کیست ها حباب های بادکنکی شکلی اند که با مایع، هوا یا سایر مواد پر شده اند. در اغلب موارد وجود کیست موجب درد و مشکلات دیگر نمی شود.
اگر بخواهیم درباره اندازه کیست ها صحبت کنیم می توان گفت اندازه آن ها از ابعاد بسیار کوچک تا بسیار بزرگ (اندازه ی یک پرتقال) متغیر است .کیست ها می توانند در هر نقطه ای از بدن رشد کنند و واژن و اندام تناسلی نیز ممکن است دچار کیست شوند.
علت بروز کیست واژن می تواند آسیب هایی باشد که حین زایمان طبیعی به واژن وارد می شود. همچنین این کیست ها ممکن است ناشی از به وجود آمدن تومور های خوش خیم در ناحیه واژن یا حتی انباشته شدن تدریجی ترشحات در واژن باشد. در این مقاله درباره انواع کیست واژن، کیست گارتنر واژن، کیست واژن در بارداری، علائم کیست واژن، عوارض کیست واژن و درمان کیست واژن و همچنین پیشگیری از کیست واژن صحبت می کنیم.

انواع کیست واژن
نوعی از کیست ها به دنبال آسیبی که حین زایمان طبیعی یا در طی جراحی به واژن وارد می شود، به وجود می آیند. این کیست ها حتی ممکن است از بقایای جنینی باقی مانده پس از تولد نوزاد در بدن مادر است به وجود بیایند.
کیست واژن به شکل های متفاوتی ممکن است به وجود بیاید که شامل موارد زیر می شود:
- کیست غده بارتولن
کیست بارتولن در واقع کیست هایی مملو از مایع اند که از غدد بارتولین (دو غده ریز که به صورت دو طرفه در نزدیکی واژن (مهبل) قرار دارند) ترشح می شوند. کار اصلی این غدد تولید مایعی است که سطح خارجی واژن را لغزنده و مرطوب می کند.
- کیست انکلوزیونی
این نوع کیست ها اغلب در دیواره ی تحتانی و پشتی واژن شکل می گیرند ومعمولا کوچک و نامحسوس هستند. این مدل کیست، از شایع ترین انواع کیست های واژن هستند و در مورد علت ابتلا به این نوع کیست هم این احتمال وجود دارد که به دنبال آسیب حین تولد نوزاد در زایمان طبیعی یا جراحی رشد کنند.
- کیست مولرین
این نوع کیست باز هم کیست شایعی است که به دلیل باقی ماندن اجزای جنینی در بدن مادر پس از تولد رخ می دهد. این نوع از کیست ها در هر نقطه ای از دیواره واژن ممکن است رشد کنند و اغلب هم حاوی مخاط دهانه رحم هستند.
- کیست های مجرای گارتنر
در روند تکامل جنین، مجراهایی از رشد بازمانده و به تکامل نمی رسند یا اصلا تشکیل نمیشوند؛ که درنتیجه ی آن پس از تولد نوزاد گاها شاهد پدیدار شدن این نوع کیست ها خواهیم بود. به مرور زمان و در زمان بلوغ این مجرای ناقص می تواند تبدیل به کیست واژینال شود.

علل ابتلا به کیست واژن
کیست های واژن بیشتر زمانی رخ می دهند که مسیر یک کانال یا یک غده مسدود شده و درنتیجه مواد و مایعات در آن انباشته شوند. اغلب علت پدید آمدن کیست تعیین کننده نوع کیست است.
به عنوان مثال آسیب به دیواره های واژن سبب بروز کیست های انکلوزیون می شود. به احتمال زیاد بیشترین عامل تاثیرگذار در ابتلا به کیست انکلوزیون پارگی کانال زایمان یا همان دیواره های وازن در طی زایمان است. همچنین جراحی که به بافت واژن آسیب بزند یا اپیزیوتومی که برش ناحیه پرینه برای راحت تر کردن زایمان طبیعی و گشاد کردن دهانه واژن است، نیز می توانند موجب این نوع کیست شوند.
کیست های بارتولن زمانی به وجود می آیند که سلول های پوستی راه خروج ترشحات غده بارتولن را مسدود کنند و سبب تجمع ترشحات شوند.

علائم کیست واژن
وجود کیست واژن اغلب تا زمانی که متخصص زنان و زایمان طی معاینات لگنی به وجود آن ها پی ببرد، پنهان می ماند.
کیست واژن در اغلب موارد برای بانوان علامتی خاص به همراه ندارد که باعث شود به وجود آن پی ببرند، بسته به اندازه و مکان کیست ممکن است بتوان به وجود آن پی برد یا خیر. ممکن است کیست، بدون رشد و در همان سایز اولیه باقی بماند یا حتی به مرور زمان رشد کند و بزرگ شود.
اکثر کیست ها بدون درد هستند اگرچه در برخی موارد هم کیست هایی در ابعاد بزرگ ممکن است حین رابطه جنسی، راه رفتن و انجام تمرینات ورزشی یا حین استفاده از تامپون اذیت کننده باشد.
اگر کیست ها عفونی شوند مستعد بروز درد هستند. باکتری های موجود بر روی پوست یا بیماری هایی که حین رابطه جنسی منتقل می شوند، می توانند عامل عفونی شدن کیست های واژن باشند و در نهایت آن ها را تبدیل به آبسه کنند.

عوارض جانبی کیست واژن
بیشترین عارضه ی ممکن متعلق به کیست هایی است که به دنبال عفونی شدن، تبدیل به آبسه می شوند.
آبسه، ساختاری بزرگ متشکل از چرک و مایعات است که می تواند سبب بروز قرمزی، درد و تورم شود. پس از ایجاد آبسه احتمال اینکه برای درمان نیاز به تخلیه باشد وجود دارد.
بسیاری از باکتری های موجود بر روی پوست که فلور نرمال محسوب می شوند و نیز بسیاری از بیماری های منتقله از راه جنسی از جمله کلامیدیا و سوزاک می توانند سبب تبدیل کیست به آبسه شوند. در سایر موارد باکتری های موجود در روده از جمله E-Coli می تواند سبب بروز آبسه غده بارتولن شوند.

برای کیست های واژن چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
زنان باید به طور سالیانه به پزشک زنان برای معاینه و چکاپ مراجعه کنند. علاوه بر این، بهتر است هر گونه توده و برامدگی در ناحیه تناسلی توسط پزشک بررسی شود تا از خوش خیم بودن آن مطمئن شوید. اگر کیست واژن شما دردناک شد یا دچار نشانه عفونت از جمله لکه بینی، ترشحات زیاد واژن یا بوی بد واژن شدید، بهتر است برای درمان به پزشک مراجعه کنید.

درمان کیست واژن
نشستن در آب گرم می تواند به درمان کیست و تخلیه و بهبود خود به خود آن کمک کند. در اغلب موارد برای درمان کیست واژن اقدام خاصی لازم نیست. در شرایطی اقدام به درمان لازم می شود که فرد به دلیل بزرگی کیست یا عفونت، احساس درد و ناراحتی داشته باشد. اگر به مرحله ای رسیدید که لازم شد اقدام به درمان کنید، یکی از راه های زیر ممکن است توسط پزشک برای درمان شما انتخاب شود:
-آنتی بیوتیک: عموما در مواردی که کیست واژن عفونی می شود یا آزمایشات نشانه دهنده وجود عفونت منتقله از راه تماس جنسی باشد، آنتی بیوتیک تجویز می شود. اگر آبسه ای تشکیل شد و سپس خود به خود تخلیه شد احتمالا نیازی به تجویز آنتی بیوتیک نیست.
-نشستن در آب گرم: نشستن در وان پر از آب گرم روزی چند بار به مدت ۳ تا ۴ روز می تواند بسیار مفید و کمک کننده باشد. نشستن در آب می تواند به بهبود کیست عفونی کمک کند تا بدون مداخله ی تهاجمی به صورت خود به خود تخلیه شود.
-روش مارسوپیالیزاسیون: این روش برای کیست هایی که مکررا در یک ناحیه پدید آمده و دردسر ساز می شوند، به کار می رود. در این روش پزشک با برش در اطراف کیست راهی به خروج باز می کند و با استفاده از بخیه آن را فیکس می کند تا کانال ایجاد شده به صورت مداوم باز مانده و ترشحات تخلیه شوند. ممکن است تا چند روز پس از جراحی لوله ای پلاستیکی (درن) درون بافت قرار داده شود تا راه خروجی ترشحات به سمت بیرون باز بماند و از عود مجدد کیست پیشگیری کند.
-برداشتن کامل غده: در موارد نادر در کیست های بارتولن، غده به طور کامل برداشته می شود. اگرچه این مورد خیلی هم شایع نیست.
-تخلیه به روش جراحی: ممکن است به منظور تخلیه ی محتویات کیست های عفونی یا کیست هایی که بزرگ شده اند، از روش جراحی استفاده کنیم. این روش اغلب تحت بی حسی موضعی یا سدیشن انجام می شود. پزشک برش کوچکی بر روی کیست ایجاد می کند که از این طریق کیست تخلیه می شود. پس از تخلیه کیست، پزشک لوله پلاستیکی را در برش قرار می دهد تا کیست برای چند هفته باز باقی بماند تا به طور کامل تخلیه شود.

پیشگیری از ابتلا به کیست واژن
این که بخواهیم از تشکیل کیست واژن پیشگیری کنیم کار دشواری است. برای پیشگیری تمرکز نباید بر روی ممانعت از رشد کیست باشد بلکه تمام توجه باید به تمیزی هر چه بیشتر واژن باشد.
تمرین رابطه جنسی تمیز و ایمن می تواند از انتقال بیماری از طریق بیماری های جنسی کمک کننده باشد.

نکته نهایی درباره کیستهای واژن
بسیاری از بانوان حتی از وجود کیست واژن در بدنشان اطلاع ندارند مگر اینکه در معایناتی که سالانه به منظور چکاپ انجام می شود به وجود آن پی ببرند. در موارد نادر، کیست واژن سبب بروز درد شده یا عفونت می کند. بیمار باید سریعا اقدام به درمان کرده و از انجام فعالیت هایی که سبب آبسه کیست ها می شود، پرهیز کند. به ندرت کیست واژن برای بانوان مسئله ساز می شود.

منبع: دکتر متین ذاکرین