«درجه بندی سنی فیلم ها» و فرهنگی که باید از نو ساخت

خبرگزاری شبستان-سرویس فرهنگی، محمد پورعلم : دهم اردیبهشت ماه بود که «آیین نامه جدید درجه بندی سنی فیلم ها» از سوی سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ابلاغ شد، آیین نامه ای که طرح اولیه آن نخستین بار در دوره ریاست محمدمهدی حیدریان بر سینما تهیه و شهریور سال گذشته در روز ملی سینما رونمایی شد اما اجرای آن تا امروز به تعویق افتاد.

روز گذشته(دوشنبه ۳۰ اردیبهشت) اما «حسین انتظامی» رئیس سازمان سینمایی در نشست خبری خود درباره شائبه های توقف اجرای این طرح گفت: «کسانی که با سابقه و روحیه من آشنا هستند می دانند این طرح قطعا اجرا خواهد شد.»

در روزهایی که سازمان سینمایی با تجدیدنظرهایی آیین نامه جدید را منتشر کرده است، اهالی سینما و فرهنگ، رسانه ها و مردم دیدگاه های خود در زمینه محتوای آیین نامه و شیوه اجرایی آن مطرح کرده اند. شبستان پیش از این در گزارشی با عنوان «تماشای این فیلم برای شما مناسب نیست!» به تاریخچه رده بندی سنی فیلم ها در سینمای جهان و فراز و فرودهای آن در ایران پرداخته بود.

اجرای آیین نامه ای چون «درجه بندی سنی فیلم های سینمایی» که قرار است چتر خود را بر همه فیلم های سینمای ایران بگستراند، در ابتدا دشوار و شاید سوء تفاهم برانگیز باشد. به همین خاطر لزوم تبیین دقیق و شفاف مواد آیین نامه در کنار معرفی لوازم اجرایی هر بخش به خوبی احساس می شود.

از سوی دیگر این آیین نامه نیز همچون همه طرح های فرهنگی در کنار نتایج مثبت خود، با چالش هایی روبرو خواهد بود که می توان بخشی از آن ها را پیش از اجرا، پیش بینی کرد.

«درجه بندی سنی» و فروش سینماها

به طو مثال یکی از موضوعات مطرح درباره «آیین نامه جدید درجه بندی سنی فیلم ها» تاثیر آن بر تماشاگران فیلم ها و همچنین فروش آن هاست. می دانیم که سینمای ایران در سال های اخیر -پس از یک دوره افت فروش- بار دیگر طعم حضور مردم در سینماها و فروش امیدوارکننده در گیشه را تجربه می کند. حال پرسش این است که در شرایط فعلی اقتصاد و گران شدن بلیط سینماها در سال جدید، درجه بندی سنی فیلم ها چه تاثیری بر میزان حضور مردم در سینماها خواهد داشت. آیا خانواده هایی که به همراه فرزندانشان به سینما می روند، با مشاهده درجه بندی آثار در حال اکران، فیلمی را که برای همه گروه های سنی مناسب است را برای تماشا برمی گزینند یا از حضور در سینما صرف نظر می کنند؟

ممیزی کمتر می شود یا بیشتر؟

مساله دیگر چگونگی تعامل دو ساختار «درجه بندی سنی فیلم ها» و «ممیزی» است. با وجود این که رئیس سازمان سینمایی از رویکرد متفاوت «شورای پروانه نمایش» و شورای «درجه بندی سنی سخن می گوید اما باید توجه داشت که ممیزی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ساختار مشخص و فیلترهای خود را دارد. شورای پروانه ساخت و شورای پروانه نمایش، فیلم ها را در دو مرحله - پیش از آغاز فیلمبرداری و پس از تدوین نهایی- مورد بررسی قرار می دهند. حال قرار است مرحله ای تازه به مراحل پیشین افزوده شود که طی آن درجه بندی سنی فیلم مشخص شود. پرسشی که در این جا مطرح می شود محل قرار گیری «شورای درجه بندی سنی» در ساختار ممیزی است. آیا این شورا پس از آن که فیلم پروانه نمایش دریافت کرد درجه بندی سنی آن را مشخص می کند یا پیش از آن؟

این پرسش از آن جهت اهمیت دارد که تاکنون یکی از موارد توقیف فیلم های سینمایی و ممانعت از اکران عمومی آن ها، موارد اخلاقی فیلم بوده است؛ به این معنا که فیلم برای تماشای کودکان مناسب نبوده است. به طور مثال فیلم «خانه پدری» کیانوش عیاری به خاطر یک سکانس از پرده سینماها دور مانده است. در این سال ها با اصرار کارگردان بر حفظ این سکانس و تاکید وزارت ارشاد بر عدم نمایش این سکانس، اکران «خانه پدری» به بن بست رسیده است.

بنابراین شاید بتوان امیدوار بود بخشی از «ممیزی» فیلم ها با اضافه شدن ساختار «درجه بندی سنی فیلم ها» متحول شود و فیلم هایی با مضامین نامناسب برای گروه های سنی پایین تر، به جای توقیف با محدودیت سنی نمایش روبرو شوند.

فیلمسازان چه می کنند؟

اما هر آن چه گفته شد تنها یک سویه این ماجراست. سوی دیگر ماجرا تاثیری است که «درجه بندی سنی فیلم ها» بر مضامین فیلم های آینده سینمای ایران خواهد گذاشت. به این معنا که وجود چنین ساختاری، به معنای نوعی چراغ سبز به سینماگرانی است که می خواهند در فیلم های خود موضوعات اجتماعی را به بی پرده تر به تصویر بکشند؛ موضوعی که همین حالا نیز در سینمای ایران محل مناقشه موافقان و مخالفان است.شبستان پیش از این به بهانه توقف اکران فیلم «رحمان 1400» در گزارشی به عنوان «سینمای ایران؛ در دوراهی ممیزی و گیشه» به این موضوع پرداخته است.

البته باید توجه داشت هیچ سینماگری به صورت پیش فرض علاقه ای به اکران محدود فیلم خود ندارد، به همین خاطر ممکن است سینماگران اصلاحیه هایی را بپذیرند تا فیلم شان برای گروه سنی وسیع تری به نمایش درآید.

درجه بندی سنی در شبکه نمایش خانگی

تبعات اجتماعی درجه بندی سنی فیلم های سینمایی موضوع دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد. تجربه کشورهایی که سال هاست این درجه بندی را اعمال می کنند نشان می دهد به صورت قطعی نمی توان از دستیابی کودکان و نوجوانان به فیلم ها و سایر محصولات فرهنگی با محدوده سنی ممانعت کرد. حتی شاید برچسب +18 و حاشیه های حول یک فیلم در رسانه ها و شبکه های اجتماعی، انگیزه مخاطبان نوجوان را برای تماشای فیلم بیشتر کند.

از سوی دیگر این درجه بندی سنی محدود به سالن سینماها و هنگام اکران فیلم هاست و پس از آن هنگام ورود فیلم به شبکه نمایش خانگی، محدودیت سنی برچسبی بیش نیست.

این جاست که لزوم فرهنگسازی در میان خانواده های ایرانی به طور جدی احساس می شود. خانواده هایی که در سال های گذشته با قانون محدودیت سنی فیلم ها مواجه نبوده اند و فرزندانشان را بیشتر براساس تشخیص خود از تماشای برخی فیلم ها منع می کرده اند.

اعضای شورای درجه بندی سنی از کجا می آیند؟

آن چه تاکنون طرح شد گوشه ای از موضوعات مرتبط با درجه بندی سنی فیلم های سینمایی و چالش های پیش روست. بنابر اعلام حسین انتظامی این طرح از تابستان امسال به مرحله اجرا در می آید. همچنین رئیس سازمان سینمایی گفته که درجه بندی سنی فیلم های سینمایی بر عهده شورایی متشکل از تخصص های مکمل خواهد بود که از جمله آن ها می توان به روانشناسان، جامعه شناسان، معلمان، اولیا اشاره کرد. اما با این وجود، برای بررسی کارکرد شورا باید تا اجرایی شدن این آیین نامه صبر کرد.

گفتنی است در روزهای گذشته انجمن روانپزشکان برای همگاری در درجه بندی سنی فیلم ها ابراز آمادگی کرده بود که با استقبال معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی همراه شد.

«ابراهیم داروغه زاده» با بیان این که آیین نامه جدید درجه بندی فیلم ها محصول همفکری گروه های متخصص در این زمینه است، گفته بود، «حضور نهادهای تخصصی غیر دولتی» در شورای رده بندی سنی را موثر خوانده بود. با این حساب باید منتظر ماند و دید این شورا چند عضو خواهد داشت و چه تعداد از اعضای آن از نهادهای غیردولتی سینمایی و دیگر تخصص ها انتخاب می شوند؟

پایان پیام/14