بهشت کودکان تعطیل شد

تا همین چند وقت دور از هیاهو و شلوغی منطقه ۲۲ در انتهای باغ گیاه‌شناسی، مدرسه‌ای دایر بود که بیش از ۸۰ کودک در فضایی به وسعت ۵ هزارمترمربع آزاد و رها درکنار برکه‌ای کوچک با حیواناتی زیبا بازی می‌کردند و روی طناب‌هایی که از درختان آویزان شده بود، تاب می‌خوردند.

دانش‌آموزانش هر روز به شوق بازی و یادگرفتن مهارت‌های زندگی بدون اینکه آموزگاری وجود داشته باشد یا در کلاس درسی باشند، به اینجا می‌آمدند و صدای شادی و قهقهه‌شان تا ظهر در فضا پخش بود. مدرسه‌ای کاملاً طبیعی و به دور از هر جسم بی‌روحی. شاید دلیل اینکه اسمش را «مدرسه طبیعت» گذاشته‌اند هم همین بوده است. اکنون نه صدای خنده‌ای از این فضا شنیده می‌شود و نه دیگر کودکی کنجکاوانه به دنبال پاسخ سؤالاتش درباره طبیعت و محیط‌زیست است. مدتی است که این مدرسه به خاطر اتمام مجوز فعالیتش تعطیل شده و نهادهای مرتبط هم از تمدید این مجوز شانه خالی می‌کنند.

با اینکه بیش از ۲ ماه است که در مدرسه طبیعت به روی کودکان علاقه‌مند به آن بسته شده، برخی از آنها هفته‌ای چند روز برای رفع دلتنگی‌شان به این مدرسه می‌آیند و از پشت در، روزهای خوشی را که در آن گذرانده‌اند مرور می‌کنند. خانواده‌های این کودکان به هرجا که احتمال می‌دادند برای بازگشایی دوباره این مدرسه می‌تواند کاری کند، سرزده یا تماس گرفته‌اند، اما هربار تیرشان به سنگ خورده است.

«مریم امینی» مادر یکی از کودکان مدرسه طبیعت از جمله افراد پیگیری است که برای فعالیت دوباره این مدرسه تلاش می‌کند. او می‌گوید: «من برای بازگشایی مدرسه طبیعت پیگیری‌های زیادی انجام داده‌ام و با هر مسئولی که اینجا را دیده بود و می‌شناخت، تماس گرفتم. همچنین از برنامه‌های تلویزیونی از جمله «حالا خورشید» هم دعوت کردم تا بیایند و از تعطیل شدن مدرسه گزارش تهیه کنند، اما هیچ‌کدام به نتیجه نرسید. حالا که نشریه همشهری محله قصد دارد گزارشی درباره این موضوع تهیه کند، روزنه امیدی در دلم باز شده است. همه هدفمان این است که این فضای آموزشی را از بچه‌های ما نگیرند.»

یادگیری با بازی

برخی از خانواده‌های کودکان این مدرسه از بهانه‌گیر شدن کودکانشان بعد از تعطیلی این مدرسه گله می‌کنند و به همین خاطر هفته‌ای چندبار آن‌ها را به اینجا می‌آوردند تا از بیرون این فضا را تماشا کنند. این مدرسه فقط پذیرای کودکان منطقه ۲۲ نبود، بلکه از مناطق ۲۱، ۵ و حتی ۲ هم برای بازی و تفریح می‌آمدند. به گفته مدیر مدرسه طبیعت روزانه حدود ۱۵۰ تا ۱۷۰ کودک به این مدرسه می‌آمدند که ۸۰ نفر آنها از اعضای ثابت این مدرسه محسوب می‌شدند. این مدرسه برای کودکان تهرانی که در فضاهای محدود آپارتمانی زندگی می‌کنند، جذاب و مفرح است و بچه‌ها به این فضاهای طبیعی نیاز دارند. یکی دیگر از والدین این کودکان که نمی‌خواهد نامش را بگوید می‌گوید: «وقتی فرزندم ۲ سالش بود، اتفاقی با این مدرسه آشنا شدم و از همان زمان تاکنون که نزدیک به ۵ سالش است، به این مدرسه می‌آید.

من تا قبل از این فرزندم را به بهترین مهدها می‌بردم، اما هیچ‌کدام مانند مدرسه طبیعت نبود. چراکه در این مدرسه کودکان فارغ از فضاهای بسته مهدهای کودک و امر و نهی مربیان، رها و آزاد بودند و خودشان به‌صورت تجربی هرآنچه را باید درباره طبیعت بدانند، فرامی‌گرفتند و تسهیلگران وظیفه مراقبت و راهنمایی آنها را به عهده داشتند. هزینه این مدرسه هم در مقایسه با دیگر مهدها به‌صرفه‌تر بود. همین موضوع هم باعث می‌شد تا کودکانمان هر روز بدون اجبار و با علاقه و عشق به مدرسه طبیعت بیایند. این مدرسه در کنار باغ گیاه‌شناسی قرار گرفته و این موضوع در آشنایی با طبیعت بسیار مفید بود. در واقع مدرسه طبیعت، بهشت کوچک کودکان ما بود. » اکنون خانواده این کودکان از طریق کانال تلگرامی‌ای که ایجاد کرده‌اند، با هم در ارتباطند و منتظرند تا با بازگشایی دوباره این مدرسه، لبخند را روی صورت کودکانشان بنشانند.

پرورش نسل علاقه‌مند به طبیعت

مدرسه طبیعت، مدرسه‌ای غیرآموزشی است و بچه‌ها در آن یادگیری «آزاد» را تجربه می‌کنند. به همین خاطر در نحوه فعالیت این مدارس از دیدگاه اداره آموزش و پرورش و سازمان محیط‌زیست استان تهران مشکلاتی وجود دارد. «مژگان‌احمدیه» مدیر مدرسه طبیعت درباره شکل‌گیری و فعالیت مدرسه طبیعت می‌گوید: «سازمان محیط‌زیست از ۲ ـ ۳ سال قبل مدارس طبیعت را با توجه به بندهایی که در اساسنامه سازمان حفاظت از محیط زیست وجود داشت برای پرورش نسلی که علاقه‌مند به طبیعت باشد، راه‌اندازی و برای فعالیتشان مجوز صادر کرد.

در همین راستا تاکنون حدود ۷۰ مدرسه طبیعت در ایران افتتاح شده است، اما اکنون مدت این مجوزها به اتمام رسیده و برای ادامه فعالیت این مدارس باید دوباره تمدید شوند. یکی از این مدارس «مدرسه طبیعت» در کنار باغ گیاه‌شناسی منطقه ۲۲ است که بیش از ۸۰ کودک در آن پذیرش شده بود.

کودکان یک تا ۱۲ سال در محیطی که فضای جنگل را برای آنها تداعی می‌کرد از صبح تا ظهر در خانه درختی، برکه آب و باغچه گل و گیاه مشغول بازی بودند و از امکانات این مدرسه ۵ هزارمتری که در آن‌گونه‌های مختلف جانوری مانند خرگوش، سگ و پرنده هم وجود داشت، استفاده می‌کردند. اکنون مجوز فعالیت این مدرسه تمام شده است، اما بر اساس نظر «عیسی کلانتری» رئیس سازمان محیط‌زیست ایران تمدید این مجوز، وظیفه سازمان حفاظت نیست و به همین خاطر این سازمان برای ادامه فعالیت این مدارس دیگر مجوز صادر نمی‌کند.

از طرف دیگر هم اداره آموزش و پرورش اعتقاد دارد اگر عنوان «مدرسه» را برای این فضا انتخاب کرده‌اید، حتماً باید از طریق اداره آموزش و پرورش مجوز گرفته شود. در همین راستا از این مدارس بازدید کردند و چون در این فضا نه کلاس، نه معلم و نه آموزشی وجود دارد و محیطی طبیعی و ساده است متشکل از چند تپه شنی، برکه‌ای خیلی کوچک و طناب‌هایی که به درختان متصل شده، در نتیجه اعلام کردند اداره آموزش و پرورش هم نمی‌تواند مجوزی صادر کند. »

آماده شدن برای زندگی آینده با بازی کردن

«هدف ما آشنا کردن کودکان با طبیعت بود و خوشحالیم که برای مدتی موفق شدیم که این کار را انجام بدهیم.» «رؤیا تمدن» مؤسس مدرسه طبیعت با بیان این مطلب به ضرورت آگاه‌سازی خانواده‌ها در زمینه ارتقای مهارت‌های کودکان با حضور در مدرسه طبیعت و آزادی عمل آنها اشاره می‌کند و می‌گوید: «مدرسه طبیعت برای بچه‌ها فرصت تجربه آزاد و خودانگیخته در طبیعت محسوب می‌شد که به برخی آگاهی‌ها و توانایی‌های مورد نیاز برای زندگی آینده‌شان دست پیدا کنند.

مسئولان این مدرسه اعتقاد دارند هر موجود زنده‌ای به نوعی نیازهای آموختنی‌اش را خودش تأمین می‌کند و لازم نیست که حتماً بزرگ‌ترها برای بچه‌ها معلوم کنند که چه چیزهایی را باید فرا بگیرند.» در مدرسه طبیعت بچه‌ها براساس نیازهایی که خودشان برای خودشان تعریف می‌کنند، در تلاش هستند تا راه‌های رفع نیازشان را پیدا کنند. به همین خاطر در این مسیر، راه و روش‌های مختلفی را یاد می‌گیرند و پاسخ سؤالاتشان را پیدا می‌کنند. تمدن می‌گوید: «در این فضا، کودکان بدون اینکه ما بخواهیم به آنها آموزش بدهیم، یاد می‌گیرند که با استفاده از منابع و وسایل کمک آموزشی‌ای که در اختیارشان گذاشته شده است، به دنبال پاسخ سؤالاتشان باشند و معماهای ایجاد شده در ذهنشان را حل کنند.»

کمکشان خواهیم کرد

برای پیگیری صدور مجوز مدرسه طبیعت با «مسعود زندی» رئیس اداره محیط‌زیست استان تهران تماس گرفتیم. زندی در این‌باره می‌گوید: «در گذشته برای فعالیت مدارس طبیعت، سازمان محیط‌زیست مجوز صادر می‌کرد، اما اکنون با توجه به سیاست‌های کلان و بر اساس ماده ۲ قانون تأمین و توسعه مدارس غیردولتی، سازمان‌ها حق دخالت ندارند و این مجوز باید از طریق اداره آموزش و پرورش صادر و به‌صورت تخصصی هم به مخاطبان آموزش داده شود، اما اگر تمایل داشته باشند و بخواهند که سازمان محیط‌زیست در زمینه آموزش‌های تخصصی و کاربردی کمکشان کند، حتماً یاری‌شان خواهیم کرد تا کودکان، محیط و طبیعت پیرامون خود را بهتر بشناسند و برای نگهداشت آن تلاش کنند.»