سفره‌های مهربانی‌ در‌ خیابان‌های شهر

شاید این روزها به دلیل شرایط اقتصادی، رنگِ سفره های افطارِ بیشتر خانواده ها نسبت به قبل، کم رنگ تر شده باشد، اما همه مان می دانیم دلِ خوش از هر چیزی مهم تر است. حالا دورهمی خانواده ها و مردم بر سر سفره های افطار در مناطق مختلف شهر، بهانه ای برای کنار هم بودن و دلِ خوش شده است.

پارک نصرت؛ محل دورهمی روزه داران در قلعه ساختمان

برای نشستن درکنار مردم و صرف افطاری ساده، مسیر شهرک شهید رجایی (قلعه ساختمان سابق) را در پیش می گیریم. پارک نصرت، همان نقطه ای است که برای دورهمی اهالی قلعه ساختمان پیش بینی شده است. مردم گوشه گوشه پارک و دور آب نما، زیرانداز انداخته اند و گرم صحبت هستند.

جلوی در فرهنگ سرای نصرت در داخل پارک، فرش ها را پهن کرده و سجاده های نماز را مرتب چیده اند. عوامل برگزاری برنامه از بلندگو سرودهای مذهبی پخش می کنند و در همین حین به کارهای دیگر خود می رسند. تعدادی از خانواده ها روبه روی فرهنگ سرا، زیرانداز پهن کرده اند و منتظر اذان هستند و برخی دیگر ایستاده اند منتظر اقامه نماز جماعت.

موذن اذان می گوید و مردم، کوچک و بزرگ، به صف نماز جماعت می پیوندند. اینجا حتی بچه های کوچکی که شاید تعداد کلماتی که می توانند بگویند به انگشتان یک دست هم نرسد، ذوق دارند و در کنار صف نماز بزرگ ترها، رکوع و سجده می روند و زیرچشمی حواسشان به حرکت بعدی نمازگزاران است. مرد کوتاه قامتی که به دلیل مشکل جسمی، پاهایش به نسبت جثه اش کوچک تر است، خود را به صف می رساند. عصاهایی را که زیر کتف دارد روی زمین می گذارد و به نماز می ایستد.

اینجا، افطاری ها زرق و برقی ندارد، اما صفا دارد

گروهی از پسران دانش آموز که لباس های یک رنگ سبز مغز پسته ای به تن دارند و به یک تشکل هنری وابسته هستند، علاوه بر اینکه هر شب سرود اجرا می کنند، برای پهن کردن بساط افطار نیز کمک می کنند. چای، نان، پنیر و سبزی، افطاری ساده ای است که بچه ها روی دو سفره می چینند. دور یک سفره خانم ها و دور سفره دیگر، آقایان نشسته اند. اینجا، افطاری ها زرق و برقی ندارد، اما صفا و صمیمیت جای آن را می گیرد. هر کس، دیگری را برای خوردن چای، مقدم می داند و به فرد بغل دستش تعارف می کند.

با تمام شدن افطار، برنامه های فرهنگ سرا تمام نمی شود؛ بلکه اینجا تا پاسی از شب برای مردم برنامه اجرا می کنند. معاون فرهنگی شهرداری منطقه ۶ مشهد و مدیر فرهنگ سرای نصرت در باره جزئیات برنامه بهار جان‌ها به خبرنگار شهرآرا می گوید: برنامه از ٣٠ دقیقه پیش از اذان مغرب با پخش مناجات خوانی و آهنگ های مذهبی شروع می شود؛ «پس از آن اقامه نماز و سفره افطاری مختصری داریم. موضوع این برنامه ها میزبانی از سفره های افطاری مردم است؛ به همین دلیل سفره ای که پهن می شود شامل پنیر، سبزی و نان است و بخشی از هزینه ها با کمک خیران تأمین می شود. هدف از اینکه مردم افطاری های خود را کنار هم میل کنند، همدلی است. محوریت این برنامه افطاری نیست. درباره دیگر مراسم اینجا تراکت چاپ و در منازل منطقه، توزیع شده و از طریق پیامک و شبکه های مجازی نیز برنامه ها اطلاع رسانی شده است.»

عطیه نیک جوانی بیان می کند: پس از افطار جزء خوانی قرآن اجرا می شود. در پایان نیز برنامه تفسیر قرآن، احکام روزه داری و سرود اجرا می شود که قسمت شاد برنامه است.

پیاده رویی که پاتوق دورهمی روزه داران شده است

به یکی دیگر از مناطق شهر و مکانی که برای اجرای مراسم بهار جان ها مشخص شده است، می رویم. در منطقه یک و در خیابان ارشاد، میز و صندلی هایی که حاشیه خیابان چیده شده اند، همان سفره های ساده افطاری هستند که به همت شهرداری فراهم شده اند.

در اینجا قرار است دل چسبیِ نوشیدنی گرم اولِ افطار را آن ها مهمانمان کنند و سفره ساده این شب های روشن را مردم از خانه به خیابان بیاورند. روی یک میز، دو سماور بزرگ گذاشته اند و لیوان ها را پُر از چای لب سوز کرده اند. جوانی که یک جلیقه سبز به تن دارد، یک شاخه نبات در لیوان فرو می برد و می گوید: بفرمایید، روزه تان قبول! لیوان چای را برمی داریم و سر یکی از میزها می رویم. خانواده ها دسته جمعی آمده اند و مشغول صرف افطاری هستند. یک خانواده، سه نفر هستند و یک نوزاد دارند. خانواده دیگر چهار نفره هستند و با دو فرزند بازیگوش اینجا را انتخاب کرده اند. میز و صندلی های دیگر را هم چند جوان پر کرده اند.

با خانواده ای که در حال جمع و جور کردن بساط افطاری شان هستند، هم کلام می شویم. منزلشان همین نزدیکی هاست و از این تصمیم شهرداری که فضایی برای آوردن سفره های افطاری شان فراهم کرده است، راضی به نظر می‌رسند.

خانواده دیگر، سرشان شلوغ است؛ رتق و فتق امور دو کودک بازیگوش برای این زوج دشوار است. در فرصتی که خانم، فرزندانش را به سمت خودش فرامی خواند با همسرش گفت وگو می کنیم. می گوید از بولوار طبرسی به اینجا آمده اند، اما در شهر درباره این برنامه، اطلاع رسانی ندیده اند. او می افزاید: اگر برای اینجا و سایر مکان هایی که برای ماه رمضان فراهم کرده اند، اطلاع رسانی می شد، حال و هوای اینجا دیدنی تر بود.

خانم هم دغدغه خود را بیان می کند: با اینکه می دانند قرار است شهروندان برای افطار، وقتشان را اینجا بگذرانند، یک نمازخانه یا بخش کوچکی که بشود در آنجا نماز خواند، تدارک ندیده اند. کسانی مانند ما که از راه دور به اینجا آمده اند، تا بعد از افطار بخواهند خودشان را به خانه برسانند و نماز بخوانند، نمازشان قضا می شود.خانم میان سال دیگری هم تنها پشت یک میز نشسته است. وقتی از او درباره امکانی که در حاشیه خیابان ارشاد برای دورهمی ساده خانواده ها فراهم شده است، می پرسیم، به ما می گوید: کاش در این محیط مناسب، جزء خوانی هم صورت می گرفت؛ البته چیزی از علاقه ما به این فضا کم نمی کند.

افطاری در جوار خیابان هنر

پشت این فضا، نمایشگاهی است که نامش خیابان «هنر، فرهنگ و غذا» است. در این نمایشگاه، غرفه های صنایع دستی و خوراکی یک ماه برپاست و تولیدات سمن های مختلف از جمله معلولان هنرمند گروه باران و زنان سواد آموز حاشیه شهر به فروش می رسد. در کنار این غرفه ها، ایستگاه اجرای زنده نیز دایر شده است و دقایقی بعد از افطار، صدای شادی بخش مجریان این ایستگاه، مخاطبان را به خود می خواند. شعر و روایت و نقالی، از دیگر بخش های این نمایشگاه است.

همدلی مهمانان خدا

خیابان دانشجو، دیگر منطقه ای است که راهی آن می شویم. چند نفری در حال چیدن میز ها در یک طرف بولوار مهران واقع در تقاطع دانشجو هستند. هر میز، که به گفته مسئولان اجرایی برنامه بهارجان ها منطقه ١١ غرفه نام دارد، با جعبه های چوبی از هم جدا شده است.

صدای ربنا به گوش می رسد و آرام آرام مردم هم خود را به محوطه می رسانند. برخی افراد با خانواده و بعضی نیز با دوستانشان قرار گذاشته اند تا برای افطار و برنامه های بعد از افطار در مقابل فرهنگ سرای ترافیک دور هم جمع شوند.

میانه محوطه، سماور زغالی بزرگی گذاشته شده است تا پس از اذان، روزه داران طعم چای زغالی را بچشند. البته مراسم اصلی پس از افطار و آن طرف بولوار اجرا می شود. در مقابل فرهنگ سرای ترافیک و سالن ورزشی مجاور فرهنگ سرا، فرش پهن شده است تا روزه داران در ابتدا نماز جماعت را برپا کنند. چراغ های بولوار روشن شده است اما هنوز نور کافی وجود ندارد؛ به همین دلیل پروژکتورهای نصب شده در جای جای محوطه روشن می شود و ریسه بندی و چراغ های رنگارنگ وسط بولوار، محوطه را کاملا روشن می کند.

صدای اذان بلند می شود. امام جماعت می آید و نماز جماعت در محل محوطه اقامه می شود. پس از نماز با چای و کیک از میهمانان خدا پذیرایی می شود.

غرفه های مختلف کار خود را آغاز کرده اند. برخی غرفه ها کالاها و صنایع دستی به فروش می رسانند و برخی از آن ها صورت کودکان را رنگ می کنند.

پس از اینکه روزه داران افطار می کنند، دو قاری چند آیه ای از قرآن را تلاوت می کنند و برخی هم قرآن به دست، به صوت دلنشین قرآن، گوش دل و جان می سپارند. چند قدمی آن طرف تر از محل اقامه نماز و محفل قرآنی، صندلی هایی چیده شده است تا دیگر برنامه های این میهمانی، آنجا برگزار شود.

تعداد مردم کم کم زیاد می شود. کودکان یا مشغول بازی هستند یا در غرفه رنگ آمیزی، صورت هایشان را رنگ می کنند. در گوشه ای دیگر از محوطه هم جوانان و نوجوانان مشغول بازی با فوتبال دستی هستند و هیاهو و شور آنان سبب شده حتی بزرگ تر ها مشتاق باشند که بازی آن ها را ببینند.

پس از تلاوت قرآن، مرشد با ضرب خود، نوای دلنشینی در محوطه ایجاد می کند. به قول محمدی، شهروندی که روی یکی از صندلی ها نشسته و به ضرب مرشد گوش می دهد، صدای مرشد در این شب های بهاری آرامش بخش است.

محمدی می گوید: برگزاری این گونه برنامه ها در دل ها هم معنویت و هم نشاط ایجاد می کند. این روزها مردم گرفتاری های بسیاری دارند، اما ماه رمضان بهانه ای شده است تا شب ها به اینجا بیایم و از برنامه هایی که برگزار می شود، لذت ببریم.

مرشدخوان که کارش تمام می شود، گروه موسیقی سنتی کار خود را آغاز می کند و قطعاتی می نوازد، اما جالب ترین قسمت برنامه که شور و نشاط مردم را بیشتر می کند، اجرای برنامه نقالی کودکی است که چنان زیبا برنامه اجرا می کند که اکثر مردمی که در محوطه حضور دارند، برای دیدن برنامه اش خود را به محل برگزاری می رسانند.

خانم سلطانی، یکی از ساکنان محله دانشجو، می گوید: از اجرای این برنامه ها در شب های ماه رمضان حس خوبی دارم. در کشورهای دیگر، ماه رمضان ماهی پر از جشن و شادی است و من هم امسال در محله خودم، این شادی را احساس می کنم.

البته پسر خانم سلطانی که ایرج نام دارد، برگزاری برنامه مفرح در ماه مبارک رمضان را نشانگر متفاوت بودن این ماه نسبت به دیگر ماه های سال می داند. او معتقد است: برای نسل جوان برگزاری برنامه های جذاب در هر مناسبتی نشاط آور و انگیزه بخش است.

ایرج ادامه می دهد: برگزاری این برنامه ها در محلات مختلف سبب می شود صمیمیت مردم با هم زیاد شود و حس هم محله ای بودن در اهالی افزایش یابد. من در همین چند روزی که به اینجا آمده ام، با هم محله ای های خود مهربان تر شده ام و از طرفی دوست دارم در این ماه به هم نوعان خودم بیشتر کمک کنم.

آخرین برنامه، اجرای حرکات ورزشی توسط یکی از گروه های ورزشی شهر است. جمعیت زیادی در محوطه دیده می شوند. علاوه بر آن هایی که برنامه ها را از روی صندلی دنبال می کنند، بسیاری دیگر از اهالی محله دانشجو هم در غرفه ها چرخ می زنند یا در کنار سماور بزرگ زغالی، چای می گیرند. روزه دارانی که می خواهند در دورهمی های ساده شب های ماه رمضان شرکت کنند، می توانند به یکی از این نشانی ها در مناطق سیزده گانه مشهد مراجعه کنند؛ منطقه یک بولوار خیام، تقاطع ارشاد؛ منطقه ٢ میدان معراج؛ منطقه ٣ ابتدای کال دروی؛ منطقه ۴ خیابان شهید علیمردانی یک، منطقه ۵ خیابان شهیدآوینی ۵؛ منطقه ۶ بوستان نصرت؛ منطقه ٧ طرق ، بولوار شهید ساعی؛ منطقه ٨ خیابان شهید نامجو ۲؛ منطقه٩ بولوار هنرستان؛ منطقه ١٠ انتهای بولوار اندیشه؛ منطقه ١١ تقاطع مهران و دانشجو؛ منطقه ١٢ امیریه ٣١ و محمدیه ٢٠؛ منطقه ثامن نواب ۹، جنب حسینیه مددیان.