شاهرود پایلوت «پتانک» در استان سمنان/معرفی یک پدیده جدید و پرنشاط

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: چهار ماهی است که ورزش پتانک در شهرستان شاهرود دارای طرفدارانی شده و دیگر کمتر کسی در بین اقشار جوان است که نام آن را نشنیده باشد حتی این روزها زمینی نیز در مجموعه مدیریت بحران و دو پارک سطح شهر به این ورزش اختصاص داده شده تا ترویج این ورزش مفرح و نشاط آور تسریع شود.

پتانک ورزشی فرانسوی و وارداتی است که مانند هر پدیده وارداتی دیگر در ابتدا برای نهادینه کردنش مشکلات و موانعی نیز وجود دارد چالش‌هایی که از قیمت وسایل بازی گرفته تا معرفی و برگزاری مسابقات آنکه همواره سبب شده تا برگزار کنندگان این ورزش که تحت نظارت هیئت بولینگ، بیلیارد و بولس است، نیازمند حمایت‌های بیشتر باشند.

پتانک چیست؟ چرا این ورزش برای کسانی که نخستین بار با آن آشنا می‌شوند تا این حد جذابیت دارد که بین پتانک بازان ضرب المثلی ایجاد شده که اگر یک‌بار مزه آن را بچشی دیگر توپ‌هایش را رها نمی‌کنی؛ تمام این سوالات و البته پرسش‌های بیشتر درباره ورزش پتانک را در گفتگو با حامد مهدی پناه رئیس کمیته بولس استان سمنان و رئیس هیئت بولینگ بیلیارد و بولس شاهرود به گفتگو نشسته‌ایم.

*در ابتدا برای ما از پتانک بگویید و این ورزش را به نوعی معرفی کنید.

قدمت این ورزش به بیش از ۱۰۰ سال می‌رسد و ورزشی است که خاستگاه آن کشور فرانسه محسوب می‌شود این بازی بسیار شبیه به برخی بازی‌های محلی ما مانند تیله بازی، گردو بازی و بازی محلی لَم پور (لم به معنای سنگ و پور به معنای پسر) است که سابقاً در لرستان با سنگ‌هایی پهن بازی می‌شد پس می‌توان گفت با وجود اینکه پتانک وارداتی است اما ایرانی‌ها با آن خیلی هم بیگانه نیستند.

فدراسیون این ورزش در سال ۱۹۵۸ در جهان تشکیل شد اما اختراع آن به یک قهوه خانه در فرانسه بر می‌گردد که شخصی دارای یک برادر روماتیسمی بود که بیماری رمق دویدن و راه رفتن را از او گرفته بود از سویی برادر این شخص به دنبال اختراع ورزشی بود که برادرش بدون دویدن هم بتواند آن را انجام دهد و در نتیجه پتانک خلق شد.

کلمه پتانک در زبان بومی فرانسوی به معنای ایستادن یا پا جفت است که این نامگذاری به نوع پرتاب توپ‌ها در این ورزش که همان ایستاده به صورت پا جفت محسوب می‌شود، باز می‌گردد.

* این ورزش چه موقع به کشور ما رسید؟

پتانک بعد از معرفی به دنیا از کشور فرانسه در دهه ۵۰ با ایجاد فدراسیون جهانی رونق گرفت اما در ایران از ۲۰ سال پیش توسط یک ایرانی اهل شیراز به نام آقای قربان پور که در یکی از کشورهای آسیای شرقی باشگاه وزنه برداری داشت به ایران و طبیعتاً شیراز آورد. دلیل اینکه از آسیای شرقی نیز این ورزش به ایران آمد این است که بیشتر توپ‌ها یا گوی های پتانک در این کشورها تولید می‌شود و در نتیجه این فرد ایرانی در آنجا توانست با ورزش پتانک آشنا شده و آن را به ایران بیاورد.

پتانک در شیراز پا گرفت و کم کم در سایر کشور نیز برگزار شد اما ۱۰ سالی است که این ورزش به طور جدی در ایران معرفی شده و تحت نظارت فدراسیون بولینگ، بیلیارد و بولس فعالیت دارد حتی چندین مورد مسابقات قهرمانی کارگران کشور و چهار دوره قهرمان کشوری نیز در سطح ایران برگزار شده است.

*چرا پتانک تحت نظارت فدراسیون بولینگ و بیلیارد است؟

ابتدا باید گفت آن سه ورزش که نامشان همراه هم یک فدراسیون را تشکیل می‌دهند به تنهایی یک ورزش ساده نیستند و خود دارای بخش‌های مختلفی هستند، مثلاً بیلیارد مجموعه‌ای از بازی‌هایی مانند ایت بال، ناین بال، اسنوکر، کارامبول و … است لذا بولس هم به همین معنی است بولس یا بول در انگلیسی به معنای توپ است و بولس به مجموعه بازی‌هایی مانند بوجیا، پتانک، شوتینگ و… گفته می‌شود که با توپ‌های خاص بازی می‌شوند به همین دلیل مجموعه بازی‌های توپی با هم در کنار هم قرار گرفته و فدراسیونی به این نام را تشکیل داده است.

*ویژگی منحصر به فرد پتانک در برابر دیگر ورزش‌های بولسی چیست؟

ابتدا باید گفت که در این ورزش فرد دوندگی ندارد اما این به آن معنی نیست که این ورزش بی تحرک بوده و یا هیجانی ندارد اتفاقاً برعکس این ورزش چنان هیجانی دارد که شاید قابل وصف نباشد اما به سوال بازگردیم باید گفت پتانک ورزشی است که در مقایسه با سایر ورزش‌های دیگر بسیار ساده‌تر است.

برای مثال بوجیا سالن و مکان مخصوص و توپ‌های خاص می‌خواهد یا بولز که یک بازی از مجموعه بازی‌های موسوم به بولس است نیازمند یک سالن خاص است اما پتانک خیر شما کافی است یک زمین مستطیل حداقل چهار و ۱۵ متر و یا سه در ۱۲ متر داشته باشید تا بتوانید این بازی را انجام دهید.

*درباره زمین بازی توضیح دهید؟

زمین پتانک علاوه بر ابعادی که بیان شد باید دارای اسطحکاک باشد یعنی نباید زمین صافی مانند موزائیک، کفپوش و یا آسفالت باشد لذا این بازی در زمین شنی یا ساحل دریا و حتی روی چمن بازی می‌شود چرا که توپ‌ها در این ورزش نباید زیاد حرکت کنند در پتانک توپ‌هایی که پرتاب می‌شوند می‌بایست با یک اختلاف اندک در همان نقطه هدف قرار گیرند در نتیجه نیاز است که این ورزش در زمینی دارای اصطکاک برگزار شود.

جنس اصلی و استاندارد برگزاری مسابقات پتانک و مصوب فدراسیون جهانی شن به دست آمده از ماسه کوبیده شده موسوم به صفر شش است اما این بازی بر روی چمن هم برگزار می‌شود و یا حتی در ساحل دریا و عموماً در هرجایی می‌توان آن را بازی کرد.

*به بحث اصلی بپردازیم و آن هم وضعیت پتانک در شاهرود

بله؛ این ورزش تقریباً پنج ماه است که در شاهرود به طور جدی معرفی و بازی می‌شود اما خوشبختانه در همین مدت هم شاهد جذب حدود ۱۰۰ بازیکن پتانک هستیم که بسیار جای خرسندی دارد ما حتی در همین مدت زمان کم توانستیم تیم استان سمنان متشکل از پتانک بازان شاهرودی را به چهارمین دوره مسابقات قهرمان کشوری نیز اعزام کنیم که در عین ناباوری توانستند مقام چهارم کشور را نیز به دست آورند آن هم در جایی که ۲۹ تیم در این رقابت‌ها شرکت کرده بودند.

از طرف دیگر بخش قابل توجهی از علاقمندان به پتانک در شاهرود بانوان هستند، این ورزش می‌تواند با شرایط حجاب کامل یعنی شلوار، مانتو، مقنعه و کلاه و کاملاً پوشیده برگزار شود و این امر سبب شده تا بانوان ما نیز به آن رغبت داشته باشند همچنین درباره حضور بانوان باید گفت این ورزش به صورت میکس (مختلط) نیز برگزار می‌شد که در چهارمین مسابقه قهرمان کشوری این امر البته برداشته شد و خانم‌ها با یکدیگر و آقایان با یکدیگر رقابت کردند اما در نهایت باید گفت استقبال خانم‌ها بسیار خوب بوده است.

از سوی دیگر باید گفت این بازی یک بازی خانوادگی است ما بسیاری افراد در هنگام پیک نیک‌های خانودگی نیز آن را بازی می‌کنند در همین شهرستان شاهرود هستند کسانی که یا از هیئت توپ قرض می‌گیرند و یا خودشان اقدام به خرید توپ‌ها کرده اند و به صورت خانوادگی در جاهای مختلف شهرستان بازی را انجام می‌دهند این امر نشان می‌دهد که پتانک در شاهرود در حال ریشه دواندن است.

*به بازی پتانک برسیم، درباره قوانین و نحوه بازی توضیح می‌دهید؟

پتانک به سه حالت برگزار می‌شود نخست تک به تک، دوم دو به دو یا دوبل و سوم سه به سه یا تریپل که در مورد آخر معمولاً نفر سوم از جنس مخالف (آقایان یا خانم‌ها) انتخاب می‌شود که البته در ایران بازی‌های تریپل بانوان و آقایان به صورت جدا هم برگزار می‌شود.

در حالت تک به تک هر فرد سه توپ دارد و یک توپ کوچک چوبی به نام جک با نشان یا کهوجه در بازی وجود دارد در حال دوبل و تریپل هر تیم شش توپ دارد بازی با ایستادن پرتاب کنندگان در داخل یک رینگ دایره‌ای به قطر ۳۵ تا ۵۰ سانتی متر به صورت پا جفت آغاز می‌شود ابتدا جک پرتاب شده و می‌بایست در فاصله چهار تا ۱۰ متری بایستد و سپس گوی‌ها به طرف جک پرتاب می‌شوند.

برای مثال بازیکن اول جک را در پنج متری پرتاب کرده و گوی خود را در ۲۰ سانتی متری جک پرتاب می‌کند، سپس نوبت دیگری است و او گوی را پرتاب می‌کند اگر گوی او در ۱۹ سانتی متری توپ بازیکن اول ایستاد او نسبت به جک جلوتر است در نتیجه یک امتیاز می‌گیرد اما اگر گوی او در ۲۱ سانتی متری یعنی دور تر از توپ بازیکن اول ایستاد دوباره بازیکن دوم توپ خود را پرتاب می‌کند تا تمام توپ‌ها تمام شود.

هدف در این بازی این است که گوی‌های شما کمترین فاصله را با جک داشته باشند تا شما بتوانید یک امتیاز بگیرید، در این بازی هر گوی که از گوی بازیکن رقیب نسبت به جک نزدیک‌تر بود یک امتیاز دریافت می‌کند در نتیجه امکان گرفتن یک، دو یا سه امتیاز در بازی تک نفره و امکان گرفتن یک تا شش امتیاز در بازی دوبل و یا تریپل وجود دارد، این نکته را نیز باید گفت که در پایان هر دست بازی پتانک فقط تیم برنده امتیاز می‌گیرد تا جمع این امتیازات به ۱۳ برسد.

*نحوه امتیاز دهی نیز به همین شکل است؟

بله؛ تیم برنده باید به عدد ۱۳ برسد اما شاید مردم این ذهنیت را داشته باشند که پرتاب چند توپ کار دشواری نیست و یک بازیکن ممکن است به سرعت بازی را تمام کند اما اینگونه نیست بعضاً پیش می‌آید برای رسیدن به عدد ۱۳ تعداد ست‌های بازی آنقدر فراوان می‌شود که شاید بازی چهار تا پنج ساعت نیز به طول بینجامد و این جذابیت پتانک است چرا که بازی دشواری است و باید در آن حرفه‌ای شد.

در مسابقات کشوری که برای مثال ۲۵۰ نفر شرکت می‌کنند به واقع نمی‌توان در برخی مسابقات به عدد ۱۳ رسید چرا که ممکن است بازی‌ها سه تا چهار ساعت طول بکشند در نتیجه برای اینکه وقت به همه برای بازی برسد این بازی به صورت زمانی برگزار می‌شود یعنی طبق تعریفی که فدراسیون عنوان کرده برای مثال هر دست بازی پتانک نیم ساعت است و در آن هر تیمی که بیشتر امتیاز گرفت برنده است هر تیمی هم که زیر این زمان به عدد ۱۳ رسید پیروز رقابت‌ها است.

*نحوه پرتاب این گوی‌ها نیز به شکل خاصی دارد؟

بله؛ زمانی که شما گوی را در دست می‌گیرید باید مچ شما با زمان موازی و کف دست به سمت پایین باشد در نتیجه هر شکلی نمی‌توان گوی را پرتاب کرد و اصولی خاص دارد اما این پرتاب‌ها سراسر هیجان و تکنیک هستند، پرتاب‌های چرخشی، پرتاب‌های درجا، پرتاب‌های گوشه‌ای و ده‌ها پرتاب که البته باید در آن خبره شد.

ممکن است گوی پشت جک قرار گیرد و یا گوی حریف جلوی جک ایستاده و نگذارد تا گوی شما به جک نزدیک شود اینجا باید از پرتاب‌های اصطلاحاً چرخشی یا کات دار که بسیار سخت و حرفه‌ای هستند استفاده کرد درنتیجه این بازی دارای هیجان وصف ناشدنی است.

*داوری در این بازی چگونه است؟

این بازی خود داور است و به صورت دوستانه برگزار می‌شود یعنی خود بازیکنان داور هم هستند چرا که همه چیز در پتانک مشخص است اما در زمان‌هایی که خیلی فاصله دو گوی نسبت به جک مشابه بود و با چشم توان تشخیص وجود نداشت، داور زمین با ابزار اندازه گیری مانند متر و … وارد کار شده و تکلیف را روشن می‌کند این بازی گاهی به میلیمترها بستگی دارد و یک میلی‌متر می‌تواند نتیجه بازی را تغییر دهد.

این بازی دارای تاکتیک‌های خاص خود است؛ هیچ پرتابی در پتانک بی قاعده نیست در نتیجه وقتی جک توسط فرد شروع کننده پرتاب می‌شود تا بازی شروع شود به همه چیز دقت می‌کند اینکه تیم حریف فرد دورزنی دارد یا خیر، آیا توان زاویه زنی بازیکنان حریف بهتر است یا خیر، آیا تیم مقابل نزدیک زنی را تبحر دارد یا خیر آیا هم تیمی شما می‌تواند ضربات گوشه را بهتر بزند یا خیر و تمام این موارد که همگی تاکتیک‌های جذاب پتانک هستند.

از سوی دیگر در عرض چهار متری زمین اگر ۵۰ سانتی متر از هر دو سوی را کم کنیم، یک مستطیل سه متر در چهار متر فضا برای پرتاب جک و توپ‌ها وجود دارد که آن را می‌توان در جایی پرتاب کرد و یا بازی را به هر گوشه‌ای از زمین کشاند.

*درباره حمایت از پتانک در شاهرود بگویید؟

خوشبختانه این ورزش وقتی به مسئولان شهرستانی معرفی شد با استقبال خوبی روبرو شدیم و شهرداری شاهرود پس از رئیس اداره ورزش و جوانان بسیار به ما کمک کردند تا جایی که در فاصله بسیار اندک معرفی این ورزش در سطح شهرستان، این امکان به وجود آمده که شاهرود بتواند میزبان مسابقات کشوری نیز باشد که دستاورد بزرگی است.

با همکاری شهرداری شاهرود همچنین خوشبختانه در مرکز مدیریت بحران این شهر پنج زمین پتانک نیز با کادر بندی و جدول کشی ایجاد شد که خوشبختانه توانست به ما کمک فراوانی کند و ما توانستیم مسابقه بین خانواده شهرداری شاهرود را نیز در آن برگزار کنیم.

از سوی دیگر در مجموعه شهید اکبری نیز به همت اداره ورزش و جوانان زمینی به صورت عاریه به ما داده شده که بتوانیم چند زمین چهار در ۱۵ متر را ماسه ریزی کرده و عملیات آماده سازی آن را انجام دهیم که برای ما بسیار قابل تقدیر است. این فضا می‌تواند ۱۸ زمین پتانک را برای شهر شاهرود ایجاد کند.

سه زمین دیگر نیز در انتهای خیابان فیض و خیابان کاج شاهرود با ماسه و به صورت خط کشی شده در اختیار پتانک بازان شهرستان قرار دارد که خوشبختانه این امکانات سبب شده تا ما از لحاظ زمین حداقل، امیدواری بسیاری به آینده این ورزش بانشاط داشته باشیم.

*درباره توپ این ورزش هم بگویید

در اصل توپ این ورزش باید توسط خود بازیکنان تهیه شود مانند راکت بدمینتون و یا تنیس که هر بازیکن آن را برای خودش تهیه می‌کند اما باز هم برای ترویج بیشتر این ورزش هیئت شهرستان اقدام به در اختیار گذاشتن توپ‌های پتانک به صورت عاریه می‌کند تا مردم با این ورزش آشنا شده و توپ‌های آن را بخرند.

توپ‌های این ورزش در انواع مختلف است اما توپی که امروز رایج شده و در مسابقات کشوری نیز از آن استفاده می‌شود که جعبه شش عددی آن امروز حدود ۶۰۰ هزار تومان قیمت دارد هرچند برخی توپ‌ها نیز وجود دارند که هر کدامشان یک میلیون تومان قیمت دارند لذا تولی. کنندگان داخلی می‌توانند به کمک این ورزش آمده تا دیگر نیاز به واردات نباشد.

با همکاری هیئت بولینگ، بیلیارد و بولس استان سمنان خوشبختانه توانسته‌ایم شش دست شش تایی توپ پتانک را برای هیئت بولس شاهرود تهیه کنیم که خیلی کمک شایانی برای اشاعه این ورزش بوده است لذا امروز البته بسیاری از مردم شاهرود هستند که ضمن آشنایی با این ورزش اقدام به خرید توپ نیز کرده‌اند.

لذا مایل هستم که بگویم این ورزش اصلاً ورزش پرهزینه‌ای نیست با چند متر نخ، چهار میخ و یک زمین ماسه‌ای و شش توپ می‌توان حتی مسابقه پتانک برگزار کرد لذا ورزشی بسیار ساده است.