فرحزاد، محله ای پر از تضاد

تهران-ایرنا- شاید باورش سخت باشد در منطقه دو تهران، افرادی ساکن باشند که نه تنها در معرض آسیب هستند بلکه از فقر مالی و فرهنگی نیز رنج می برند. منطقه «فرحزاد» زمانی محل تفریح پایتخت نشینان بود اما امروز کلونی آسیب است و انجمن ها برای حمایت حاشیه نشین ها به کمک این منطقه رفته اند.

به گزارش ایرنا، در طول دهه های گذشته عده ای از افراد بومی و اصیل فرحزاد برای سکونت به محله های دیگر رفته اند اما هنوز خانواده هایی نیز هستند که از بومیان و محلی های اصیل این منطقه به حساب می آیند و همین جا سکونت دارند. در واقع فرحزاد از جمله محله های قدیمی پایتخت است اما شاید به خاطر سیاست گذاری های اشتباه امروز بخش هایی از آن تبدیل به محله آسیب شده که این موضوع نگرانی هایی را برای بومیان قدیمی این منطقه به وجود آورده است. حالا اسم فرحزاد که به میان می آید تصویر خانواده هایی در ذهنتان نقش می بندد که اغلب مهاجر هستند و مشکلات زیادی را به دوش می کشند. خانواده هایی که به خاطر فقر مالی و فرهنگی زندگی بومیان این منطقه را نیز تحت تاثیر قرار داده و برای آن ها مشکلاتی را نیز به وجود آورده اند.
به محله ای از فرحزاد رفته ایم که خانه ها فرسوده و یک یا دو طبقه هستند. روی شیب های تندی واقع شده اند که گاهی رفت و آمد پیاده یا سواره را برای اهالی سخت کرده است. از این گذشته بچه هایی که در این منطقه زندگی می کنند به خاطر نوع بافت کوچه و خیابان ها، هنگام بازی دچار شکستگی دست و پا می شوند.
نیاز به دانش و آموزش در بخش های فقیرنشین این منطقه به خوبی احساس می شود. امروز به موسسه توانمندسازی زنان و کودکان مهر و ماه آمده ام. جایی که گروهی جوان و پر انرژی، از کودکان و زنان آسیب دیده فرحزاد حمایت می کنند و آن ها را برای داشتن آینده ای روشن توانمند و مستقل می کنند.
افخم صباغ، مدیرعامل و یکی از موسسان مهروماه است. مهروماه در قالب دو ساختمان و از پاییز 91 فعالیت خود را در منطقه فرحزاد شروع کرد. صباغ می گوید: هدف ما توانمندسازی به مفهوم آموزش، حرفه آموزی، اشتغال زایی در حوزه زنان و کودکان آسیب دیده و در معرض آسیب برای کاهش آسیب ها و بهبود شرایط و ارتقاء کیفیت زندگی این خانواده ها بوده است.
به گفته مدیرعامل این موسسه آنها در تلاش اند تا با نگاه خانواده محوری که دارند، زنان و کودکان را با آموزش در این مرکز توانمند کنند.«ما قصد داریم بیشتر یک تسهیل گر باشیم و در نهایت خود این افراد بتوانند روی پای خودشان بایستند و زندگی هایشان را بهبود ببخشند».

*فرحزاد کلونی آسیب
به گفته موسسان مهروماه آنها از مدت ها پیش دغدغه فعالیت های اجتماعی در سر داشتند. حس می کردند مسئولیت اجتماعی در قبال جامعه و بشریت دارند و فکر کردند از این طریق می توانند نقش خود را ایفا کنند. به همین دلیل موسسه مهر و ماه شکل گرفت. «طبق بررسی های ما این منطقه یکی از کلونی های آسیب بود و از طرف دیگر وقتی ما کارمان را شروع کردیم تعداد انجمن های فعال در مناطق حاشیه و آسیب فرحزاد کم بودند و این نیاز را حس کردیم که باید اینجا کارمان را شروع کنیم».
تضاد طبقاتی و چنددستگی افرادی که در این منطقه ساکن هستند اتفاق خوبی به همراه ندارد. صباغ می گوید: تصور کنید بچه ای که در خانواده معمولی زندگی می کند با بچه ای که از خانواده آسیب است در یک مدرسه تحصیل می کنند، در یک کلاس می نشینند و این نیاز به آموزش دارد.
موسسان مهرو ماه 4 نفر هستند و رشته کار را به دست گرفتند. آنها گرچه آموزش دهنده نیستند اما تسهیل گرانی اند که نیروهای متخصص را گرد هم آورده و در جهت بهبود شرایط منطقه و خانواده های آسیب از تخصص آنها بهره می گیرند.
آنها در ابتدا کارشان را با برگزاری کلاس های سوادآموزی و کارگاه های زنان و همچنین کلاس های آموزشی کودکان از جمله کامپیوتر، نقاشی و زبان شروع کردند. به مرور زمان اما آنها ارتباطات محلی شان قوی تر شد، به نیازها و آسیب های جدی تری در محله پی بردند.

*دسته بندی آسیب
«از آنجا به بعد با دسته بندی آسیب ها سعی کردیم نسبت به هر موضوعی، پروژه تعریف کنیم. برای مثال در حال حاضر ما 95 کودک پیش دبستانی داریم در سه سال اول شروع کارمان نداشتیم. با تحقیقاتی که صورت گرفت، متوجه شدیم یکی از دلایل جدی افت تحصیلی دانش آموزان به این دلیل است که آنها دوره پیش دبستانی را پشت سر نگذاشته بودند. انها در مدرسه پیش دانش آموزانی می نشستند که این دوره را گذرانده و سطح و کیفیت اموزششان از آنها بالاتر بود». به دلیل اختلاف سطح آموزش در کلاس، این بچه ها اعتماد به نفسشان را از دست می دادند و دچار افت تحصیلی می شدند.
«ما از نیروهای داوطلب متخصص که سال ها در این حوزه کار کرده اند و همچنین از دختران محلی که در رشته های مرتبط فارغ التحصیل شده بودند یا علاقه مند بودند کمک گرفتیم و برای آنها دوره هایی ویژه ای را جهت آموزش و مربی گری این بچه ها در نظر گرفتیم. البته این آموزش ها به صورت مداوم و در فواصل زمانی مختلف انجام می شود». ابتدا دو کلاس پیش دبستانی در مهروماه تشکیل شد اما بعدها این تعداد به 6 کلاس رسید. «بچه های حاضر در این کلاس ها از طریق کمیته مددکاری، روانشناسی مجموعه و با توجه به اینکه بیشتر در معرض آسیب بودند انتخاب شدند». اما جالب است بدانید مادران بچه های منتخب در کلاس های پیش دبستانی مهروماه، نیز باید در دوره های فرزندپروری و جلسات روانشناسی و مددکاری شرکت کنند.

*بازمانده از تحصیل
یکی دیگر از مواردی که موسسه مهروماه تحت پوشش خود قرار داده، کودکان بازمانده از تحصیل هستند. «عده ای از این بچه ها کودکان مهاجر فاقد اوراق هویتی هستند سعی می کنیم برگه کفالت تحصیلی برای ادامه تحصیل را به دست آورده وارد مدارس دولتی شوند. با این حال عده ای بازمانده از تحصیل می مانند و نمی توانند اوراق لازم برای ورود به مدرسه را بگیرند». در سال تحصیلی 98-97 بچه ها در شیفت بعدازظهر به مدرسه غیرانتفاعی که در محله واقع شده می روند و کلاس های تقویتی و آموزش مهارت زندگی را یاد می گیرند که این با همکاری مهروماه انجام شده است». بچه های بازمانده از تحصیل 24 نفر هستند که غیر از شرکت در مدرسه غیرانتفاعی خدمات مددکاری و روانشناسی نیز دریافت می کنند. «در مجموع 182 کودک تحت حمایت تحصیلی مهروماه هستند که حدود 45 نفراز آنها کودک کارند و تلاش می کنیم آنها را به واسطه آموزش و تحصیل و توانمند کردن خانواده هایشان از چرخه کار خارج کنیم».
صباغ ادامه می دهد: در مهروماه پروژه حمایت تحصیلی هم داریم که بچه هایی که شرایط خانوادگی و مالی خوبی ندارند، از لحاظ هزینه ها، کلاس های کمک درسی شان، پیگیری و مشاوره تحصیلی حمایت می شوند تا بتوانند به درس خود ادامه دهند. ما سعی می کنیم خیریه نباشیم. سیستم کاری مجموعه آموزش تا توامندسازی است.
خانه فرهنگ و هنر مهر و ماه نیز در ساختمان دیگر این مجموعه واقع شده و بچه ها با حضور در این مجموعه خدمات فرهنگی و هنری دریافت می کنند. «کتابخانه و طرح با من بخوان و کلاس نقد کتاب، کلاس موسیقی، سرود، نقاشی، ویترای، تئاتردرمانی و کلاس های ورزشی تعدادی از کلاس های پرطرفدار خانه فرهنگ است».
صباغ می گوید: ما برای کودکان کار بالای 15 سال بحث حرفه آموزی مثل مکانیکی، تعمیر موبایل است تا با توانمندسازی حرفه بهتری یاد بگیرند.

*مادران توانمند؛ کودکان موفق
مهرو ماه در کنار آموزش به کودکان سعی دارد نقش مادران آنها را نیز پررنگ کند. «اینکه چرا ما بحث توانمندسازی زنان را نیز در برنامه هایمان قرار دادیم به این دلیل است که زنان نه فقط به عنوان مادر بلکه به عنوان یک زن دارای حق و حقوقی هستند، آسیب هایی متوجه آنها است و مسائل اجتماعی درباره زنان کم نداریم به همین دلیل آموزش و توانمندسازی آنها در الویت های برنامه های مهروماه قرار دارد».
در بخش زنان این موسسه، بیش از 100 زن مشغول سوادآموزی هستند. سوادآموزی فقط خواندن و نوشتن نیست و کاربردری است. به غیر از این بخش کمیته مددکاری و روانشناسی مجموعه کارگاه هایی را مثل کارگاه ارتباط با کودک، فرزندپروری، عدم خشونت، بهداشت و تغذیه برای زنان برگزار می کند.
به اینجای صحبت که می رسیم صباغ می گوید: یکی از مسائلی که باعث می شود حضور زنان در جامعه پررنگ شود، حضور اقتصادی زنان است. هرچه خانم ها در اقتصاد خانواده نقش بازی کنند، به همان اندازه می توانند به کاهش مشکلات خانواده کمک کنند. به خاطر همین ما کارگاه های خیاطی و کارآفرینی داریم. زنان در دوره های آموزشی دوره دیده و مهارت کسب می کنند.
اینجا حتی صندوق کارآفرینی نیز برای زنان در نظر گرفته شده است. ما به عنوان تسهیل گر برای زنانی که مهارت کسب کرده و توانمند شده اند، سفارش دوخت بگیریم و در فروش به آنها کمک کنیم.
«زنان در بخش کارگاهی یا کلاس هایمان آموزش خیاطی می بینند. خیلی از آنها امروز چرخ کارهای حرفه ای شده و حتی بیرون از مهروماه کار و کسب درآمد دارند. بخش دیگر آموزش هایی دیگری مثل پته دوزی، گلدوزی، چرم دوزی را یاد می گیرند و ما کمک می کنیم محصولاتی که تولید کرده اند را در بازارچه های مهروماه بفروشند. مثلا از سال گذشته تاکنون حدود 100 موفق شدند با فروش دست سازه هایشان در بازارچه های مختلف کسب درآمد کنند».
فارغ از کلاس های دوخت و دوز، این مجموعه گروهی با عنوان مهرچین وجود دارد که در آشپزی توانمند شده اند و با توجه به سفارش ها و نیاز متقاضیان اقدام به فعالیت می کنند. از تهیه و فروش بادمجان سرخ شده و پیاز داغ گرفته تا سبزیجات. آنها امروز به عنوان تعاونی مستقل از مهروماه مشغول کار هستند و مربیان مهروماه بر روی کارهای آنها نظارت دارند اما پول حاصل از فروش در اختیار خودشان قرار می گیرد. «ما حتی اردوهایی را نیز برای این خانم ها در نظر می گیریم. شاید باورش سخت باشد اما موردی داشته ایم که حتی یک بار هم سینما نرفته است. این اردوها مفرح، آموزنده و برای این خانم ها با تجربیات خوبی همراه است».
به گفته صباغ تمام آموزش ها به زنان از سوادآموزی تا توانمندسازی با در نظر گرفتن شرایط بومی و فرهنگ منطقه انجام می شود. آنها در تلاش اند زنان را بدون اینکه مشکل تازه ای در زندگی شان به وجود بیاید آنها را توانمند کنند. در این مدت سعی می کنند با جلسات مشاوره و مددکاری فرهنگ توانمندسازی زنان و پذیرش این موضوع از طرف خانواده را جا بیندازند تا تنشی در خانواده ایجاد نشود. «ما معتقدیم هرچقدر مادران ما توانمند باشند، کودکان آنها شرایط بهتری خواهند داشت. مثلا اگر مادری توانمند شود دیگر مانع ازدواج زودهنگام دختربچه اش یا کار کردن فرزندانش در سن و سال کم می شود و از وقوع بخشی از آسیب ها درون خانواده و حتی اجتماع جلوگیری می کنند».
گزارش از فاطمه شیری
اجتمام*ف ش*9105