24 فریم ساخته‌ی عباس کیارستمی؛ پایان شکوهمند شاعر گیلاس ها

۲۴ فریم (با نام انگلیسی ۲۴ Frames) آخرین ساخته‌‌ی عباس کیارستمی یک سال پس از مرگ نابهنگام او در جشنواره‌‌ی کن ۲۰۱۷ به نمایش درآمد و پایان شکوهمندی را برای او رقم زد. برای نقد و بررسی فیلم ۲۴ فریم عباس کیارستمی با نت نوشت همراه باشید.

۲۴ فریم ساخته‌ی عباس کیارستمی

بررسی و نقد فیلم ۲۴ فریم عباس کیارستمی که زاده‌‌ی ۳ سال پایانی عمر گرانمایه‌‌ی اوست را این چنین آغاز می‌کنیم: این فیلم تجربی ترکیبی از ۲۴ تصویر ثابت است که هر کدام حدوداَ چهار و نیم دقیقه به تصویر کشیده می‌شوند.

۲۴ فیلم کوتاه با جان بخشی به تصاویر ثابت که اغلب عکس‌هایی هستند که کیارستمی در طول بیش از چهل سال عکاسی کرده‌ است. او دو فیلم نخست ۲۴ فریم را در مستر کلاسی که سال ٢٠١۵ در جشنواره‌‌ی فیلم مراکش برگزار کرد، به نمایش گذاشت اما هشت ماه پس از آن عجل مهلت نداد و کیارستمی از دنیا رفت و تکمیل این پروژه به پسر بزرگ او، احمد کیارستمی و بنیاد عباس کیارستمی واگذار شد. این فیلم نتیجه‌‌ی حدس آن‌ها از کاری بود که ممکن بود عباس کیارستمی انجام شود.

بیشتر بخوانید: فیلم کپی برابر اصل Certified Copy ساخته‌ی عباس کیارستمی؛ به دنبال باد دویدن

عبّاس کیارستمی (۱ تیر ۱۳۱۹ تهران – ۱۴ تیر ۱۳۹۵ پاریس) کارگردان، فیلمنامه‌نویس، تدوین‌گر، عکاس، تهیه‌کننده، گرافیست و کارگردان هنری بین‌المللی، همچنین نویسنده و نقاش ایرانی بود. او فیلم‌سازی تأثیرگذار در سینمای جهان به‌شمار می‌آید، و آثار وی با استقبال فراوان ناقدان، داوران، کارگردانان، فستیوال‌ها و بنیادهای فرهنگی و هنری جهان روبه‌رو شده‌است.

در نقد فیلم ۲۴ فریم باید اذعان کنیم که برنده‌‌ی هفتادمین نخل طلای کن بدون شک زاده‌‌ی عکس است. عباس کیارستمی به نقطه‌ای از زندگی هنری‌اش می‌رسد که پرسوناژ را حذف می‌کند و به دامان طبیعت پناه می‌برد.

گویی این بار او با جای بازیگر و نابازیگر از طبیعت بازی می‌گیرد. ۲۴ فریم یادآور غیاب است، غیابی که تلویحاَ نشانگر پایان کارگردان است. پایانی که کلام حذف می‌شود. کیارستمی زواید را حذف می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند تا پیچیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین معنا به ساده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین شکل بیان شود، تا انعکاس سخت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین مفاهیم در قالب ساده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین ساختارها ممکن شود.

به جز تعداد معدودی از این تصویرها که از مناظر شهری هستند بیش‌ترشان منظره‌هایی از طبیعت و حیوانات و روابط آن‌هاست؛ شبیه به نقاشی‌های کیارستمی و همچنین فیلم معروف دیگرش «پنج»: نزدیک ترین فیلم از لحاظ ساختاری به ۲۴ فریم.

بیشتر بخوانید: فیلم ۷۶ دقیقه و ۱۵ ثانیه با عباس کیارستمی کاری از سیف‌الله صمدیان

به جز تعداد معدودی از این تصویرها که از مناظر شهری هستند بیش‌ترشان منظره‌هایی از طبیعت و حیوانات و روابط آن‌هاست

فیلم با تصویری از نقاشی معروفی از بروگل نقاش شروع می‌شود. با دیدن ۲۴ فریم گویی مخاطب مشغول قدم زدن در گالری‌های مختلف است. ۲۴ فریم ترکیبی است از نقاشی، عکاسی، هنر مدرن و تصاویر متحرک.

عباس کیارستمی در نوامبر ۲۰۰۶ برای نمایشگاه عکس خود با موضوع “برف و جاده” گفته است که همیشه در سینمایش تلاش کرده است تا بتواند به حسی که یک عکس در خود نهفته دارد دست یابد. از نظر او گاهاَ یک عکس اهمیت بیشتری نسبت به یک فیلم دارد.

پوستر فیلم ۲۴ فریم (با نام انگلیسی ۲۴ Frames)

راز یک عکس همیشه سر به مهر است چون صدا ندارد و در اطراف خود هیچ چیز دیگری ندارد. کیارستمی خود را بیشتر از این که فیلمساز بداند عکاس می‌پنداشت زیر نمی‌خواست داستان تعریف کند به همین دلیل سراغ ساختن ۲۴ فریم رفته است.

او به دنبال آن بوده که فیلمی بسازد که در آن هیچ سخنی نگوید، به عبارتی آن جا که کلام پایان می‌یابد ۲۴ فریم آغاز می‌شود. او تصاویر را از زاویه‌‌ی دید متفاوت می‌بیند و آن را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد.

«نقاشان تنها یک فریم از واقعیت را ثبت می‌‌کنند و نه هیچ‌ چیز پیش و پس آن را. در فیلم «۲۴ فریم» تصمیم گرفتم از عکس‌‌هایی که در طول این سال‌‌ها گرفتم، استفاده کنم و چهار و نیم دقیقه از آن چه را که تصور می‌ کردم پیش و پس از هر عکس رخ‌ داده نیز در آن قرار داده‌ام.

برای کیارستمی تنها یک عکس می‌تواند مسبب یک فیلم باشد و نقطه‌‌ی شروع سینما نیز همین جاست. چرا که یک عکس همیشه بیش از چیزی که هست را به نمایش می‌گذارد. همان چیزی که عصاره‌‌ی کار اوست. او در این خصوص گفته است:

«نقاشان تنها یک فریم از واقعیت را ثبت می‌‌کنند و نه هیچ‌ چیز پیش و پس آن را. در فیلم «۲۴ فریم» تصمیم گرفتم از عکس‌‌هایی که در طول این سال‌‌ها گرفتم، استفاده کنم و چهار و نیم دقیقه از آن چه را که تصور می‌ کردم پیش و پس از هر عکس رخ‌ داده نیز در آن قرار داده‌ام.

درباره‌‌ی شوق نقاشان آن دوره برای ثبت واقعیت با تمام دقت فکر کردم که این سطح از دقت، در آثار نقاشانی چون “شکرچیان در برف” از “پیتر بروگل” و “خوشه‌چین‌ها” اثر “ژان‌ فرانسوا میله” مشهود است.»

24 فریم پلی است که کیارستمی بین عکاسی و سینما ایجاد کرده است.

۲۴ فریم پلی است که کیارستمی بین عکاسی و سینما ایجاد کرده است. هر عکس با افکت‌های دیجیتالی جان یافته اند. به طور کلی عباس کیارستمی در فیلم هایش از توصیف هایی با مرکزیت داستانی گریخته است و بر این مساله همواره پایبند بوده است.

او بیش از هر چیز به لحظات و تصویرها تاکید کرده است و همین مساله سینمای او را به شاعرانگی نزدیک می‌کند. بدون تردید او شاعرترین کارگردان ایران است. در اینجا چیزی که فاصله‌‌ی بین مخاطب و تصویر را پر می‌کند، تنها قدرت خیالپردازی فرد است. لحظه‌ای که فیلم پایان می‌یابد خیالپردازی آغاز می‌شود.

هر فریم از ۲۴ فریم کیارستمی از دل یک عکس یا نقاشی زاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، لحظه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای قبل و بعد آن عکس و نقاشی و آنچه دیده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود جهانی است که به زندگی ادامه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد.

هر فریم از ۲۴ فریم کیارستمی از دل یک عکس یا نقاشی زاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، لحظه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای قبل و بعد آن عکس و نقاشی و آنچه دیده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود جهانی است که به زندگی ادامه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد. عکس تلاشی است برای زنده نگه داشتن یک لحظه، کوششی برای نامیرایی. بیشتر قطعات فیلم در برف، کنار دریا، در زمان بارش باران و با حضور حیوانات شکل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرد.

پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زمینه و پس‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زمینه دستکاری شده و جان گرفته است. این فیلم نقطه‌ای است که عکاسی و شعر در آن با هم تلاقی می‌کنند. مثل یک کتاب شعر می‌ماند که مخاطب هر وقت خواست، می‌تواند هر کجای کتاب را بخواهد، باز کند و بخواند. یا فقط یکی دو صفحه را بخواند و کتاب را کنار بگذارد.

نام گذاری فیلم نیز بدون شک الهام گرفته از تشکیل یافتن بیست و چهار عکس است. بهتر بگوییم ۲۴ فریم یک فیلم نیست، ۲۴ فیلم کوتاه است. در این فیلم می‌توان سینمای کیارستمی را که بر اساس تصاویر خیالی، شرایط و لحظه‌ها بنا شده است لمس کرد. در نقد فیلم ۲۴ فریم عباس کیارستمی باید گفت این فیلم چندی پیش در گروه سینمایی هنر و تجربه به اکران درآمد.

گفتنی است در عصر روز جمعه چهاردهم تیرماه به مناسبت سومین سالمرگ عباس کیارستمی کارگردان فقید که فیلم‌های بی بدیلی چون خانه دوست کجاست؟، کلوزآپ، طعم گیلاس، کپی برابر اصل و … را از خود به یادگار گذاشته است، طی مراسمی با حضور جمعی از هنرمندان و علاقه‌مندان فرهنگ و هنر بر مزار این هنرمند بزرگ در لواسان برگزار شد.

یادش گرامی

شاید این مطالب هم خواندنی باشد:

فیلم ابدیت و یک روز Eternity and a Day اثر تئودور آنجلوپولوس/ آرگادینی

فیلم درخشش ابدی یک ذهن پاک Eternal Sunshine of the Spotless Mind

فیلم Allied ساخته رابرت زمکیس