تشریفات لاکچری مرگ

در گزارش پیش رو به خدمات تشریفات ترحیم در مشهد پرداخته ایم که بعضی هایشان حاضر ند برای رضایت خاطر مشتری، اجرای کارهای خارج از عُرف عزاداری ها را به عهده بگیرند.

خودنمایی تا کجا؟

می گوید: «هرچه سنگین رنگین تر با شخصیت تر»؛ این کلام ابتدایی یکی از مدیران تشریفات است که حالا سعی دارد من را که به عنوان یک مشتری که با او تماس گرفته ام با خدماتشان آشنا کند. گفته ام قصد دارم برای سالگرد پدربزرگم مراسم باشکوهی برگزار کنم و اضافه کرده ام ممکن است چند نفر از خویشاوندان و آشنایان خارج نشین نیز به شرط هماهنگ شدن بلیت های پروازشان در این مراسم شرکت کنند و باید پیش آن ها که ده سال یک بار همدیگر را می بینیم، آبروداری کنیم.

این گروه تشریفات مرگ، یکی از دفاتر شناخته شده است و سفارش های متنوعی را در شهر مشهد پذیرفته و برگزار کرده است. تعداد مهمان ها را ٢۵٠نفر اعلام می کنیم و منتظر پاسخِ مدیرِ تشریفات از آن طرف خط می شویم؛ «خیلی از متقاضیان می خواهند مراسمشان سطح بالا و لوکس برگزار شود. ما به این افراد پیشنهاد می کنیم مراسم را در تالار بگیرند تا برایشان نوازنده نی و خواننده، همراه با سیستم صوت بیاوریم.»

وقتی حرف از نوازنده نی حرف می زند، غافلگیر می شوم، اما خودم را مشتاق نشان می دهم تا به طور کامل، منوها و خدماتشان را شرح دهد. ادامه می دهد: برای پذیرایی نیز حلوا و خرما و شیرینی درجه یک با چند قلم میوه و در کنار آن آبمیوه های رنگی سرو می کنیم.

می پرسم شربت های رنگی، مناسب مراسم ختم هست که دوباره شبه جمله چند دقیقه گذشته اش را تکرار می کند؛ «عرض کردم خانم، هرچه سنگین رنگین تر، با شخصیت تر» و با قاطعیت دنباله حرفش را می گیرد؛ «ما این گونه مراسم را بارها برگزار کرده ایم. نگران نباشید.»

با اطمینان خاطری که می دهد، می خواهم جزئیات پذیرایی را توضیح دهد؛ «شربت موهیتو و آب کیوی و انبه و آلبالو در جام سرو می کنیم. البته تا کمتر از یک ماه دیگر میوه های فصل مثل آلو و زردآلو هم می رسد که اگر مایل باشید سالگرد را به تعویق بیندازید، می توانیم به تنوع پذیرایی بیفزاییم.»

او با آب و تاب از امکاناتی که در اختیار مشتریان قرار می دهند، می گوید؛«به جز موارد گفته شده، مهمان داران آموزش دیده با لباس های یک شکل، پذیرایی مراسم را به عهده می گیرند و تزیین میز ترحیم نیز توسط پرسنل گروه تشریفات ما انجام می شود.

تالار ترحیم برای مرده شریف!

صحبت به مکان مراسم می رسد و حالا باید با مشورت مدیر تشریفات، جایی را انتخاب کنیم که لوکس و درضمن بیشتر از دو ساعت دراختیار مهمانان باشد؛ «تالار در همه قسمت های شهر است ولی پیشنهاد ما، قصر... در بالای شهر است.»

در مورد اجاره تالار هم می‌گوید که ورودی تالار را ازیک میلیون تومان بستگی به مکان حتی بیشتر در نظر بگیریم.

این فضا برای تقریبا ۶ساعت در اختیار سفارش دهنده قرار می گیرد؛ چند ساعت پیش از شروع مراسم برای اینکه چیدمان و گل آرایی ها انجام شود و بعد از آن هم مجلس ختم، آغاز می شود. این گروه ها، صدر تا ذیل کارها را به عهده می گیرند تا آب در دل صاحبان عزا تکان نخورد؛ از تهیه میز و صندلی و چیدمان آن مطابق سلیقه مشتری و تهیه ظروف و مواد پذیرایی تا انجام خدمات عکاسی و فیلم برداری و اعزام گروه موسیقی سنتی و عرفانی و اجرای سیستم نور.هزینه ها را که سرجمع کنیم، بدون مبلغ ورودی تالار و گل آرایی، برای یک مراسم سالگرد فوت باید به ازای هر مهمان حدود ١۶هزار تومان فقط خدمات پذیرایی پرداخت شود.اما برای مراسمی که قرار است مانور تجمل باشد، یک پای ماجرا، گل آرایی شکیل و پُر هزینه است. مدیر تشریفات نیز معتقد است گل آرایی بیرون و داخل تالار باید به بهترین شکل انجام شود و بیان می کند: گل آرایی تخصص ماست که مبلغش روی منوی سفارشی شما اضافه می شود. ما می توانیم برای مراسم شما، سر هر میز داخل ظرف های دو یا سه طبقه گل و شمع بگذاریم. بعضی ها دوست دارند در قسمت ورودی چند دسته گل شکیل داشته باشند و بعضی ها می خواهند دم در، تاج گل های بزرگ بگذارند. حداقل برای هر میز در قسمت آقایان و بانوان باید دسته گل بگذاریم.

هزینه گل آرایی با جزئیاتی که در نظر می گیریم، سر از چند میلیون تومان در می آورد.

بعد با اشاره به تعداد مهمان هایی که پیش تر به او گفته بودم، اضافه می کند: برای ٢۵٠مهمان حدود ٢۵میز لازم دارید که برای این تعداد، حداقل هزینه گل آرایی داخل سالن از یک میلیون تومان شروع می شود. برای این کار هم از گل های آلستر، داوودی و چند شاخه کوچک هم از گل های گران تر برای وسط دسته گل استفاده می کنیم. بستگی دارد شما چقدر بخواهید هزینه کنید.

در پایان نیز تأکید می کند: منوهای ما آن قدر متفاوت است که حتما از بین این ها یکی را انتخاب می کنید.

از مراسم سر مزار تا داخل سالن

با مدیر تشریفات دیگری تماس می گیریم. تمایلی ندارد تلفنی صحبت کند و باید به دفتر کارشان در یکی از خیابان های معروف مراجعه کنیم و می گوید: ما از صفر تا صد مراسم شما را انجام می دهیم.

بالاخره متقاعدش می کنیم و چند کلامی توضیح از زبانش می شنویم؛ «برای تعیین مکان، کافی است محدوده و سلیقه تان را به ما اعلام کنید تا برای رزرو تالار یا مسجد اقدام کنیم. از مراسم سر مزار تا داخل سالن، سعی می کنیم همه برنامه ها رضایت بخش باشد.»

او از گفتن جزئیات هزینه ها سر باز می زند و وقتی می شنود که می خواهیم مراسم ما متمایز باشد و در آن خدماتی مثل نواختن نی انجام شود، با کمی تأمل برای جلب مشتری، پاسخ می دهد: ما از افرادی دعوت می کنیم که اجرای ماندگاری داشته باشند، اما سعی می کنیم یک کار عرف را مدیریت کنیم و مثل بعضی ها حاضر نیستیم با هر هزینه ای هر کاری انجام دهیم. مراسمی آبرومند و متعارف و شکیل برای شما برگزار می کنیم.

البته در اینجا منظور از «عرف»، خبر نداشتن از منوی سایر رقیبان است و حالا که از آن مطلع شده است، برای توجیه صحبتش، ادامه می دهد: مراسم ترحیم حرمتی دارد و ما حاضر نیستیم به هر قیمتی از مشتری پول بگیریم. بدون فاصله می پرسیم: یعنی اگر خدمات عکاسی و فیلم برداری بخواهیم، برایمان انجام نمی دهید؟ بدون تأمل می گوید: حتما انجام می دهیم.

این درحالی است که عکاسی و فیلم برداری از مراسم ختم به صورتی که به افراد حرفه ای سفارش داده شود، کار متعارفی نیست اما این روزها به لطف دفاتر تشریفات مد شده است.

هزینه مراسم ساعت می زند

با دفتر یکی دیگر از گروه های تشریفات تماس می گیریم. منشی، قیمت را برای هر فرد، حدود ١۵هزارتومان اعلام می کند و یادآور می شود هر ماه قیمت ها با ماه قبل فرق می کند.

گویا چوب گرانی به تشریفات ترحیم نیز خورده است؛ می پرسم: اوضاع بازار روی کار شما هم تأثیر می گذارد؟ تأیید می کند و می گوید: بله، ماه گذشته خرما را کیلویی ٢٢هزار تومان می خریدیم و در این ماه کیلویی ٣٠هزار تومان می خریم. بعد یادآور می شود: سال گذشته همین موقع، خرما را کیلویی ٧٠٠٠تومان می خریدیم که حالا بیش از سه برابر افزایش قیمت داشته است.

او با برشمردن بعضی مثال های دیگر مانند شکر که قیمتش از ۴٠٠٠تومان به ٨۵٠٠تومان رسیده است، تأکید می کند: قیمت همه اقلام متفاوت شده است و اگر سفارش روز نداشته باشید، نمی توانم بگویم به ازای هر مهمان چقدر هزینه تان می شود.

این تشریفات هم برنامه سر مزار و گل آرایی سر مزار را با فراهم کردن سرویس حمل و نقل با هر خدماتی که بخواهیم، انجام می دهد.

بعد از گفت وگوهای تلفنی، از سایت های مربوط به این گروه های تشریفات بازدید می کنیم و با مدیر ۵گروه می توانیم صحبت کنیم. عکس مراسم برگزار شده را گذاشته اند و صوت مداح که نه، خواننده ها را، برای نمونه بارگذاری کرده اند که بدانیم کدام صدا مناسب و دلچسب تر است. سؤال اینجاست؛ خانواده داغ داری که عزیزترین فرد خود را از دست داده است، چطور می تواند حوصله کند و مثل مجالس عروسی به این گروه ها مراجعه کند تا منوها را ببیند و لوکس ترین مراسم را برگزار کند؟ آیا خانواده هایی که این چنین درگیر تجملات می شوند، واقعا غمگین و ناراحت هستند یا مردن عزیزشان را هم بهانه ای برای فخرفروشی به دیگران می دانند؟!

در یکی از این سایت ها نوشته است: «برای اینکه بتوان مجالس را به بهترین نحو به پایان رساند، باید از بهترین و ماهرترین پرسنل و مهمان داران بهره برد.» وقت آن رسیده است برای مراسم ترحیم ِ خوش آب و رنگ نیز دلمان غنج بزند. تشریفات پایش را فراتر گذاشته و از عروسی تا مرگ همراه ما خواهد بود.

..........................................

شأن اجتماعی شان را در تشریفات می بینند

یک جامعه شناس از دلیل اقبال افراد به تشریفات، حتی در مراسم ترحیم می گوید

موضوع تشریفات برای متوفی را با مجید فولادیان، عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی، درمیان می گذاریم. او با اشاره به کارکردهای اجتماعی مختلف مراسم ترحیم در گذشته، توضیح می دهد: اصل این مراسم این نبوده که فقط بخواهند به سنتی عمل کند، بلکه خانواده های دا غ دار می توانستند با حضور کسانی که اطرافشان می آمدند و به آن ها تسلی می دادند، با واقعیت مرگِ نزدیکان هماهنگ شوند و موضوع را بیشتر درک کنند. در جوامعی که هم بستگی اجتماعی، زیاد و روابط عاطفی مردم، گرم تر از امروزه بود، قدم به قدم این مراسم معنی داشته است و به اتکای همین کارکرد، تعداد روزهای برگزاری مراسم خیلی بیشتر بود؛اما تجملی نبود.

وی با نگاهی به مراسم ترحیم با تشریفاتی که این روزها در مشهد برگزار می شود، می گوید: کارکرد پنهانی که این مراسم پیدا کرده اند، این است که خانواده متوفی می خواهند شأن اجتماعی خانواده خود را به بقیه نشان بدهند؛ یعنی مراسم عروسی و ترحیم نقش بسیار مهمی در نشان دادن شأن اجتماعی و موقعیت های افراد به دیگران دارند. بنابراین اگر خانواده ای به شدت مشکل مالی داشته باشد، حتی شده با کمک دیگران و پول قرض گرفتن، مراسم خوبی برگزار می کنند. این جامعه شناس در چرایی بروز این رفتارها بیان می کند: وقتی ساختار جامعه و ارزش ها به گونه ای است که خانواده ها ازطریق آن می توانند موقعیت های خودشان را به رخ یکدیگر بکشند، این اتفاق می افتد.

او در انتقاد به مراسمی که در آن یک کیلومتر تاج گُل چیده شده بود، می گوید: فقط خانواده مرحوم نیستند که این مناسک را با تشریفات برگزار می کنند، بلکه افراد مختلفی که با هدیه تاج گل های فاخر، قصد دارند با خانواده عزادار ابراز همدری کنند، به این تشریفات دامن می زنند و از کارشان سود می برند.وی با بیان اینکه مراسم ترحیم تبدیل به یک صنعت شده است، می افزاید: در گذشته وقتی کسی از دنیا می رفت، تمام امور مربوط به برگزاری مراسم و پذیرایی را خانواده اش انجام می دادند؛ به این صورت که مواد خام را تهیه می کردند و صفر تا صد کارها را خودشان انجام می دادند؛ اما شما امروزه یک صنعت بزرگ ترحیم می بینید که تعدادی نهاد کارها را انجام می دهند.