا کمک به اشتهار و ترویج این امر همت گمارده است.

«مجید درخشانی» متولد ۱۳۳۵ شهرستان مهدی شهر (سنگسر) سمنان است، درخشانی از شاگردان اسبق مرحوم «استاد محمدرضا لطفی» در نوازندگی تار و سه تار است. او پس از تولید آلبوم قاصدک با صدای مرحوم اخوان ثالث و یک آلبوم مشترک با حسین علیزاده، در سال ۱۳۶۳ از ایران رفت و در شهر کلن کشور آلمان سکنی گزید و کانون موسیقی نوا را در آنجا راه اندازی کرد. او با دعوت از مریم آخوندی از طریق کانون موسیقی نوا قطعاتی را آهنگسازی و با صدای مریم آخوندی (متولد ۱۳۳۶ تهران، از شاگردان آواز نصراله ناصح پور از اعضای هیئت مدیره خانه موسیقی و شاگرد حسین علیزاده، مقیم آلمان، گروه بانو را در آلمان راه اندازی کرده است) تولید، اجرا و منتشر کرد.

مجید درخشانی از سال‌های ۷۲-۱۳۷۱ به صورت رسمی همکاری با محمدرضا شجریان را آغاز کرد که می‌توان در این زمینه به آهنگسازی آلبوم درخیال با صدای محمدرضا شجریان و نوازندگی عبدالنقی افشارنیا، بهداد بابایی، بیژن کامکار، ارسلان کامکار، پشنگ کامکار و ارژنگ کامکار اشاره داشت. مجید درخشانی در همان ایام آلبومی را با عنوان نسیم صبحدم، با آهنگسازی و تنظیم خودش و خوانندگی مهسا وحدت خواننده زن ایرانی متولد ۱۳۵۲ که خوانندگی را ابتدا با پری ملکی و در ادامه با محمدرضا درویشی، ساسان فاطمی و هوشنگ کامکار ادامه داد. وحدت مقیم نروژ است، او خواهر مرجان وحدت دیگر خواننده و نوازنده‌ی زن ایرانی مقیم اروپا که تولید و منتشر کرد.

بیشتر بخوانید:

حرمت‌شکنی عاشورا با تک‌خوانی زنان / آوازه‌خوانی زنان با پوشش نامتناسب به بهانه محرم + عکس

درخشانی در سال ۱۳۸۴ و پس از بیست و یک سال به کشور بازگشت و به محض ورود، گروه موسیقی خورشید را تأسیس و راه اندازی کرد که این گروه علاوه بر اجراهای صحنه‌ای داخل کشور در فرانسه و چین نیز کنسرت برگزار کردند که آلبوم‌های آسمانه، ترنجستان، فصل باران و بیداردلان از جمله فعالیت‌های آن دوره‌ی درخشانی با گروه خورشید است.

درخشانی در سال ۱۳۸۶ کنسرت غوغای عشقبازان را با خوانندگی شجریان و حضور سعید فرج‌پوری آهنگسازی و اجرا کرد که حاصل این کنسرت‌ها نیز آلبومی با همین نام بود. سعید فرج پوری مقیم کانادا است، او در حوزه‌ی تولید کلیپ‌های تکخوانی بانوان بسیار فعال است. همچنین پس از ایجاد غائله درخواست رسمی خانه‌ی موسیقی در سال ۱۳۹۲ در تالار وحدت مبنی بر آزادی تکخوانی زن در حضور معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد، فرج‌پوری با انتشار بیانیه ای از درخواست خانه‌ی موسیقی حمایت کرد که بازتاب گسترده ای در رسانه‌های خارج از کشور داشت.

مجید درخشانی در همان سال با تلفیقی از گروه خود به انضمام دو گروه موسیقی از کشورهای افغانستان و تاجیکستان با حمایت یونسکو و به مناسبت زادروز مولوی، در پاریس اجرای صحنه‌ای داشت. درخشانی پیش از آن آهنگسازی، آلبومی را با صدای زهره جویا (خواننده زن متولد مشهد از مادری ایرانی و پدری افغانی به نام محمدرفیع جویا و ملیحه مطبوعی، ساکن وین اطریش) انجام داد که با نام جوهر عشق منتشر شد، این خواننده زن قطعاتی را نیز با آهنگسازی سعید فرج‌پوری تولید و منتشر کرده است.

او در سال ۱۳۸۵ آلبوم فصل باران را با صدای علی‌رضا قربانی آهنگسازی و منتشر ساخت، در ادامه ضمن آهنگسازی برای محمدرضا شجریان، آلبوم گروه آوا را با صدای شجریان و حضور سعید فرج‌پوری آماده و منتشر نمود، در سال ۱۳۸۷ که محمدرضا شجریان گروه موسیقی شهناز را راه اندازی کرد، بازهم مجید درخشانی همکاری مشترکش را با او ادامه داد که در این اجراهای مشترک از سازهای ساخته شجریان نیز استفاده شد. وی در همان سال قطعاتی به گویش محلی سنگسری را با صدای پوراسکندریان از اعضای خانه موسیقی با عنوان گوتکه مال تولید و انتشار داد. درخشانی درسال ۱۳۸۸ آلبوم رندان مست را با صدای محمدرضا شجریان آهنگسازی و پس از اجرا روانه بازار کرد.

مجید درخشانی در سال ۱۳۹۱ که برخی زمزمه‌های جدی در خصوص تکخوانی زن از سوی خانه‌ی موسیقی مطرح می‌شد گروه ماه را تأسیس کرد، نکته قابل تأمل آن است که با شروع فعالیت بسیار جدی درخشانی در قالب تولید قطعات و کلیپ‌های تکخوانی زن، اسم گروه موسیقی ماه را به ماه بانو تغییر داد.

در هجدهم شهریور ماه سال ۱۳۹۱ مجید درخشانی در برنامه ترانه‌های مشروطیت و شب هزار و دوم که در شهر بن آلمان برگزار شد به همراه یک گروه افغانی اجرای برنامه داشت. درخشانی در بهار ۱۳۹۳ سوم اردیبهشت ۱۳۹۳، نیز در سالن شهید چمران دانشکده فنی دانشگاه تهران با گروه موسیقی شمسا به سرپرستی و خوانندگی محمود صالحی اجرای صحنه‌ای داشت. درخشانی آلبوم کنار را با آهنگسازی خودش و خوانندگی عدنان رحیمی در مرداد ماه ۱۳۹۳ در سالن مهر حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی رونمایی و منتشر کرد.

آخرین آلبوم رسمی مجید درخشانی با نام آدم و سنگ با صدای داریوش کاظمی از طریق شرکت ایران گام به بازار موسیقی عرضه شده است. درخشانی در خرداد ماه ۱۳۹۳ برای ساخت موسیقی متن تله فیلم شبیه شیدایی به کارگردانی ناصر پویش را شروع کرد. او در آبان ۱۳۹۳ به همراه گروه شهناز مشغول برگزاری تور کنسرت‌های محمدرضا شجریان در اروپا شد.

درخشانی در تمامی سفرهای اروپایی و آمریکایی استاد محمدرضا شجریان همراه بود و در تمامی ملاقات‌های شجریان با گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی و رسانه‌های مخالف حاضر بود.

مجید درخشانی تا سال ۱۳۹۲ نیز قطعاتی را با تکخوانی زنان خواننده در داخل و خارج از کشور ساخته بود اما پس از اعلام موضع خانه موسیقی در جشن سالانه خود در تالار وحدت و استقرار تیم جدید در معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد، به صورت کاملاً شفاف ابتدا به برگزاری بیش از بیست اجرای صحنه‌ای با تکخوانی مهدیه محمدخانی در اروپا و استرالیا اقدام کرد و در ادامه همکاری با محمدخانی، نخستین آلبوم او را در انگلستان ضبط و تکثیر و منتشر ساخت. نکته بسیار جالب، استقبال ویژه BBC فارسی از این اجراهاست، این شبکه، در اقدامی نادر، علاوه بر مصاحبه‌ای طولانی با مجید درخشانی به عنوان سرپرست گروه ماه، کنسرت مهدیه محمدخانی را به صورت زنده پخش کرد.

بیشتر بخوانید:

جنتی: تک خوانی خانم‌ها ایرادی ندارد

سریال دنباله‌دار آوازه‌خوانی زنان در دولت یازدهم+فیلم

وزارت ارشاد: اُپرای عاشورا نوعی تعزیه خوانی نوین بود

مهدیه محمدخانی متولد ۱۳۶۵ از شاگردان حمیدرضا رضایی و استاد شجریان است که در نهایت در کارگاه آوازی محمدرضا شجریان برجسته شد و سال‌هاست که همانند حمیدرضا نوربخش از شاگردان ویژه استاد شجریان محسوب می‌شود. گروه «ماه» در زمان اجراهایش با صدای مهدیه محمدخانی و رهبری مجید درخشانی هفت نوازنده شامل: زهرا رنجپور (دف و دایره)، کوشان یغمایی (تنبک)، جمشید صفرزاده (سنتور)، شیوا احمدی سپهر (عود)، مهرداد ناصحی (کمانچه)، شاهو عندلیبی (نی) همراهی می‌کردند.

بخشی از متن مصاحبه مجید درخشانی با بی‌بی‌سی فارسی

سوال بی‌بی‌سی فارسی: وضعیت کار در ایران چطور است؟ بعد از ماجراهای انتخابات ۸۸ و اجراهای شما با آقای شجریان؟

چه قبل از آن جریان و چه بعدش هیچوقت شرایط کار برای ما مناسب نبوده. یعنی وضعیت موسیقی در ایران هیچوقت مناسب نبوده و نیست. چون هنوز تکلیفش در ایران روشن نیست. یعنی نمی‌دانند که می‌خواهند موسیقی باشد یا نباشد. از طرفی سرکوب می‌کنند و از طرفی می گوبند بیا کار بساز. لازم داریم برای صدا و سیما، برای ارشاد. من اینجا موسیقیدان‌های دولتی را جدا می‌کنم. آنها هیچ مشکلی ندارند. نه به لحاظ مجوز نه انتشار نه اجرا. ولی من وقتی می‌خواهم یک اثر را تولید کنم از همان ابتدا باید خودم را سانسور کنم. اول مشکل شعر هست، یعنی چه شعری مجوز می‌گیرد و چه شعری نمی‌گیرد، که آخرش می رسیم به اینکه شعری را انتخاب کنیم که مشکل نداشته باشد. حالا از شعر که بگذریم که مجوز بگیرد، تازه می رسیم به اول بدبختی؛ یعنی شما کاری را ساختید و ضبط کردید یا می‌خواهید اجرا کنید. چنان بازی اداری پیچیده ای را در مقابلت قرار می‌دهند که خیلی‌ها اصلاً منصرف می‌شوند از ادامه کار. واقعاً خیلی‌ها ناامید می‌شوند و دیگه کار نمی‌کنند. حالا آنها کی هستند که می‌خواهند مجوز بدهند؟ خیلی هاشان حتی یک اثر هنری هم در بازار ندارند، آن وقت می‌خواهند روی کار حسین علیزاده یا شجریان یا لطفی نظر بدهند. از آن طرف می‌بینی که موسیقی‌های مبتذل بازار را کاملاً گرفته و همه مجوز دارد. اگه شما نشسته اید آنجا که جلو موسیقی مبتذل را بگیرید، پس این کارها چیست در بازار؟ اصلاً به نظر من جلو موسیقی مبتذل را هم نباید گرفت، اصلاً مجوز یعنی چی؟ چه لزومی دارد؟ حالا از شعر که بگذریم، به چه چیز موسیقی مجوز می‌دهند؟ یعنی مثلاً استاد شجریان فلان جا را بد خوانده یا استاد لطفی بد تار زده، چه معنی دارد این مجوز؟ یک تشکیلات اداری آنجا درست شده برای مجوز که فقط می‌زند توی سر موسیقیدان مستقل و جلو کار کردنش را می‌گیرد.

مجید درخشانی پس از کنسرت‌های متعدد با مهدیه محمدخانی، کلیپ‌های تصویری اجراهای محمدخانی را نیز در فضای مجازی منتشر می‌کرد و همچنان می‌کند.سهیلا گلستانی، دیگر بانوی خواننده‌ای است که ترانه‌های متعددی را با آهنگسازی و تنظیم مجید درخشانی اجرا و به صورت غیرقانونی در فضای مجازی منتشر کرده است.

برخی از ترانه‌هایی که توسط مجید درخشانی ساخته و تنظیم شده و با صدای سهیلا گلستانی اجرا شده به دلیل پرداختن به موضوعاتی مانند کودکان کار، مورد توجه و استقبال رسانه‌های مخالف حاکمیت واقع شده و در بسیاری از شبکه‌های اجتماعی و تارنماهای مخالف انقلاب اسلامی منتشر شده‌اند.

درخشانی قطعاتی را نیز آهنگسازی کرد که با صدای کتایون گودرزی خواننده ی زن ایرانی مقیم آمریکا ضبط و پس از تولید به صورت صوتی و تصویری در فضای مجازی منتشر شد.

با وجود فعالیت‌های گسترده مجید درخشانی در ۱۳۹۳ و عدم ممانعت معاونت هنری وقت (استناد به عکس مندرج از معاون هنری و مهدیه محمدخانی) این نوازنده مشهور تار در زمینه توسعه تک خوانی بانوان فعالیت‌هایش را وارد فاز جدیدی کرد. درخشانی کلیپ‌های متعددی را با صدای مهدیه محمد خانی، سحر محمدی، هوروش خلیلی تولید و علاوه بر نشر در فضای مجازی، تولید خبر و خوراک برای رسانه‌های خارج از کشور، از شبکه‌های فارسی زبان ماهواره پخش شده و می‌شود.

پرداختن به این گونه موضوعات و مصادیق تمام ناشدنی است، اما آنچه مهم است مواردی است که منجر به بروز، توسعه و حمایت یکپارچه رسانه‌های خارج از کشور از توسعه تک خوانی بانوان می‌شود. موضوع تکخوانی زن از مباحثی است که به صورت ویژه مورد توجه رسانه‌های خارج از کشور قرار دارد و علت آن این است که هم ابزارهای فشار زیادی (مباحثی مانند حقوق بشر، برابری حقوق زن و مرد، فمنیسم، و …) برای پیشبرد آن قابل ابداع است.

با پیشبرد تکخوانی، ساختاری به نام نهادهای دینی دچار بحران مشروعیت خواهند شد، موضوع بسیار مهم این است که حجاب به خودی خود حذف می‌شود.در واقع یک محصول فرهنگی و هنری بدون مراحل اداری و کنترل‌های مختلف می‌تواند وارد بازار مصرف شود، حال اگر این کالای فرهنگی یا هنری فاقد یکی از ملزومات قانونی و نظارتی باشد، از ادامه فعالیت آن شخص حقیقی یا حقوقی تا زمان رفع معضل پیشگیری می‌شود که هماهنگی این جریان عمدتاً در داخل کشور رخ می‌دهد. بنا براین اگر شاهد آن هستیم که مجموعه بزرگی از تولیدات غیرقانونی وارد فضای مجازی شده، در خارج از کشور به صورت اجرای صحنه‌ای غیرقانونی ارائه می‌شود و در شبکه‌های ماهواره‌ای پخش می‌گردد.

بیشتر بخوانید:

گروه تکخوانی زنان تبرئه شدند

نکته جالب اینجاست که متولیان این جریان که بسیار گسترده هستند و در گزارش‌های بعدی به صورت مبسوط‌تری معرفی می‌شوند با تأیید مراکز نظارتی و با مجوز رسمی دستگاه مسئول در داخل کشور نیز فعالیت خود را ادامه می‌دهند و باید یقین داشته داشته باشیم که اجزای این سیستم متصل به هم هماهنگی بیشتری برای پیشبرد این رخداد پیدا کرده و منسجم‌تر شده اند!!.

نقش معاونت امور هنری وزارت فرهنگ وارشاد و دفتر موسیقی در جری شدن این گروه‌ها، نادیده انگاشتن تعمدی فعالیت و تولیدات غیرقانونی این افراد و گروه‌ها در داخل و خارج از کشور، اثرات وضعی عمیق‌تر و گسترده‌تری را در ایجاد تقابل و ایهام ذهنی مردم داشته است، چرا که اگر یک فعل غیرقانونی یا منکر دینی توسط شخص یا گروهی به ثبوت می‌رسد، این بخش مرتبط دولتی است که باید با آنان به صورت موضوعی برخورد و مقابله کند. سکوت و انفعال از سویی و اعطای مجوز برای اجراهای داخلی این افراد از مسائل و مواردی است که برای خاطیان ایجاد مصونیت کرده و می‌کند و دستگاه‌های نظارتی نیز در این زمینه از فرآیند مشهود و قابلی برخوردار نبوده‌اند.