سوال مخاطب نی‌نی‌بان: ۲۴ ساله هستم و یک سال است که اقدام به بارداری کرده ام. شش ماه تحت نظر دکتر بودم، ولی نتیجه نگرفتم. حالا دکتر برایم عکس رنگی نوشته و گفته روز آخر قاعدگی انجام دهم. می خواهم بدانم چه مدت بعد عکس رنگی باید اقدام به بارداری کنم و چه کارهایی انجام دهم؟ پریود منظمی ندارم و فقط با مصرف دارو منظم می شود؟

پاسخ از دکتر فریبا الماسی، متخصص زنان و زایمان، فلوشیپ لاپاراسکوپی و استاد دانشگاه:

زمان گرفتن عکس رنگی برای تعیین وضعیت رحم و لوله ها بالافاصله بعد از ختم قاعدگی است. اگر تمام شرایط نرمال باشد و رحم سالم و لوله ها باز باشند، می توان با کمک داروهای محرک تخمک گذاری درصد بارداری را بالا برد. برای همین نیاز است که برای درمان زیر نظر متخصص زنان باشید.

همچنین بعد از گرفتن عکس رنگی باید با پزشک خود در مورد جواب آن و اقدامات بعدی مشورت کنید. بعد از جواب آزمایش می توان گفت چه زمانی برای بارداری اقدام کنید.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:

عکس رنگی رحم یا هیستروسالپینگوگرام یک نوع روش رادیولوژی است برای خانم هایی که مشکل باروری دارند انجام می شود که از این طریق پزشک می تواند درون رحم و لوله های فالوپ و اطراف آن را بررسی کند و از وضعیت داخلی رحم و لوله های رحمی مطلع می گردد.

یکی از روش های تشخیصی که معمولاً برای بررسی رحم و لوله‌ های رحمی همراه با سایر آزمایش‌ها در ویزیت های اولیه درخواست می شود، عکس رنگی رحم یا هیستروسالپنگوگرافی است. با ما همراه باشید تا با این تست بیشتر آشنا شوید.

برای بررسی علت تأخیر باروری، باید سلامت اندام های تولید مثل مورد ارزیابی قرار گیرند. یکی از روش های تشخیصی که معمولاً برای بررسی رحم و لوله‌ های رحمی همراه با سایر آزمایش‌ها در ویزیت های اولیه درخواست می شود، عکس رنگی رحم یا هیستروسالپنگوگرافی است.

با این تست، پزشک از وضعیت داخلی رحم و لوله های رحمی مطلع می گردد و با توجه به نتایج حاصل از تست، در مورد نحوه درمان تصمیم خواهد گرفت.

عکس رنگی رحم، یک آزمایش اشعه ایکس است که با استفاده از نوع خاصی از اشعه ایکس به نام فلوروسکوپی و مواد حاجب (کنتراست) انجام می‌ شود. آزمایش اشعه ایکس (رادیوگرافی) یک تست پزشکی غیرتهاجمی است که در تشخیص و درمان بیماری‌ ها به پزشک کمک می‌کند.

تصویربرداری با اشعه ایکس شامل قرار دادن بخشی از بدن در معرض دوز کمی از پرتوهای یونیزان برای تولید تصاویری از داخل بدن است.

اقدام به بارداری، چه مدت بعد از عکس رنگی؟

اشعه X قدیمی‌ترین و رایج‌ترین روش تصویربرداری پزشکی است. فلوروسکوپی تکنیک خاصی است که با استفاده از اشعه ایکس انجام می‌شود و امکان مشاهده اندام‌های داخلی در حال حرکت را فراهم می‌سازد.

در طی عکسبرداری رنگی از رحم و لوله‌های رحمی از مواد حاجب محلول در آب پر می‌شود و به این ترتیب رادیولوژیست قادر است تا با استفاده از فلوروسکوپی به مشاهده آناتومی رحم و بررسی عملکرد آن بپردازد.

در صورت انسداد لوله‌های رحمی و یا وجود چسبندگی رحم، شانس باروری کاهش می یابد. در این روش با استفاده از اشعه x و ماده حاجب چسبندگی های درون رحمی، پولیپ ، فیبروم و برخی دیگر از مشکلاتی که سبب انسداد لوله‌ ها و جلوگیری از لقاح تخمک و اسپرم می گردد، قابل تشخیص است.

آمادگی لازم برای انجام هیستروسالپنگوگرافی (عکس رنگی از رحم)

اگر سابقه آلرژی به رنگ اشعه ایکس را دارید و یا اگر اخیرا در حفره لگنی دچار عفونت شده اید، پزشک خود را مطلع سازید.

اگر احتمال بارداری وجود دارد پزشک خود را در جریان قرار دهید.

اگر پریودهای شما منظم است ترتیبی دهید تا آزمایش هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم در هفته بعد از پایان پریود انجام شود.

برخی پزشکان قبل از انجام هیستروسالپنگوگرافی یا Hysterosalpingogram تست هایی را به منظور بررسی عفونت لگنی انجام خواهند داد.

برخی پزشکان توصیه می کنند تا قبل از انجام آزمایش هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم از آنتی بیوتیک استفاده شود. در صورتی که رویکرد پزشک چنین باشد، داروهای آنتی بیوتیک را برای شما تجویز خواهد کرد.

شما برای انجام آزمایش هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم باید رضایت نامه ای را امضا کنید.

مراحل انجام هیستروسالپنگوگرافی (عکس رنگی از رحم)

عکس رنگی رحم توسط رادیولوژیست انجام می شود و به طور متوسط حدود ۳۰-۱۰ دقیقه به طول می‌انجامد. این روش معمولاً به صورت سرپایی و مانند معاینه زنان انجام می‌شود. بیمار در حالی که به پشت بر روی تخت معاینه دراز کشیده است، زانوهای خود را خم کرده و یا پاهای خود را بر روی رکاب قرار می‌دهد.

سپس یک اسپکولوم (وسیله‌ای برای معاینه داخلی زنان) به داخل واژن بیمار وارد می‌شود. دهانه رحم بیمار تمیز شده و یک کاتتر به داخل دهانه رحم وارد می‌شود و سپس لوله ای بسیار ظریف از درون دهانه رحم به داخل رحم وارد نموده تا از این طریق ماده حاجب را به درون رحم و لوله های رحمی تزریق نماید.

به‌ طور طبیعی ماده حاجب باید رحم و لوله های رحمی را پر نماید یعنی هنگامی که در رحم و لوله ها هیچ‌گونه انسداد و مشکلی وجود نداشته باشد ماده حاجب بعد از تزریق، فضای داخل رحم و لوله ها را به طور یکنواخت پر خواهد کرد.

ولی در هنگام وجود مشکل و انسداد لوله ای ماده حاجب نمی تواند تمام فضای داخل رحم و لوله ها را پر نماید. بعد از تزریق، از رحم عکس‌برداری می شود. پزشک با بررسی عکس ها می‌ تواند وضعیت رحم و لوله های رحمی را ارزیابی نماید.

به‌ دلیل انقباض عضلات رحم و احساس دردی که به‌ خصوص در زمان تزریق ماده حاجب دارند، در مواردی که لوله های رحمی مسدود است، درد بیشتری احساس می شود.

مصرف داروهای مسکن مانند ایبوبروفن می تواند در تسکین درد و ناراحتی موثر باشد. لذا ممکن است ۶۰-۳۰ دقیقه قبل از انجام عکس رنگی، یک داروی مسکن برای بیمار تجویز شود. به‌ طور کلی بسیاری از زنان در حین هیستروسالپنگوگرافی مشکلی نخواهند داشت اما ممکن است مدتی پس از آن احساس درد و ناراحتی نمایند، بنابراین بهتر است در روز گرفتن عکس رنگی از رحم، یک نفر آنها را همراهی نماید.

در برخی موارد تصاویر اشعه ایکس روز بعد گرفته می‌شود تا اطمینان حاصل شود که هیچ زخمی در اطراف تخمدان وجود ندارد. هنگامی که مراحل تصویربرداری به پایان رسید، کاتتر از بدن خارج شده و بیمار می‌تواند بنشیند.

بعد از انجام تست هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم ممکن است ۳۰ دقیقه تحت نظر باشید تا احتمال بروز واکنش های آلرژیک و یا خونریزی های ناراحت کننده در شما بررسی شود.

بهترین زمان انجام تست هیستروسالپنگوگرافی (عکس رنگی از رحم)

بهترین زمان انجام عکس رنگی از رحم یک هفته پس از قاعدگی و قبل از تخمک‌گذاری است تا از عدم بارداری شما در طول این آزمایش اطمینان حاصل شود. پزشک ممکن است از شما بخواهد تا در شب قبل از این روش، یک مسهل یا تنقیه را برای تخلیه روده خود استفاده کنید، به این ترتیب رحم و سازه‌های اطراف آن به وضوح دیده خواهد شد.

قبل از عمل برای به حداقل رساندن هرگونه ناراحتی احتمالی، ممکن است یک آرام‌ بخش خفیف و یا داروی ضد درد خوراکی دریافت کنید.

برخی از پزشکان یک داروی آنتی‌بیوتیک را قبل و یا پس از عمل تجویز می‌کنند. همچنین ممکن است از شما خواسته شود تا همه یا برخی از لباس‌های خود را با یک لباس مخصوص تعویض کنید.

همچنین جواهرات، دندان مصنوعی، عینک و هر نوع اشیاء فلزی و یا لباسی که ممکن است تصویر اشعه ایکس را مختل سازد، باید در طی تصویربرداری از بدن خود خارج کنید.

کاربرد هیستروسالپنگوگرافی (عکس رنگی از رحم)

عکس رنگی از رحم به رادیولوژیست اجازه می‌دهد تا شکل و ساختار رحم، باز بودن لوله‌های فالوپ و هر گونه ‌زخم در رحم یا حفره صفاق (شکمی) را مشاهده و بررسی کند. این روش همچنین برای بررسی سقط مکرر که ناشی از ناهنجاری‌های مادرزادی و یا اکتسابی رحم است، استفاده می‌شود.

همچنین عکس رنگی رحم به منظور تشخیص وجود و شدت اختلالاتی مانند موارد زیر انجام می‌شود:

- تومور و سرطان رحم

- چسبندگی رحم

- فیبروم رحم

علاوه بر این، عکس رنگی از رحم به منظور بررسی باز بودن لوله‌های رحم و نظارت بر اثرات جراحی انسداد لوله‌های رحم استفاده می‌شود، از جمله:

- انسداد لوله‌های رحم به علت عفونت یا زخم

- بستن لوله رحم

- بسته شدن لوله‌های رحم با روش عقیم سازی و عقیم سازی معکوس

- بازکردن مجدد لوله‌های رحم پس از عقیم سازی یا انسداد وابسته به بیماری

مزایای هیستروسالپنگوگرافی (عکس رنگی از رحم)

این روش با حداقل تهاجم و عوارض نادر همراه است.

مدت زمان انجام این روش نسبتاً کوتاه است و می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در خصوص انواع اختلالاتی که باعث ناباروری و یا مشکلات سقط جنین می‌شود، فراهم کند.

گاهی اوقات این روش می‌تواند انسداد لوله‌های فالوپ را برطرف ساخته و به بیمار امکان بارداری بدهد.

بعد از آزمایش اشعه ایکس هیچ‌گونه آثار تابش اشعه در بدن بیمار باقی نمی‌ماند.

اشعه ایکس معمولاً هیچ عوارض جانبی در محدوده تشخیصی برای این آزمایش به همراه ندارد.

عوارض هیستروسالپنگوگرافی (عکس رنگی از رحم)

عوارض نادر احتمالی

- درد گذرا

- عفونت

- لکه‌بینی و یا خونریزی

گفتنی است، در صورت تب و تداوم درد به مدت چند روز، باید به پزشک اطلاع داده شود.

در چه مواردی ممنوع است؟

در موارد عفونت و التهاب لگنی و خونریزی‌ های نامشخص واژینال، انجام این تست ممنوع است و تا بهبودی کامل، فرد باید از انجام این تست خودداری نماید.

مزایای تست هیستروسالپنگوگرافی (عکس رنگی از رحم)

با توجه به اینکه عکسبرداری هیستروسالپنگوگرافی (HSG یا عکس رنگی رحم) درگروهی از بانوان با درد و ناراحتی همراه بوده و عده ای نیز از انجام آن در حالت بیداری به دلیل هراس و یا مسائل دیگر اجتناب میکنند، در بعضی از مراکز این امکان فراهم شده است.

از مزایای بیهوشی در عکس رنگی رحم نبودن انقباضات عضلات لگن و کاهش مقاومت در برابر قرار دادن وسایل در داخل واژن میباشد که این امر موجب کاهش تعداد عکس های گرفته شده (میزان اشعه دریافتی کمتر) و کاهش میزان داروی تزریق شده می شود.

به علاوه چون در مواردی ممکن است لوله های رحمی بر اثر اسپاسم ناشی از اضطراب و یا درد باز نشوند در حالت بیهوشی این اسپاسم از بین رفته و دارو راحتتر از لوله ها عبور میکند.

اعمال بیهوشی توسط پزشک متخصص بیهوشی صورت گرفته و این بیهوشی در حدی است که بیمار متوجه درد و ناراحتی های عکس رنگی رحم (HSG) نشود و نسبت به بیهوشی اعمال جراحی بسیار سبک تر می باشد.

این بیهوشی بی خطر بوده و با توجه به مراقبت های صورت گرفته هیچ گونه عوارضی ندارد.

توجه: ضمنا حضور همسر و یا محارم بیمار در موقع انجام عکس برداری با بیهوشی الزامی است.

برای دریافت نتایج چقدر باید منتظر باشیم؟

اگر تست هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم توسط پزشک انجام شود فورا بعد از انجام تست در جریان نتایج قرار خواهید گرفت. معمولا یک یا دو روز به طول می انجامد تا متخصص رادیولوژیست بتواند فیلم ها عکس رنگی از رحم را بازبینی کرده و گزارشی را به پزشک شما ارسال کند.

نتایج هیستروسالپنگوگرافی (عکس رنگی از رحم)

متخصص زنان و زایمان تصاویر رحم شما را تجزیه و تحلیل کرده و در خصوص نتایج آن با شما صحبت خواهد کرد. گاهی اوقات یک آزمایش دیگر نیز توصیه می‌شود، زیرا هرگونه اختلال احتمالی نیاز به ارزیابی و بررسی دقیق‌ تر و یا استفاده از یک تکنیک تصویربرداری خاص دارد.

معاینات بعدی نیز ممکن است لازم باشد. به این ترتیب، پزشک می‌تواند تغییرات یک ناهنجاری را در طول زمان تحت نظارت قرار دهد. گاهی اوقات معاینات بعدی بهترین راه برای اطمینان از این است که درمان مؤثر واقع شده، یا اینکه ناهنجاری شناسایی شده در وضعیت ثابت مانده و یا در طول زمان تغییر کرده است.