نیمه پنهان شهر

شهرآرا آنلاین - سیدمحسن موسوی‌زاده| «تهران خوب است، اما برای خود تهرانی‌ها»؛ این جمله پایانی سریال پایتخت‌یک است. سریالی که روایتگر خانواده‌ای بود که با انگیزه پیشرفت و رشد اقتصادی شهر خود را رها و به تهران مهاجرت می‌کنند، اما در آنجا با مشکلات متعددی مواجه می‌شوند و درنهایت به شهر خود برمی‌گردند. برخلاف پایان خوش این سریال، تهران از اواخر دهه٣٠ شاهد مهاجرت گسترده جمعیت از شهرستان‌های گوناگون به خود بود؛ افرادی که به دلایل مختلف اقتصادی و اجتماعی ترجیح دادند با تمام سختی‌ها در همان تهران بمانند و روزگار سپری کنند. این جمعیت تاکنون دستخوش ارائه تحقیقات و حتی سریال‌ها و فیلم‌های متعددی شده و هر فردی از ظن خود به آن‌ها پرداخته است. درهمین‌راستا محمدعلی همایون کاتوزیان در کتاب « اقتصاد سیاسی ایران» و جان‌فوران در کتاب « مقاومت شکننده» ( ترجمه احمد تدین) می نویسند که در دهه۵٠ «در حاشیه شهر تهران بیش از ۶٣درصد خانوارها به ازای هر نفر ٢/۵مترمربع فضا داشتند. این درحالی است که استاندارد در آن زمان ١٨مترمربع بوده است» یا «دهک اول و دوم فقط یک درصد خودرو داشته‌اند اما دهک‌های نهم و دهم ۷۹درصد خودرو داشته‌اند» رخشان بنی‌اعتماد نیز فیلم «خارج از محدوده» را با چنین‌موضوعی ساخته است. مروری بر مشکلات و مسائلی که تهران در دهه۵٠ با آن روبه‌رو بود، این سؤال را ایجاد می‌کند که مسئولان وقت اداره شهر تاچه‌حد از این مسائل آگاه بودند و چه اقداماتی برای رفع این معضلات انجام می‌دادند؟ به‌تازگی محسن گودرزی کتابی را با عنوان «تهران۵۶» منتشر کرده و سعی کرده این پرسش‌ها را پاسخ دهد. این کتاب براساس گزارش «شورای نظارت بر گسترش شهر تهران» در سال۱۳۵۶، به نگارش درآمده است و در آن مسائلی مانند رشد مهاجرت به تهران و دلایل آن، مشکلات ترافیک، مسکن و تأسیسات زیربنایی شهر مانند شبکه آب، برق، گاز و تلفن، آلودگی هوا، فرسودگی بافت شهری و تأمین هزینه‌های شهر بررسی شده است. براساس تحقیقی که نگارندگان این پژوهش انجام داده‌اند، فرسودگی ساختمان‌ها در مناطق جنوبی و مرکزی تهران از پیامدهای تناسب‌نداشتن آهنگ رشد تهران با نظام برنامه‌ریزی و مدیریت شهری است. از دید نویسندگان، وجود حدود ٣٠هزار مسکن فرسوده به معضلی وخیم برای تهران تبدیل شده است. در زمان نگارش این تحقیق، تهران ۴میلیون‌و۴٩۶هزار نفر جمعیت داشته‌است. محققان پیش‌بینی کرده بودند که جمعیت این شهر در سال١٣۶١ به ۵/۵میلیون نفر و در سال١٣٧١ حداقل ٧/۶میلیون و حداکثر به ١/ ٩میلیون نفر برسد. بررسی آمار سرشماری نشان می‌دهد که این پیش‌بینی‌ها درست بوده‌اند، چرا‌که براساس سرشماری سال١٣٧٠، تهران در آن زمان ۶میلیون و ۴٩٧هزار نفر جمعیت داشته است. وجود مشکلات مالی برای توسعه و متناسب‌نبودن درآمد و هزینه‌های شهر یکی دیگر از دغدغه‌های نویسندگان بوده است. آن‌ها به مدیران شهری پیشنهاد کرده‌اند که با به‌روز‌رسانی عوارض نوسازی، افزایش عوارض ساختمان‌های لوکس و گران‌قیمت و اخذ عوارض بیشتر از افرادی که خدمات شهری بیشتری دریافت می‌کنند، تلاش کنند تا درآمدهای پایدار شهر را افزایش دهند. پرداختن به آلودگی هوا یکی از موارد خواندنی این گزارش است.