آشنایی جنگل‌های هیرکانی ایران hyrcanian forest

تور استانبول

جنگل‌های هیرکانی کجا می‌رویند؟

از نظر جغرافیای جنگل، جنگل‌های خزری شمال ایران، به طور کلی جزو جنگل‌های سبز تابستانی یا جنگل‌های پهن برگ خزان‌کننده و جنگل‌های مدیترانه‌ای به شمار می‌روند که به جنگل‌های هیرکانی مشهورند. جنگل‌های خزری به صورت نوار باریک و بلندی روی دامنه شمالی سلسله جبال البرز ظاهر شده‌اند.

ویژگی و مساحت جنگل‌های هیرکانی

طول این نوار حدود 800 کلیومتر و عرض آن بین 20 تا 70 کیلومتر در نوسان است. جنگل‌های شمال ایران از آستارا شروع و تا دره گلیداغی بجنورد ادامه می‌یابد. گسترش عمودی آن از سطح دریا شروع و تا ارتفاع حداکثر 2800 متر ادامه پیدا می‌کند. مساحت این جنگل‌ها در اوایل قرن جاری، به 6/3 میلیون هکتار بالغ برآورد شده است. با شروع بهره‌برداری تجاری از جنگل‌های هیرکانی و هم‌چنین چرای مفرط و قطع بی‌رویه، این سطح در حال کاهش است. به طوری که امروزه حدود 1/9 میلیون هکتار جنگل در این منطقه باقی مانده که از این مقدار فقط 1/2 میلیون جزو جنگل‌های مرغوب و تجاری به شمار می‌رود.

جنگل‌های شمال از نظر تعداد گونه درختی و درختچه‌ای بسیار غنی‌اند و تقریبا 80 گونه درختی (به طور عمده پهن برگ) و 50 گونه درختچه‌ای به صورت طبیعی در این جنگل‌ها یافت می‌شود.

محل رویش جنگل‌های هیرکانی

1- جلگه و ارتفاعات پایین (عمدتا بلوط شمشادستان , توسکاستان , توسکا لرگستان , جامعه انجیلی)

2- دامنه‌های متوسط (عمدتا انجیلی ممرزستان , بلوط ممرزستان)

3- دامنه‌های مرتفع (راشستان و راش - ممرزستان)

4- ارتفاعات فوقانی و مرز جنگل (شامل گونه‌های غالب اوری, لور, سرو سابینا و کامونیس).

جنگل راش - مشهورترین و گسترده‌ترین گونه درختی جنگل‌های کوهستانی شمال - کلیماکس بخش وسیعی از جنگل‌های هیرکانی را به خود اختصاص داده‌اند. از مشهورترین درختان آن می‌توان راش، بلوط، توسکا، ممرز، افرا، انجیلی، نارون، زبان گنجشک، گیلاس وحشی، بارانک، سرخدار، نمدار، شمشاد، لرگ، لیلکی، خرمندی، آزاد، انجیر و... را نام برد. از درختچه‌های این جنگل‌ها نیز ازگیل، زالزالک، زغال اخته، الوچه وحشی، انار، جل، خاس، کوله خاس، سیب وحشی و... قابل ذکر هستند.

جنگل‌های هیرکانی شرق ایران

چهره متفاوتی از این جنگل‌ها نیز در آذربایجان شرقی و در منطقه ارسباران به چشم می‌خورد که به عقیده برخی کارشناسان مستقلا با نام جنگل‌های ارسباران در طبقه‌بندی جنگل‌های ایران یاد می‌شود. اقلیم شمال ایران در حقیقت یک اقلیم نیمه‌مدیترانه‌ای، دارای آب و هوای معتدل و مرطوب است. میزان بارش سالانه در این منطقه، به طور متوسط 1000 میلی‌متر است که بیشترین آن در قسمت‌های غربی و کمترین آن در نواحی شرقی می‌بارد. به طور متوسط میزان بارندگی از غرب به شرق کاهش می‌یابد، حداکثر میزان بارش اندازه‌گیری شده در حدود 2000 میلی‌متر و حداقل 600 میلی‌تر در سال است. پراکنش بارندگی در طول سال کاملا منظم نیست. بیشترین مقدار بارندگی در فصول بهار و پاییز و کمترین آن در تابستان است. طول دوره خشکی نیز از غرب به شرق افزایش می‌یابد. به طور متوسط طول دوره خشکی در غرب یک ماه، مناطق مرکزی 2 ماه و در قسمت‌های شرقی گاهی به 3 ماه در سال نیز می‌رسد. درجه حرارت متوسط سالانه بین 15 تا 18 درجه سانتی‌گراد است. میانگین گرم‌ترین ماه سال بین 28 تا 35 درجه و سردترین ماه سال بین 1 درجه بالای صفر تا 4 درجه زیر صفر است.

حیات وحش در جنگل های هیرکانی

1- پرندگان

گنجشک سانان، سار، دارکوب، اردک نوک پهن که در پائیز مهمان جنگل‌های هیرکانی است، قرقاول خزری گونه در حال انقراض، کبک، بلدرچین، کبوتر جنگلی، قرقی، شاهین، قوش، دال (کرکس)، عقاب، جغد، اردک اره (اردک خاکستری یا مرمری هم گویند)

2- پستانداران و چهارپایان

مرال، شوکا، کل و بز در اکثر نقاط منقرض شده به جز بخشی در پارک ملی گلستان و جنگل‌های هیرکانی آمل، پلنگ، گرگ، گراز، خرس قهوه‌ای (رنگ قهوه‌ای مایل به حنایی، دارای چشمانی ضعیف ولی حس بویایی و شنوایی قوی) روباه سر دم سیاه (مختص جنگل‌های هیرکانی)، شغال، سمور، خارپشت (جوجه تیغی)، چوله (تشی)، خرگوش، موش جنگلی، گورکن، گربه وحشی، جنگل‌های هیرکانی آمل زیست‌گاه و محل کشف اسبچه خزر (کاسپین) نیز است.

منبع:اکولوژی بوم شناسی Ecology

تور تهرانگردی