شبی که ماه کامل شد ساخته‌ی نرگس آبیار؛ بلوچی دوزی‌های شکافته شده

منبع خبر / فرهنگی و هنری / 11-04-1398

فیلم شبی که ماه کامل شد جدیدترین ساخته‌ی نرگس آبیار، با حضور بازیگرانی چون الناز شاکردوست، هوتن شکیبا، فرشته صدرعرفایی، شبنم مقدمی و پدرام کاشانی، که از داستانی واقعی الهام گرفته شده است، داستان دختری است به نام فائزه که عاشق یکی از برادران ریگی می‌شود و در نهایت به دست او به قتل می‌رسد. […] نوشته شبی که ماه کامل شد ساخته‌ی نرگس آبیار؛ بلوچی...

فیلم شبی که ماه کامل شد جدیدترین ساخته‌ی نرگس آبیار، با حضور بازیگرانی چون الناز شاکردوست، هوتن شکیبا، فرشته صدرعرفایی، شبنم مقدمی و پدرام کاشانی، که از داستانی واقعی الهام گرفته شده است، داستان دختری است به نام فائزه که عاشق یکی از برادران ریگی می‌شود و در نهایت به دست او به قتل می‌رسد. در ادامه با تحلیل و بررسی فیلم شبی که ماه کامل شد با نت نوشت همراه باشید.

شبی که ماه کامل شد ساخته‌ی نرگس آبیار؛ بلوچی دوزی های شکافته شده

فیلم شبی که ماه کامل شد در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر در ۱۳ رشته نامزد دریافت سیمرغ بلورین شد که در نهایت توانست ۶ سیمرغ بلورین بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر نقش اول مرد، بهترین بازیگر نقش اول زن، بهترین بازیگر نقش مکمل زن و بهترین چهره پردازی را از آن خود کند. سیمرغ‌هایی که البته لایق برخی از آنها نمی‌باشد. باری! جوایز جشنواره چندان اهمیت ندارند و مهم قابلیت خود اثر است.

فیلم شبی که ماه کامل شد چهارمین اثر سینمایی نرگس آبیار در مقام کارگردان پس از فیلم‌های اشیا از آنچه که در آینه میبینید به شما نزدیکترند، شیار ۱۴۳ و نفس می‌باشد. همان طور که از کارنامه‌ی سینمایی او برمی‌آید، بجز فیلم نخستش، علاقه‌ی او را به زمینه دفاع مقدس و کلا جنگ می‌توان مشاهده نمود. به نوعی می‌توان او را نمونه‌ی مونث ابراهیم حاتمی کیا در سینمای ایران دانست.

بیشتر بخوانید: نقد فیلم شبی که ماه کامل شد اثری از نرگس آبیار؛ ناهار در بهشت

حال آنکه وقتی ابراهیم حاتمی کیا، سوژه‌های خوب دفاع مقدسی‌اش را کم می‌آورد، سراغ داستان‌های بی مایه‌ای چون به وقت شام می‌رود. کاری که آبیار پس از دو فیلم نسبتا خوب شیار ۱۴۳ و نفس که با محوریت دفاع مقدس بودند، با فیلم شبی که ماه کامل شد می‌کند و به سراغ سوژه تروریستی دیگری به نام ریگی می‌رود.

البته جای بحث دارد که آیا با توجه به شرایط اجتماعی کنونی ایران، ساختن فیلمی تروریستی درباره‌ی خاندان ریگی رفتار مناسبی است یا خیر؟! آیا نمایش این حجم از خشونت و خون در حالیکه روزی چندبار به طور مستند و واقعی در اخبار میبینیم، رفتار هنرمندانه‌ای است؟!

در زمانه ‌ی پرآشوب کنونی که پیام هنر به سوی صلح نشانه رفته است، آیا ساخت فیلم شبی که ماه کامل شد حرکت مسئولانه‌ای است؟! که آشوب به دل تماشاگر بزند و پرده از تروریست بردارد و حقیقت را بازیچه‌ی خویش قرار دهد و با وارد کردن مایه‌های عاشقانه به داستان و چنگ زدن به روحیه ترحم برانگیز بیننده ایرانی، حداقل یکی دو نفر از خاندان تروریستی ریگی را کمی موجه جلوه دهد. با تعجب باید گفت که نرگس آبیار در فیلم شبی که ماه کامل شد دست به چنین اعمالی زده و مورد ستایش و تحسین نیز قرارگرفته است!

پوستر فیلم شبی که ماه کامل شد

گرچه آبیار از جمله معدود کارگردان‌های زن سینمای ایران است که درباره جنگ و خون می‌گوید و بخش بزرگی از کارنامه‌اش را چنین فیلم‌هایی تشکیل میدهند. پیشتر انسیه شاه حسینی با ساخت فیلمی به نام شب بخیر فرمانده، دوربینش را به میدان خاکی جنگ برده بود. رخشان بنی اعتماد نیز با ساخته‌ی شاعرانه و زیبای خویش به نام گیلانه نیز روایت گر مادری بود که از فرزند موجی‌اش پرستاری می‌کرد.

بنابراین آبیار پرچم دار کارگردانان زن سینمای ایران در ساخت فیلم چنین حوزه هاییست. پیشرفت کارگردانی او را در فیلم شبی که ماه کامل شد نمیتوان نادیده گرفت. خلق صحنه‌های تعقیب و گریز و انفجار و تیراندازی و کشت و کشتار در آن فضای بیابانی و برهوت و خاکی کار چندان راحتی نیست و آبیار در حد قابل قبولی توانسته چنین سکانس‌هایی را کارگردانی کند. البته از دوربین روی دست سامان لطفیان نیز نمیتوان گذشت که بار زیادی از دل آشوبی و سردرد تماشاگر را به ویژه در چنین صحنه‌هایی به دوش می‌کشد.

در کنار تمام این موارد گفته شده، مشکلی که آبیار در فیلم هایش دارد، طولانی بودن بی مورد مدت فیلم هایش است که مخاطب را خسته و بی حوصله می‌کند. شیار ۱۴۳ ریتم بسیار کند و طولانی دارد. نفس چون خط داستانی چندان مشخصی را هم ندارد، در هر جایی می‌تواند تمام شود. حال آنکه بارها ادامه می‌یابد.

فیلم شبی که ماه کامل شد نیز بسیار طولانی تر از حد استاندارد داستانی‌اش است و می‌تواند کوتاه تر و قابل تحمل تر باشد. از مشکلات زمانی فیلم شبی که ماه کامل شد این است که داستان اصلی فیلم دیر شروع می‌شود و مقدمه‌ای بسیار طولانی دارد. امید که آبیار در فیلم بعدی‌اش کمی اقتصادی تر به زمان فیلم هایش نگاه کند. چون از حوصله‌ی مخاطب امروزه دیدار دو ساعت و خورده‌ای خون و اضطراب خارج است.

مهم ترین نقطه قوت فیلم شبی که ماه کامل شد بازیگری‌اش می‌باشد. الناز شاکردوست که با فیلم خوب خفه‌گی ساخته فریدون جیرانی، مسیر حرفه‌ای خویش را تغییر داد و ارتقا بخشید و جلوه‌ی هنرمندانه‌ای از خود بر پرده نقره‌ای ارائه داد و البته که در جشنواره آن سال اصلا دیده نشد، این بار در فیلم شبی که ماه کامل شد در ادامه همان مسیر قدم برداشت و البته دیده شد و سیمرغ را بدست آورد.

در اصل برای شاکردوست، خفه‌گی نقطه عطف کارنامه‌اش محسوب می‌شود و نه فیلم شبی که ماه کامل شد. این فیلم اخیر به گفته خودش نوعی امید برای بازگشت دوباره به سینما، پس از حادثه‌ای که برایش رخ داد، محسوب می‌شود. الناز شاکردوست به خوبی در شمایل دختر ساده و قمی حاضر می‌شود.

هنرنمایی الناز شاکر دوست در فیلم شبی که ماه کامل شد

اشکال نقش به شخصیت پردازی وی برمیگردد. فائزه شخصیتی منفعل است که در بزنگاه‌ها هیچ واکنش منطقی جز ترس و بهت و اندکی فرار ناموفق از خود نشان نمی‌دهد و در نهایت به استقبال مرگ می‌رود. شبنم مقدمی با اینکه حضور کوتاهی دارد، اما چشمگیر است. حضور او در نفس نیز به یادماندنیست. وی به خوبی در شمایل زن سنتی قمی قرار گرفته و این شهرستان را به خوبی در حرکات و رفتار و لهجه و تتوی ابروهایش با چادر نشان داده است.

به یاد بیاوریم بازی‌اش را در سکانس دلخراش قتل پسرش شهاب توسط ریگی ها. اما ستاره‌ی فیلم شبی که ماه کامل شد کسی نیست جز فرشته صدر عرفایی که با گریم سنگین و لهجه‌اش تا دقایقی خود را از مخاطبان می‌پوشاند. تنها با دقت در سیمای اوست که می‌توان فرشته صدر عرفایی را شناسایی کرد. آن هم وقتی چند دقیقه‌ای از حضورش در فیلم گذشته است.

او هم با اینکه نقش نسبتا کوتاهی در مقام مادر ریگی‌ها در فیلم دارد، اما تاثیر مهمی در روند داستانی دارد و حضورش به یادماندنیست. تنها شخصیت نسبتا فعال داستان هم همان اوست. اما هوتن شکیبا که نقش عبدالحمید ریگی، یکی از این برادران تروریست را ایفا می‌کند، آنچنان درخشان ظاهر نمی‌شود و معمولیست. مشکل اصلی این نقش نیز ضعف در شخصیت پردازیست.

هوتن شکیبا در نقش عبدالحمید ریگی

این شخصیت چندان پردازش نمی‌شود که از عاشقی شوخ و شنگ به تروریستی بی رحم تبدیل شود که بر روی همسرش اسلحه بکشد. صرف چند کلام از برادرش عبدالمالک ریگی و چند نمای استیصال از عبدالحمید، نمی‌توان باور کرد که آن شخصیت عاشق به این شخصیت تروریست بدل گردد. اصلا روند شخصیتی او منطقی نیست.

چطور می‌شود از آن شخصیت عاشق طناز به قاتل بی رحم رسید؟! این را در نظر بگیرید که تازه او علاوه بر همسری عاشق، در نقش پدر نیز ظاهر می‌شود. و تازه پدر دو فرزند و به هر حال پدر شدن با دل رحمی و عطوفت نیز همراه است. همین امر است که مخاطب در انتها، وقتی او تصمیم بر قتل همسرش می‌گیرد، کمی بر او دل رحمی می‌کند و آخی ریزی در دلش به او می‌گوید و فراموش می‌کند که او یک تروریست است.

حال آنکه فائزه در چند سکانس پیشین، وقتی می‌توانست فرار کند و خود را نجات دهد، فرار نکرد و ماند و جلوه‌ای منفعلانه از خود در ذهن تماشاگر به جای گذاشت. اصولا شخصیت‌های فیلم شبی که ماه کامل شد از انفعال رنج می‌برند و به گونه‌ای رفتار می‌کنند که گویی اسیر شرایط و جبر زمانه شده اند.

زنان فیلم جیغ و داد می‌کنند (جز مادر ریگی)، مردان فیلم هم تسلیم مردان قوی ترشان می‌شوند و فرمان‌های آن‌ها را اجرا می‌کنند.

زنان فیلم جیغ و داد می‌کنند (جز مادر ریگی)، مردان فیلم هم تسلیم مردان قوی ترشان می‌شوند و فرمان‌های آن‌ها را اجرا می‌کنند. حالا چه قتل خودشان باشد مثل شهاب که به قتلگاه خویش میرود و چه قتل زنشان در میان می‌باشد که عبدالحمید دستورات برادرش را کورکورانه اجرا می‌کند. تنها شخصیتی که پیشتر به آن اشاره کردم و کمی فعالانه تر بر خورد می‌کند، مادر ریگی هاست.

در جاهایی زورهای اندکی می‌زند تا فائزه را از ازدواج با ریگی منع کند، در برهه‌ای او را فراری میدهد و در نهایت همان اوست که فرزندان فائزه را از این مهلکه می‌رهاند. از کارگردان زن، انتظار بیشتری می‌رود که حداقل شخصیت‌های زنان داستانش در این حد منفعل نباشند و فعالانه تر ظاهر شوند و سیمای قوی تری از زن ارائه دهند. وقتی کارگردان زنی چنین رویکردی به زنان دارد، دیگر از کارگردانان مرد چه انتظاری می‌رود؟!

شبی که ماه کامل شد ساخته‌ی نرگس آبیار؛ بلوچی دوزی‌های شکافته شده

فیلم از یکدست نبودن روایت رنج می‌برد. در اوایل فیلم گویی با یک فیلم عاشقانه با مایه‌های اختلاف فرهنگی و قومی رو به رو هستیم. در میانه به فیلمی نسبتا معمایی بدل می‌شود که در گذر از آن به کشف هویت خاندان آقا داماد پی ببریم و مایه‌های عاشقانه کمرنگ می‌شوند و در انتها ناگاه با یک فیلم تروریستی تعقیب گریزی رو به رو هستیم که دیگر مایه‌های عاشقانه‌ی ابتدایی به کلی رنگ باخته اند.

این بی موزونی در اسم فیلم هم خود را نشان می‌دهد. نام فیلم بسیار لطیف تر از آن خشونت‌های عیانیست که در فیلم دیده می‌شود. اصولا از نام فیلم شبی که ماه کامل شد بر می‌آید که با عاشقانه‌ای از جنس گرگینه رو به رو هستیم. عاشقی که وقتی ماه کامل شد، معشوقه‌ی خویش را به قتل می‌رساند!