اولین پمپ بنزین تهران کجا بود؟

آفتاب‌‌نیوز :

ابتدای خیابان سعدی شمالی و در نزدیکی مترو دروازه دولت، پمپ بنزین قدیمی جا خوش کرده که که در دل خود خاطرات زیادی دارد. جایگاهی در همسایگی موزه عروسک‌ها که این روزها خود به موزه‌ای تبدیل شده تا به عنوان نخستین موزه نفت تهران، خاطرات نوستالژیک پیت‌های نفتی و ماشین‌های قدیمی را برای ما زنده کند. برای دیدن این موزه جذاب که فعلا بازدید از آن رایگان است همه روزه به غیر از شنبه‌ها از ساعت 9 تا 19 می‌توانید به موزه نفت تهران مراجعه کنید.

تماشای خودرو شخصی شهید تندگویان در موزه پمپ بنزین

یکی از دیدنی‌های جالب در این موزه خودرو شخصی محمد جواد تندگویان، وزیر شهید نفت و دومین وزیر نفت تاریخ ایران است که به موزه پمپ بنزین دروازه دولت انتقال یافته تا در معرض بازدید عموم قرار گیرد. خودرو پژوی مدل سال ۱۹۷۵ میلادی که پس از اسارت شهید محمد جواد تندگویان به دست نیروهای بعثی، در شرکت ملی نفت نگهداری می‌شد.

این خودرو تا سال ۸۸ در زیرزمین ساختمان مرکزی ششم نفت در خیابان حافظ نگهداری می‌شد و پس از آن به سوله‌ای در اسکله آبادان، زیر نظر ستاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس صنعت نفت انتقال یافت.

جایگاهی با نمای سنتی و کاشی‌های هفت رنگ

جایگاه پمپ بنزین دروازه دولت در سال ۹۶ با شماره ۳۱۷۱۱ در فهرست آثار ملی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به ثبت رسیده و در بخش‌های مختلف با نمایش مستندات وابسته و مرتبط در قالب شیء و سند در معرض دید عموم قرار گرفته است.

در نمای ساختمان اصلی، ورودی با طاق قوسی شکل و دو ردیف کاشی سبز رنگ لجنی در بالا، کاشی‌های معرق و کاشی‌های هفت رنگ با نمای دو پنجره در دو طرف بنا، چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند.

بخش فروشندگی یا شعبه نفت

در این بخش که متشکل از دو فضای «محوطه بیرونی فروشندگی» و «اتاقک فروش» است، اطلاعات لازم در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد و در آن انواع ابزاهای اندازه‌گیری همچون کیل، پیمانه، قیف و لوزام مورد استفاده در توزیع و انتقال نفت سفید برای مصارف خانگی به نمایش گذاشته شده است.

سکوهای سوخت رسانی

سکوها عمومی‌ترین و قسمت اصلی مراجعه خودروها به جایگاه‌ها هستند، در ایام قدیم فرآورده‌هایی همچون بنزین معمولی و سوپر، گازوئیل، روغن موتور و ... از طریق دستگاه‌های پمپ بنزین که بر روی آنها تعبیه شده بود، عرضه می‌شد.

در این بخش از موزه تعدادی از دستگاه‌های پمپ بنزین قدیمی، لوله‌های گردش فرآورده و اتومبیل‌های قدیمی مورد استفاده در دهه‌های گذشته به صورت نمادین به نمایش درآمده است.

بخش دستگاه‌های پمپ بنزین

در این بخش سیر تکامل نمونه‌هایی از دستگاه‌های پمپ بنزین از بدو تولید تا به امروز در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است، قدیمی‌ترین دستگاه، به صورت دستی کالیبر دوشیشه‌ای متعلق به شرکت SATAM و مربوط به دهه ۲۰ میلادی است.

بخش‌ معرفی تاریخچه پمپ بنزین و جایگاه‌های سوخت

در این بخش در اتاق شماره یک مستندات مربوط به محله دروازه دولت، نحوه شکل‌گیری و فعالیت جایگاه پمپ بنزین دروازه دولت، عکس‌ها، اسناد، نقشه‌ها و فیلم‌های تاریخی مربوط به این جایگاه و همچنین فرآیند تبدیل آن به موزه به نمایش درآمده و در اتاق شماره ۲، نمونه‌هایی از بنزین معمولی، نفت سیاه و سفید، بنزین سوپر، گازوئیل، روغن موتور، حشره‌کش‌ها، رویدادنگار ایران و جهان، تصاویر جایگاه‌های پمپ بنزین، کالابرگ‌ها (کوپن‌ها) و اسناد سهمیه‌بندی سوخت در ایران قابل دیدن است.

بخش تشریح نمونه دستگاه‌های سوخت

در اتاق شماره ۳ هم می توانید با نمونه یک دستگاه پمپ بنزین، برش یک دستگاه نازل و انواع آن، باک بنزین موتورسیکلت و خودرو و نحوه عملکرد درجه بنزین متصل به باک و انواع درجه‌های بنزین آشنا شوید.

اولین پمپ بنزین تهران کجا بود؟

اولین پمپ بنزین تهران در خیابان اعیان نشین امیریه، چهار راه گمرک ساخته و افتتاح شد، انتخاب این مکان برای احداث پمپ بنزین، بیشتر به دلیل سکونت رجال مملکتی در این محله بود.

دومین پمپ بنزین در خیابان بوذرجمهری، ایستگاه درخوانگاه، سومین جایگاه در خیابان سعدی، دروازه دولت، چهارمین جایگاه در میدان بهارستان، مقابل مطبعه (چاپخانه) مجلس و پنجمین ایستگاه در خیابان سی متری نظامی (کارگر فعلی) نزدیک چهار راه لشگر بود و به همین ترتیب تا سال ۱۳۳۰ تعداد ۱۰ پمپ در تهران مشغول به کار شد و شرکت نفت اقدام به شماره گذاری آنها کرد.

جایگاه سوخت شماره ۶ یا همان پمپ بنزین دروازه دولت در سال ۱۳۱۹ از سوی شرکت نفت انگلیس و ایران با هدف توزیع فرآورده‌های نفتی همچون نفت سفید، بنزین و امشی راه‌ اندازی شد و تنها جایگاهی در تهران بود که تا به امروز نمای سنتی آن به شکل اولیه باقی مانده است.

کاربرد این پمپ بنزین و از همه مهم‌تر موقعیت آن در شهر باعث شد این مکان شاهد بسیاری از حوادث تاریخی معاصر هم باشد که از آن جمله می‌توان به دوران ملی شدن صنعت نفت اشاره کرد. در سال ۱۳۳۰ خورشیدی عده‌ای از مردم در حمایت از دکتر مصدق و قانون ملی شدن صنعت نفت، به جایگاه پمپ بنزین دروازه دولت رفتند و پرچم سه رنگ ایران را بالا بردند و با حذف کلمه شرکت نفت انگلیس از تابلو، کلمه نفت ایران را باقی گذاشتند.

ثبت ۱۲۴ ابنیه مرتبط با نفت

اکبر نعمت‌اللهی، مدیر موزه‌ها و اسناد وزارت نفت در خصوص راه‌اندازی نخستین موزه نفت تهران می‌گوید: «دلیل راه‌اندازی موزه این بود که احساس کردیم باید جلوی از بین رفتن بیشتر ابنیه و‌ تجهیزات نفتی را بگیریم و اینها را در جایی ثبت و نگهداری کنیم.

در حال حاضر ۲۸ موزه در لیست برنامه‌های ما قرار دارد و این در حالی است که 2 موزه در آبادان افتتاح شده و این موزه هم در تهران افتتاح شد، در سبزوار و کرمان هم تا پایان سال موزه‌های نفت به بهره‌برداری خواهد رسید و باید بگویم که تاکنون ۱۲۴ ابنیه مرتبط با نفت به ثبت رسیده است.

۲۰ میلیون برگه سند مرتبط با نفت جمع‌آوری شده و دوستان ما در حال آماده سازی این اسناد هستند، همچنین ۱۰ هزار شی میراث فرهنگی شناسایی و جمع آوری شده و همگی در حال نگهداری در شرایط خاص هستند.

مرمت و بازسازی پمپ بنزین شماره ۶ تهران که محل فعلی موزه است از سال ۹۶ آغاز شده است و اکنون پس از دو سال به بهره برداری رسیده است.»